Atmanand Prakash Pustak 001 Ank 07

Author(s): Atmaramji Jain Pustakalay Vyavasthapak Sabha Bhavnagar
Publisher: Atmaramji Jain Pustakalay Vyavasthapak Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531007/1

Page #1

છે. આત્માન પ્રકાશ.
દેહરે. આત્મવૃત્તિ નિર્મલ કરે, આપે તત્વ વિકાશ; આત્માને આરામ દે, આમાનંદ પ્રકાશ.
.
.
.
.
.
પુસ્તક ૧ લું
વિક્રમ સંવત ૧૯૬–આહ,
અંક ૭ મા.
-
પ્રભુ સ્તુતિ.
સંગધરા. પૂર્ણાનંદે પ્રકાશ અનુપમ કરૂણા સાગરે જે વિકાશે, હાલે જે મગ્ન ભાવે મલિન કરણને દોષ સર્વે નિરાશે જે શ્રી સદ્ બ્રહ્મ કેરી ભવભયહરણી ભાવના નિત્ય ભાવે; એવા શ્રી જ્ઞાનધારી જિનવર ગુણના સજજને ગીત ગાવે. 1
- ભાવનાટક.
| વસંતતિલકા. કયારે થશે હૃદયમાં શમતા સ્વભાવે, કયારે કષાય' વિષયે મનમાંહ ના
કયારે મલે પરમલાભત * તુલા, ૧ જેની ઉપમા નથી તેવા. ર અશ્વિન કર્મની ૩ દુર કરે. ૪ સંસારના ભયને નાશ કરનારી. કામ-ક્રોધ. દિ. માટાને લાભ.

Page #2

આત્માનંદ પ્રકાશ,
એ, ભાવના ભવિક સે મનમાંહિ ભા. ૧ ક્યારે મલે શમત સુખની સમાધિ, કયારે શમે ક્ષણિક આ ભવની ઉપાધિ; કયારે બને ભવતણા સુખને અભાવે,
એ, ભાવના ભવિક સૌ મનમાંહિ ભા. ૨ સંગ રંગ રસ અંગ વિષે લગાવું. ભાવે જિનેધર તણ ગુણ ગીત ગાવું; કયારે બનું જગતમાં અવધૂત બને, એ, ભાવને ભવિક સે મનમાંહિ ભાવો. ૩ નિખું સદા નયનથી પ્રતિમા પ્રભાવી, પૂજું પ્રમોદભર એ અતિ ભક્તિ ભાવી; તે ધ્યાન અંતર ધરી સુખને જમાવે, એ, ભાવના ભવિક સૌ મનમાંહિ ભા.
અપૂર્ણ.
ચતિ ધર્મ અને શ્રાવક ધર્મને સંવાદ.
ઘણાં વખત સુધી યતિધર્મ મૂછ પામી શ્રાવક ધર્મના ઉત્સ. ગમાંજ પડી રહ્યા. શ્રાવક ધર્મ શીતળ જળનું સિંચન કરી પવન વીં જવા માંડે એટલે થોડી વારે યતિધર્મ બેઠે છે અને મુખમાંથી દીર્ધ નિઃશ્વાસ નાખવા લાગે.
શ્રાવકધર્મ–ભગવન, વૈર્ય રાખે; આટલું બધું દુઃખ ધરે, નહીં. હજુ પાંચમા આરાએ સજજડમારો ચલાવ્યું નથી, કુસંપ

Page #3

યતિધર્મ અને શ્રાવકધર્મનો સંવાદ.
૧૪૭
અને ઈર્થનું જે બધે પ્રર્યું નથી. મુનિ રત્ન મુનિ ધર્મને ખરે ઉદય ઈછી, ભારત ભૂમિનું પ્રાચીન પરાક્રમ પુનઃ જાગ્રત થા ય, એવી દઢ ઈચ્છા રાખે છે. અગાધ આહંત વાણુ સાથે જ, તેજ સંગના મહામ્ય રૂપ બ્રહ્મચર્યના વીર્યથી પરિપૂર્ણ આકૃતિ ધારણ કરી તેવું પરમ જ્ઞાન પ્રેરવા એ મહાત્માઓ ચગ્ય રીતે વર્તે છે. હજુ કેટલાએક મુનિવરે કર્તવ્યમાંજ તતપર છે, સનાતન મુનિ ભાર્ગમાંથી ભ્રષ્ટ થવાને મે ભય રાખી ચારિત્રના નિર્મળ માર્ગમાં તેઓ એક નિષ્ઠાથી ચાલે છે. કેટલાએક ગુરૂભક્તિમાં તલ્લીન થઈ સવેગના સ્વરૂપને યથાર્થ અનુભવ કરવા પ્રવર્તે છે. કેટલાક વિનયથી અલંકૃત થઇ આહંત ધર્મની મહાન મર્યાદા સાચવે છે. કેટલાએક મુનિવરે વીર ધર્મની વીરતા બતાવી અપાર પરિષહ સહન કરી ઉગ્રવિહાર કરે છે. કેટલાએક યતિવર્ય સર્વદા સ્વાધ્યાય ધ્યાનમાંજ પિતાને કાલ નિર્ગમન કરે છે. કેટલાએક શ્રમણને કુસંપ અને ઈષ્યાને અનાદર કરી સંયમબલને સંપાદન કરવા ભગીરથ પ્રયત્ન કર્યા કરે છે, કેટલાએક નિગ્રંથ ભગ્રંથિમાંથી મુક્ત થવા ઉગ્ર તપસ્યા આચરી ચારિત્રના તેજને ચલકિત કરે છે. કેટલા એક જ્ઞાનની ઉપાસનામાં જ પોતાનો સર્વકાળ નિર્ગમન કરે છે. કેટલાએક શ્રાવકેના ઉદ્ધારને માટે દેશના આપવાને પ્રત્યેક ક્ષેત્રેમાં વિચરે છે. હજુ સુધી ઘણું મુનિઓએ સવેગને સજીવત રાખે છે. કૃપાળુ ભગવંત, હિંમત હારે નહીં. તમારા આશ્રિત મુનિઓમાં ઘણાં મુનિ તમને જીવે છે ઈષ્યા અને કુસંપનું જોડું તેમના જમર કૂક તેમાગી. દેશનું પ્રારબ્ધ બલવાન છે. આર્ય અને મુસિવ ર્ક નાબુદ થયા નથી કાલીના મેહમ,

Page #4

૧૪૮
આત્માનંદ પ્રકાશ હરસ -5,5,6,866 ભ્રમણમાંજ સ્તબ્ધ થઈ આશ્ચર્ય પામવાનું છે. ભારત વર્ષ હજારે વર્ષથી મિથ્યાત્વીઓના મેહમય બંધનમાં દબાતે છતાં પણ સનાતન જૈનધર્મથી રહિત થયો નથી. કાલગે ધર્મભાવનામાં વિપરીતતા થતી જોવામાં આવે છે તથાપિ કઈ કઈ વાર શ્રી વિજ્યાનંદ સૂર જેવા મહાત્માઓના પ્રતાપથી ફરી ચોથા આરાના જે સમય પાસે થવાના ચિન્હ પ્રકાશે છે.
આજે મધ્ય કાલા જેવું મિયાત્વ ધર્મનું લેશ પણ પ્રબલ નથી, અને તેની જે ઉન્નતિ હતી તે હવે એટલા જ જોરમાં દર્શન દેતી નથી. આમ થવામાં અન્યમતિના ધર્મ ઉપર સજ્જડમારે ચલાવનાર પ્રખ્યાત પૂજય મહાત્મા શ્રી મદ્વિજ્યાનંદસૂરિજ કારણ ભૂત છે. એ મહાનુભાવે સનાતન જૈન ધર્મને ખરે ઉદય ઈચ્છી જેનીઓનું પ્રાચીન ગરવ પુનઃ જાગ્રત થાય, એવી દઢ ઈચ્છા બાંધી હતી. વળી અગાધ જ્ઞાનાનુભવથી તે મહાશયે ઉત્તર નર ઊત્તમ અંશે રચી જૈન વર્ગ ઉપર અપાર ઉપકાર કરેલ છે. એવા મુનિ ના જન્મ પુનઃ પ્રાપ્ત થવા શાસન દેવતાને પ્રાર્થના કરી તમારી મનોવૃતિમાં ધર્મનું સ્થાપન કરે અને કુસં૫ અને ઇર્ષાના યુવાનો પરાભવ થાય તેવી યોજના કરવા તમારા આશ્વિત મુનિઓને પ્રેરણા કરે. - તિધર્મ-વત્સ, ધૈર્ય રહેતું નથી. કાલચક્રની મહાન શક્તિ આગલ કોઇનું જરાપણ ચાલતું નથી. તમારા કહેવા પ્રમાણે દિલા એક મુનિરનો હજુ કાલના પ્રભાવથી પરાભવ પામ્યા નથી. તેમજ ૨ -ગુરૂભક્તિના માહથી તેઓ કુસંપ અને વ્યાના એડમિાજનપંઝામાં આવ્યા ી, તેથી મારા હૃદયમાં

Page #5

યતિધર્મ અને શ્રાવકધર્મના સંવાદ,
૧૪૯
છે એને અવકાશ રહે છે અને તેથી આત્માનંદનું અખંડ જાતિ ઝાંખુ પડતું નથી, પણ મુનિઓને ઘણે ભાગ પાંચમા આરાના પ્રભાવમાં તણાઈ ગયો છે. કુસંપ અને ઇર્ષના છેડાથી મહાત પામી ગયો છે. આથી કરીને મારા હૃદયમાં આઘાત થાય છે અને વૈર્યની ધારા તુટી જાય છે. જયાં જયાં દ્રષ્ટિ નાંખુછું ત્યાં મુનિ
ના છંદમાં. નિર્મલ ચારિત્રરત્ન શોધવું મુશ્કેલ થઈ પડે છે. મારા (યતિધર્મના) દા પ્રકાર પૂરે પૂરા તે કઈ ઠેકાણેજ જેવામાં આવે છે. કેઈજ મુનિરત્નમારા આશ્રિત થઈ મને સંપૂર્ણ રીતે માન આપે છે.
શ્રાવકધર્મ–ભગવન, જે મુનિરને તમને માન આપે છે, તેઓની ઉન્નતિ ઉપર આશા રાખી તમારે નિશ્ચિતપણે રહેવું. હિંમત રહિત થવું નહીં અને ધૈર્ય છોડવું નહીં હવે પુનઃઉત્તમ કાલ આવ્યું છે. જે સનના પ્રતાપી કીરણે ભારત વર્ષ ઉપર પ્રકાશિત થતાં જાય છે. પ્રતિસ્થાને જૈન પાઠશાલાઓ અને જન પુસ્તકાલય સ્થપાય છે. ઘણું ઉત્તમ મુનિવરે જ્ઞાન સંપાદન કરી પ્રતિક્ષેત્રે વિહાર કરે છે. શ્રાવકોના યુવકે રાજભાષા સાથે ધાર્મિક કેલવણી લેવા ઉત્સાહ ધરાવે છે. સદ્ બેધક માસિક અને અણહિક પત્ર પ્રગટ થવા લાગ્યા છે. એ સર્વનું મહાન ફલરૂપ જૈન કોન્ફરન્સ નો મહાસમાજ ઉદભવે છે. હવે અ૮૫ સમયમાં વિદ્વાન મુનિએ પિતામાં એકેય વધારવા અને કુસંપ ઈષ્યની જડને પરાભવ કરવા પિતાની જૈન મુનિ કેન્ફરન્સ સ્થાપન કરે તે કૃપાલું ભગવાન, આપનો મહાનું ઉદસંસિલ્વર થઈ ચુકયો સમજે. જે મુનિઓને સમાજને એકત્ર થાય અને તેમાં ધર્મ ભ્રાતૃભાવ

Page #6

૧પ૦
અરમાનંદ પ્રકાશ
વૃદિપ સિસમગ્ર ભારત વર્ષમાં જન મુનિઓના ધર્મની વિજયમાતાજો ફરક્યા લાગે છલુજ નહીં પણ મિથ્યાત્વીઓના મુખઉપર ફુરી રહેલું કૃત્રીમ ધર્મનું તેજ તત્કાલ ઝાંખું થઈ જાય. યતિધર્મ ( હર્ષઆવેશમાં કે વત્સ, તમારા આ વિચાર સાંભળી મારા હૃદયમાં આનંદના ઊઓ ઉછલવા લાગ્યા. અહા એવા પવિત્ર દિવસે ક્યારે જોવામાં આવશે ? જેમાં ભારતના નિરા નું મહામંડલ નિમલ મનથી એકત્ર થાય. કુસંપ અને ઈષોને પરાભવ ક, પ્રભાવી વીરપુ એકજ ક્ષેત્રમાં વિરાજે. એક તરફ શ્રીમદ્વિ
જ્યાન દ સુરિને વિદ્વાન્ શિષ્ય સમુદાય સાનંદ થઈ સામેલ થાય, બીજી તરફ ગણી પ્રવર શ્રી મૂલચંદજી મહારાજને પ્રભાવી પરિવાર ઉત્સાહથી આગલ પડે, તે સાથે ગાંભીર્ય મહેદધિ મહામુનિ શ્રીવૃદ્ધિચંદ્રજીને જ્ઞાની પરિવાર આનંદથી ભાગલે, તે સિવાય મુનિ તિત્યવિજ્યજીને પરિવાર તથા સાગર નામથી સુશોભિત એવા મુહ વૃતિઓના મુનિ મંડલ શુદ્ધ હૃદયથી સમુદાયને શોભા, આ મુનિ સમાજ કે જે જંગમ તીર્થરૂપ થ એક ક્ષેત્રમાં આવી સીલ ન થાય અને વિનય અને મર્યાદા પૂર્વક વૃર્તન કરી સપની મહામુદ્રાથી મુદ્રિત થાય એવા ભારતના ભાગ્ય કયારે ઉદિત થશે અને પવિત્ર સમય ક્યારે આવશે? વાતે સુતરિક્ષમાં રહી આપણે તેમનું પ્રેમ પૂર્વક અવકન કરીશ? શાસન પતિ, મહાનું ભાવ એ સમયની પ્રવૃત્તિ ફરવા પ્રેરણા કરી અને સર્વ જે કૃતિ સમુદાયને કદ આપનાર કુમના તર્ક કાવ્યમાં જાએ.
શ્રાવકધર્મ-કર્મવીર, બાળક આશ્રિતમુનિઓ વિદ્વાન
??
'
'
' . '

Page #7

ચિ'તામણી,
nat
S
અને સુજ્ઞ હાવાથી તે કાઇ કાઇ કાલે પણ તમારી ઊન્નતિ કરી શકશે. પણ મારા અન્ન અને ધનાભિમાની આજકા તરફથી હું ઊન્ન તિની આશા રાખી શકતા નથી. `સાંપ્રતકાલે ધણે ઠેકાણે સંધના આગેવાના અજ્ઞ હાવાથી સધની સુધારણા કરી શકતા નથી. કેટલા એક ધનાઢયતાના અભિમાનમાં દબાઈ ગયેલા છે કેટલાએક પૂર્વના હાની કારક રિવાજોને વળગી રહુમા છે. કેટલા એક શેડાઈના આડખરમાં અંજાઇ ગયા છે, કેટલાએક લેભરૂપ મહાગત્તમાં લેપાઇ ગયા છે. કેટલાએક પક્ષપાતમાં પતિતથઇ ગયાછે; કેટલાએક અમુક ગુરૂના રાગી થઇ ગયા છે. કેટલા એક પૂર્વની ધનાઢયતા ખાઈ ડા પછી પણ વ્યર્થ શેઠાઇમાં મગ્ન રહેલા છે; કેટલા એક સ્થિતિના ફેરફાર થવાથી સાતક્ષેત્ર ઉપરજ આજીવિકા ધારી બેઠા છે. કેટલા એક દેવદ્રવ્ય અને જ્ઞાન દ્રવ્ય ઉપર પેાતાના ભય કર ડાલા ફેરવવા લાગ્યા છે. અને કેટલા એક દેરાશરની અવ્યવસ્થા કરી ખેડા છે. આવા વિવિધ પ્રકૃતિના મારા આશ્રિત શ્રાવકા તરફ દ્રષ્ટિ કરતાં મને અપાર ખેદ થાય છે.
આટલુ કહેતાં તેને ઉત્સ’ગમાં ઝીલી
૧૫૧
શ્રાવકધર્મને મૂર્છા આવી ગઇ યતિધર્મ
લીધા.
ચિંતામણી. એક ચમત્કારી વાત્તા (ગયા અંકના પુ ૧૩૪ થી ચાલ ) મુનિ વિચારવિજયે મને બાધા આપી તે વખતે મારા અંતગૃહમાં એક તરફ ઉભી ઊભી મારી શ્રી વિમલા આ વાત સાંભ

Page #8

૧૫૧
આત્માનંદ પ્રકાશ.
strist
છતી હતી. અમારા બંનેના વાત્તાલાપ તેણીએ શાંતચિત્તે સાંભલી લીધા. એ સુજ્ઞ બાલા ફુલીન અને ધર્મ ઊપર શ્રદ્ધાળુ હતી. કાંવિકા ને ઉચિત એવા સર્વ ગુણે! તેણીએ સ ંપાદન કરેલા હતા. પ્રતિદિન પ્રતિક્રમણ, સામાયિક વિગેરે આવશ્યક ક્રિયા કરવામાં તે તત્પર રહેતી. એ પવિત્ર રમણીની મનેવૃત્તિમાં પૂર્વ પુણ્યના ચગે શુદ્ધ સરકાર પ્રાપ્ત થયા હતા. ગુરૂ ભક્તિ અને પતિભક્તિ તેના હૃદય માં સર્વદા જાગૃત રહેતી હતી.
એ સદ્ગુણી સ્ત્રીની વય માત્ર સાળ વર્ષની હતી. તેનુ મુખ પૂર્ણિમાના ચંદ્ર સમાન હતું. નાસિકા શુકચ'ચુની સ્પર્ધા કરતી હતી. નેત્ર, દાંત, હાઠ અને બીજા મુખના દરેક અવયવો ઉપર સ્વાભાવિક રમણીયતા રમી રહી હતી. ઉભરાઈ જતા નયેાવનમાં અલૈાકિકરૂપ અને લાવણ્ય ઝળકી રહ્યા હતા. તેના બાંધા એવા સુંદર હતા હૈં, જે ને જોતાંજ અવિકારી પુરૂષો પણ વિકારને વરી થઇ જતા હતા. આવું ચાલન, વય, રૂપ અને ગુણ છતાં એ ખાલા નિર્વિકારી હતી. યુવત છતાં વયે વૃદ્ધા લાગતી હતી. રૂપને ખંદલે સદ્ગુણનેજ શ્રેષ્ટ ગણતી હતી. સાંસુ સસરા તરફ તે પૂજ્ય ભાવથી વર્ત્તતી હતી સંસાર કાર્ય ચલાવવાની સર્વ ક્રિયા તે જાણતી હતી, મારી તરફ પૂર્ણ ભક્તિ રાખી તનમનથી શુશ્રૂષા કરતી હતી પતિની આજ્ઞા પાલવી તથા પતિજ સ્ત્રી જાતિનું સર્વસ્વ છે, એમ તે સમજતી હતી.
મુનિ વિચારવિજય મને બાધા આપી ચાલ્યા તે વખતે તેમણે એક સૂચના કરી કે, ભાઇ ચિંતામણી, તારી પાસેથી એક અભગ વચન લેવાની ઇચ્છા રાખું છું. જો મહારાજાશ્રી પાતે તને દીક્ષા આપે તે તું મારા નામની દ્વીક્ષા લે, હું તને પુત્ર તરીકે રાખીસ,

Page #9

ચિંતામણી :
તું મારા વાસય રસને પાત્ર થઈશ. મારા જેવા વિવેકી ગુરૂને આશ્રય લે તને અપાર સુખ પ્રાપ્ત થશે. જ્ઞાનને સર્વ સાધન અને બીજા પદાર્થ તને મન-ગમતાં પ્રાપ્ત થશે. મારી કૃપા દ્રષ્ટિ થી ઘણું ધનાઢય ગૃહસ્થ શ્રાવકે તારી ઉપર ફીદા દઈ રહેશે. પ્રત્યેક થાને તારી. સમાન પૂર્વક મહા સેવા સંપાદન થશે.
આજકાલ શિષ્ય કરવાની લાલસા એપજ્ઞ સાધુઓમાં પ્રવર્તે છે. લેવુદીક્ષાવાળે લધુ વયને અલ્પજ્ઞ મુનિ પણ શિષ્યોને પરિવાર વધારવા ઉસુક રહે છે. જ્ઞાનનું, તમનું, શીલનું અને મહાવતનુૌરવ હજુ પ્રાપ્ત થયું ન હૈય, મુનિધર્મના શુક્રાચાર બરાબર મેલવ્યા નહોય, પરીષહેના સંકષ્ટને પૂરો અનુભવ ન હય, ક્ષેત્રમર્યાદા અને કલ્પમર્યાદા સાચવવાની શક્તિ હજુ પ્રાપ્ત કરી નહેય અને સંઘેડાના શાસ્ત્રશુદ્ધ નિયમો જાણયા ન હોય તથાપિ યુવાવસ્થાના આવે
માં, અપજ્ઞ રાગી શ્રાવકોના સન્માનમાં અને ગુરૂજનના ગારવમાં તણાઈ જતાં ઘણાં તરૂણ અલ્પજ્ઞમુનિઓશિષ્ય પરિવાર કરવા અંતઃકરણથી આગળ પડ છે. ગમે તેવા શ્રાવક કે કોઈ અન્ય જાતિના અ૯પજ્ઞ મનુષ્યને પોતાના શિષ્ય કરવા સર્વદા ઈંતેજાર રહે છે. ગુરૂપદ પ્રાપ્ત કાળા ચપલ મનોવૃત્તિને દોડાવે છે.
૩થી ૬ જ વફથતિ” એ નિયમ પ્રમાણે હું વિચારવિજયને તેવું વચન આપી જત પણ તે સમયે પૂર્વ પુણ્યના પ્રબલથી હું મારી વાભાવિક પ્રકૃતિમાં આવી ગયે પ્રપંચ પ્રવીણવિચારવિ
જ્યના સ્વરૂપને જાણી લીધું. થોડીવાર વિચાર કરી મેં નગ્ન થઈ કહ્યું, મહારાજ, હજુ મારી ઈચ્છા અંતર્ગત છે. કાર્યસિદ્ધિમાં અનેક વિને છે, તે પહેલાં આપને તેવું વચન. શી રીતે આપી શકું? કદિ

Page #10

ખાત્માન પ્રકાશ
સ્વાર્થ વશ થઈ તેવું વચન આપી દો અને તે પ્રમાણે ન વર્તાયત આપને શ્રાવક નાહક પ્રાયશ્ચિત્તને અધિકારી થાય. સાધુની આગળ શ્રાવકે સત્ય વચન અને સત્યપ્રતિજ્ઞ રહેવું જોઈએ. એ વાત અવસરે જેવાશે. અમારા આવા વચન સાંભળી મુનિ વિચાર વિજય સમજી ગયા. તે વિષેને આગ્રહ છેડી દઈ માસ સ્થાનમાંથી પ્રસાર થઈ પિતાના ઉપાશ્રય પ્રયે ચાલ્યા ગયા.
થોડીવાર થઈ ત્યાં વિદ્રની જેમ અકસ્માત પ્રકાશ પાડતી વિમલા મારી પાસે આવી. તેના મુખ ઉપર સ્મિતને ઠેકાણે ચિંતા ને અંકુરો દેખાતા હતા. સદા રિમતમુખી એ રમણનું મુખમડલ ગ્લાનિની છાયા ધરતું હતું. વિશાળ નયનમાંથી ખંભિત થ. ચેલા અશ્રુબિંદુ એક પછી એક પડતા હતા. ગુંથેલા કેશપાશની રચના વિષમ થયેલી લાગતી હતી. તેને જોતાંજ હું આશ્ચર્ય પામી ગયો. મારી મનવૃત્તિ વિચાર માલાથી અલંકૃત થવા લાગી, તથાપિ અંતરંગ વૃત્તિને ગુપ્ત કરી હું નમ્ર વચનથી –કાંતા, અકસ્માત કયાંથી આવ્યાં તમારી સ્થિતિ વિચિત્ર કેમ લાગે છે? જ્યારથી આ મંદિરમાં તમે વિવાહિત થઈ આવ્યા ત્યારથી કોઈવાર તમારા મુખ મંડળની આવી સ્થિતિ મારા જેવામાં આવી નથી. તમારા વદન ઉપર હંમેશા સ્મિત જ રહેલું હોય છે. મૃગાક્ષી, તમારા નયન ઉપર, અધર ઊપર, અને તમારા ગંડસ્થળ ઉપર, મૃદુ હાસ્યની મેહક પ્રભા રમતી હોય છે. આજે શું થયું ? જે સત્ય હેય તે જ
વિમલા મધુર સ્વરે બેલી–પ્રાણનાથ, આપના વર્તમાન વિચાર જાણું ચિંતારૂપે ડાકણ મને વળગી છે. હવે મારી ઉપર વિયેગાગ્નિ

Page #11

ચિતામણી,
Condotectors
atatatatic
ની જવાલા નજિક આવતી જાયછે, અલ્પ સમયમાંજ આ સનાથાને અનાથ થવુ પડશે. આ મનહર મંદિર, આ સમૃદ્ધિ, આ વૈભવ અને આ રમણીય પદાર્થો વિષ સમાન થઈ પડશે, ભવસાગર માં ભ્રમણ કરતી બાલાનુ જીવન પતિ છે. કુલીન નાંતાએ પતિપ્રાણાછે, તેમનું સર્વસ્વ પતિના સહવાસમાંછે. ત્રત, નિયમ, તપસ્યા અને બીજી ધર્મ ક્રિયા કરવામાં સુધરીને પતિનીજ સહાય છે. નારીરૂપ નાવીકાના ખલાસી તેના ખાત્રિ છે. શ્રાવિકાને સૌત્તમ શૃંગાર તેના સદ્ગુણી શ્રાવક પતિછે. વીરશાસનને દીપાવનારી સતી શ્રાવિઘ્ન શ્રાવકપતિ તરફ સત્તન કરી પ્રખ્યાત થયેલી છે. સધવાનુ સાધ્વીત્રત પતિની આજ્ઞામાંજ પરિપૂર્ણ થાયછે. નેત્રમણિ, વધારે સ્પષ્ટી કરણ કરવાની જરૂર નથી. આપના સદ્વિચાર માસ સાંભળવામાં આવ્યાછે. આપ સાચે સાચુ કહી દેજો. આપની મના વૃત્તિ વૈરાગ્ય માર્ગ તરફ નળી છે, આપ આવક પદવી છોડી પરમ પવિત્ર સાધુ પદવીને સ્વીકારવા ધારી છે. આપે ગ્રહણ કરવા ઈચ્છે લેા ભાગે સત્તમ છે, એ માર્ગના મુસાફા મહાન પદવી મેલવી શકેછે. જન કલ્યાણ સાથે આત્મ કલ્યાણ કરી ક્રછે. ચારિત્ર ર. ત્નના પરમ પ્રકાશ સર્વ નતના અંધકારને દૂર કરેછે, ચારિત્રની વિજ્યમાલ ધારણ કરી ખાહેર પડેલાં કુલીન શ્રાવક્ર વીરશાસનને દ્વીપાવે છે. આ સ`સારના મહાન્ સમામમાં વિજય મેળવવા ચારિત્ર રૂપ ખર્ગની મહાન શક્તિ તીત્ર છે.
૧૫૧
ભલે આપ તે વિચારને વલગી આત્માને ઊદ્ધાર કરો, સ. ન્માર્ગે પ્રવૃત્તિ કરનાર શ્રાવક પતિને વિઘ્ન કરનારી શ્રાણિકા અધમ છે. તેવા સત્કાર્યમાં પતિને સહાય કરવી એ શ્રાવિકાના ધર્મ છે. કદિ

Page #12

૧૬
આત્માનંદ પ્રકાશ
તને સાંસારિક સ્વાથ સરત ન રહેચપછવાડે પ -અનાથ કહેવામાં અનેક સંકષ્ટ તેં હૈય, સધવા છતાં વૈધવ્યના દુ:અને અનુભવ કરવો પડે તેમ હોય, અને પતિ વગરની પત્નીને મહાન આધ્યત્તિઓ આવી પડે તેમ હોય તથાપિ પંચ મહાવ્રતરૂપ મહામણિની માલા ધારણ કરનાર શ્રાવકને તેની સગુણ શ્રાવિકા એ સંપૂર્ણ સહાય કરવી જોઇએ. પ્રાણનાથ, આપે ધારેલા સત્કાર્યમાં આ દુખી શ્રાવિકા વિગ્ન કરવા ઈચ્છતી નથી, પણ આ સ્વાર્થી શાત્રિકાની હિંમત દઇ રહેતી નથી. મહિલાઓની અલ્પ મતિ હેય. ચી વેદની વેદનાને અનુર્વ ભારે કમી જીવને મળે છે. આપ સુખેથી સમાર્ગ સાધી. હવે આ શ્રાવિકાને સૈભાગ્ય સૂર્ય અસ્ત થશે. પનિયાણ આ પત્નીનું જીવન ચર્મિની ભસ્રા જેવું થશે. સ્થાને સ્થાને અપમાન અને વિકાર થયા કરશે વન વયની આશાઓ નિમણૂઈ જોશે. વિવાહની કૃતાર્થતા કમપ્રવર્તેશે. સમાનવાયની પબ્લીએ શેાથે સરય કરશે, અધમ કે વેહેન જલબ્રિજામ વિજાઈના ચલાશે.પૂજ્ય વર્ગની પવિત્ર પ્રેરણા બંદભાઈ જશે પિતૃગ્રાહ હથિથી તું સન્માન ઓછુ થશે. ભ્રાતૃપનીઓથી સહાણા મારશે.ધ્ધા પર્વના મહોત્સવમાં સર્વ લેકે આંગભીથી એલઆવશે. બંધારે શું કર્યું, પણ હવે આ યુવતિનું અશિષ્ટ જીવન લેમ્પલેશ્વા ભેગજશે.
મિત્ર, આટલું કહી તે અશ્રુધારાથી રૂદનકા ગઈ ચિંતાનું માલિતાથી પિત્ત થયેલે બહુવિચારનારાનસાગરમાં અકા અધિસાઈયા કરુંબ્રમી પુછયુંકતા મેમા બિથી
*

Page #13

ચિંતામણી.
જે રીતે જાણી શકયાં? તે સત્ય કહે, વિમલમંદ સ્વરે બોલી, બાણેશ, આપે અને મને વિચાર વિજેયી વ લે સર્વ વાર્તા લાપ આ દાસીએ છુપા રહી સાંભળી લીધો છે. હું આપની પાસે સત્ય કહું છું સગુણ સ્ત્રીઓએ પોતાના પતિ આગલ સત્યવ‘ચન કહેવા જોઈંએ. આ પ્રમાણે અમે દપતી વાતચિત કરતા હતાં,
ત્યાં નીચેથી એક સેવક ભજનને માટે બેલાવા આવ્યું. તેણે નમ્ર થઈ જણાવ્યું કે, પિતાશ્રી આપની રાહ જોઈ ભેજન પાટ ઊપર બેસી રહ્યા છે. તે સાંભળી હું સત્વર નીચે આવ્યાં અને ચિંતાને લીધે અરૂચિથી જે ભાવ્યું, તે જમીને સત્વર દુકાને ચાલ્યા ગયા.
મારા પ્રખ્યાત પિતાની પેઢી ઊપર અસંખ્ય લેકે તાં આ વતાં હતા. મારા કાર્યભારી સેવા નિર્દોષ રીતે વહીવટ કરતા હતા. હું ચિંતાના આવેશમાં દુકાન ઉપરના ભાગમાં જઈ આડે પડશે. નિદ્રા તે શેની આવે, વિમલાએ મારી ગુમ લા અ લીધી, તે વિષે સંકલ્પ વિકલ્પ કરવા લાગ્યો. “એ ચતુર બાલા ધર્મની પૂર્ણ રાગી છે, પણ મારી સાથે સંસારસ્વાસમાં રહેવાને આતુર છે. તેના તરૂણ હૃદયમાં ધર્મના સંસકાર જાગ્રત છે પણ તેની સંસરિક ઈજૂઓ આશાના તંતુબંધ સાથે સંવલિત છે. ગૃહસ્થામિની શુદ્ધ ક્રિયા કરવાને તેની મને વૃત્તિ સર્વદા તત્પર છે. તે ચતુર બલ જાણતી હતી કે, સાધ્વીન અને સતત સસાન મિટીમાં આવી શકે છે. પૂર્ણ સતી સાવિદાય-સાવી પરિવા મેતાના મન , હા કે રતી વિકાસ ભય લેડ
PL
i +
+ +
છેવટે મેમિક
ઉરમાવીષ્ણુ- ચિજના મિલાએ

Page #14

૧પ૮.
આનંદ પ્રકાશ હ sses, status, જાણી લીધી, તે પ્રથમ ગ્રાસે મક્ષિકાપાત જેવું થયું છે. હવે આ ધારણમાં અણધાયા અતરાય ઉત્પન્ન થશે. પુરૂષ હૃદય કરતાં સ્ત્રી હૃદય સાંકડું છે. અધીરાઈની ઉર્મિઓ અબલાના અંતરમાંથી સવર ઉદિત થાય છે. રમણું ગમે તેવી વિદુષી હેય, ધામક સંસ્કારથી અલંકૃત હોય અને સર્વદા ધર્મના ધોરી માર્ગે ચાલનારી હોય તથાપિ જગતના રાગની તે રાશી છે, રાગને અનિવાર્ય પ્રવાહ તેણીના અંતરમાંથી વહ્યા કરે છે. રાગ રૂપે ગિરિની તે મહાન ગુફા છે. આવા આવા વિચાર કરતાં તે બે દિવસ દુકાનમાંજ નિ ગમન કર્યો. જ્યારે સાયંકાલ થવા આવ્યું, એટલે હું ભજન કરવા ઘેર ગયો. જો કે ચિંતાગ્નિમાં મારી ખાનપાનની રૂચિને હેમ થઈ ગયે હતો તથાપિ માત પિતાના સંતોષને માટે જ હું ભેજન લેવા આવ્યો હતો. ઉતાવળથી વેઠની જેમ ભજન ક્રિયા કરી હું તકાલ ઘરની બાહર ચાલી નીકવ્યો. ફરવાના મિષથી વલ્લભીપુરની બાહેર એકાકી વિચસ્વા લાગ્યું. આ સમયે મને વિચાર છે કે,
વિમલાને મુખ શું બતાવવું. ગુપ્ત વાર્તા પ્રગટ થશે તે પછી મારી ધારણું સફલ થેશે નહી. હું માત પિતાને પ્રેમી પુત્ર છું. તેઓની રાગ દશા મારી ઉપર અતિ તીવ્ર છે. જે આ વાર્તા વિમલાના મુખમાંથી પ્રગટ થશે તે મારી માયાળુ માતા માટે આમંદ કેરશે. પિતાજી ગતપ્રાણ જેવા થઈ જશે. અને માસ સુહજજન કેર્યા હલ કરી મુકશે. હવે શું કરવું? કયાં જવું ? અને કેને આ થયેલેથી જે મુનિ વિચાર વિજયને મલું તે કદિ બચવા માંગે પ્રાધિ થાય, એ ચતુરે સાધુ પિતાના અંતર્ગત સ્વાર્થને લઈ મને ઊત્તમ માર્ગ બતાવશે. આ વિચાર કરી હું ત્યાંથી પાછો વળી પામ પવિત્ર મહ મુનિશ્રી વિમલવિજયના ઉપાશ્રય પ્રત્યે આ.

Page #15

'ચિંતામણું
પટે
સાયંકાલના પ્રતિક્રમણને સમય હતે, વર્લભીપુરના આસ્તિક શ્રાવકે એક પછી એક પ્રતિક્રમણ કરવાને ઉપાશ્રયે આવતા હતા. મહા મુનિ શ્રી વિમલવિજયજી ઉપાશ્રયને મધ્ય ભાગની એક શાલામાં બિરાજતા હતા. અંધકારને આરબ વેતે આવતું હતું, તથાપિ મહા મુનિના ચારિત્રને ચલકાટ સર્વત્ર અંતરંગ પ્રકાશ આપતે હતે. ઉપાશ્રયની ઉપર વૈરાગ્યની વિજય દવજ ફરકતી હતી. યતિધર્મના દશ પ્રકાર ત્યાંની દશે દિશાઓમાં નિવાસ કરી રહયા હતા. મુનિ વિચારવિજયના સ્થાન સિવાય સર્વ ઠેકાણે ચોથા આરાની પ્રવૃત્તિ દેખાતી હતી. મહા મુનિ વિમલવિજયના સદગુણેની સુગંધ વલ્લભીપુરના આબાલ વૃદ્ધમાં પ્રસરી રહી હતી. વલ્લભીપુરની તમામ પ્રજા એ મુનિરત્નના મહિમાથી, રજિત થતી હતી. અન્ય મતિઓના અગ્રેસરે પણ આ મહા મુનિને માન આપતા હતા. આવા મુનિ રત્નથી વલ્લભીપુરને સંઘ, શ્રાવકધર્મ, યતિધર્મ અને શ્વેતાંબરી તપાગચ્છ ખરેખર કૃતાર્થ થતા હતા. | હું છુપાતે છુપા તે ઉપાશ્રયમાં જે શાલામાં મુનિ વિચારવિજય બેસતા હતા ત્યાં આવ્યું. મને જોતાંજ મુનિ વિચારવિજય સંભ્રમમાં પડયા. તત્કાલ બોલ્યા–ભાઈ ચિંતામણી, અત્યારે કયાંથી આવ્યા ? પ્રતિક્રમણને સમય થઈ ગયો છે. હમણાંજ ગુરૂ મહારાજ
લાવશે, કહે શું કામ છે ? પછી મેં વિમલા સંબંધી જે વૃત્તાંત બન્યું હતું તે કહી સંભલા. તે સાંભેલતાં જ મુનિ વિચારવિજય વિચારમાં પડયા. થેલીવાર વિચાર કરી કહ્યું કે, વત્સ, હવે તારે અહીં રહેવું ઉચિત નથી. અત્યારે વલ્લભીપુરને વિયેગ કરે પડશે. તારા માતા પિતા, સ્ત્રી અને સુજજનને છોડી ચાલ્યા

Page #16

ખાન કમર
- રાણાની દ ખલા તેડી નાણ. ધમને વીર - કુમાર થઈ વીરતા દર્શાવજે. જયાં જવાનું થાય ત્યાંથી મારા ઉપર લખજે. આ વિચારવિજાતને સંપૂર્ણ સહાય, આપશે. આટલું જ કહેતાં જ
નું આમંત્રણ આત્રવાદી મુનિ વિચારવિજય ચાલ્યા ગયા અને હું છુપી રીતે ઘેર જઈ સુવર્ણના એક બે કીંમતી આભૂષણ લઈ તેજ, રાતે વલ્લભીપુરથી વિજય થે. ફરતે ફરતે આ ગિરિ નિવાસમાં આવી ચડ છું અહીં આજે આપ પવિત્ર મિત્રને મેલાપ થઈ આવ્યું. હવે ક માર્ગ લેવો ? તે વિચાર કરું છું, તેમાં મને સહાય આપી આ આગંતુક મિત્રનો ઉદ્ધાર કરશે. અપૂર્ણ,
શ્રી વિમલચંદ્રસૂરિ અને પ્રતર રત્નમાલા.
(પૂર્વ અંકના પૃષ્ટ ૧૧૮થી અનુસંધાન. ) એક વખત પ્રતિકમણની પવિત્રક્રિયા થઈ રહ્યા પછી સૂરિશ્રીના શિ.ચિંતવવા લાગ્યા કે, આજે ગુરૂ, મહારાજને ક્યા નિશ્ચમ ઉ૫ર પ્રશ્ન કરવા ? પરસ્પર વિચારી છેવટે નિર્ણય કર્યો કે, આજે વિશેષ પ્રશ્ન નહીં કરતા સર્વથી શ્રેષ્ઠ અને મનન કરવા યોગ્ય
એકજ પ્રશ્ન કર્યો. આ અનાદિ સંસાર અસાર કહેવાય છે. સંસારિનાં મહાચક્રમાંથી મુકત થવું એ ગ્રાહ ( ગુડ) ના મુખમાંથી નીકલવા જેવું છે. સંસારની મહા સુખ દુઃખરૂપ પ્રપંચ તંતુ એથી ગુંથાએલી છે. સંસાર રૂપ મહાસાગરની ઉછલતી ઊમીએમાંથી મુક્ત થઈ શકે તેવા પામર પ્રાણીઓ ઘણાં અલ્પ હોય છે,

Page #17

શ્રી વિમલચંદ્રસૂરિ અને પ્રશ્નોત્તર રત્નમાલા, ૧૬.
, **,
પૂર્વ પુણ્યને યોગ પ્રબલ હોય, જીવ લધુ કમી થવા ઉન્મુખ થશે હોય, શુદ્ધ ભાવનાએ હૃદય મંદિરમાં વાસ કર્યો હોય, ઉત્તમ કુલ, ક્ષેત્ર અને આરોગ્યની સંપત્તિ પ્રાપ્ત હોય, ચંચલ મનને વશ કરવાની શકિત મેળવી હેય, શુદ્ધ ચારિત્ર ધારી ગુરૂને વેગ થયે હૈય, આહતતત્વની શીતલ છાંયા બુદ્ધિ ઉપર પડી હોય, મોહક પદાર્થો ઉપર વિમેહ થતું હોય, હે પાદેય વસ્તુનું બરાબર ભાન થયું હોય અને જૈન ધર્મના સંસ્કારોની અને આચાર વિચારની પ્રભા સમકિત ગુણ સાથે સંવલિત થઈ હૈય, તે એ ભદધિના ભયંકર બ્રમણનાંથી પ્રાણી મુકત થાય છે.
એ અસાર સ સારામાં સાર શું છે? એ સારી વસ્તુ જાણવાથી કે મેલવવાથી જે જે લાભ થતા હોય તેમનું સારદૃષ્ટાને કેવું ભાન થાય છે એવા ગર્ભિત અર્થવાલે આ એકજ પ્રશ્ન સર્વોત્તમ છે. આ પ્રશ્નને પ્રત્યુત્તર આપણને અદભૂત ચમત્કાર આપશે. માટે આજે “આ સંસારમાં સાર શું છે એ એકજ પ્રશ્ન સંસારી અને મુક્ત બનેને મનન કરવા યોગ્ય આપણે પુછીએ.
આ સર્વાનુમતે નિર્ણય કરી સર્વ શિ સૂરિ મહારાજ પાસે આવ્યા. અંજલિ જોડી બેલ્યા. “જિં હારે ના ? ” “ આ સંસારમાં સાર શું છે ?' આ પ્રશ્ન સાંભળતાં વિર્ય સૂરિશ્રીએ કહ્યું “વાડી વિયાનમા” ઘણીવાર વિચાર કરતાં આજ સાર છે. શિષ્ય વિચારમાં પડયા કે, ગુરૂશ્રીએ ઉત્તરને બરલે આમ કેમ કહ્યું હશે ? તેમને અંતરગત ભાવ જાણી સૂરિરાજ બેલ્યા કે, વત્સ, અધેિરા થશે નહીં, હજુ ઊત્તર આપવાને છે. બીજા પ્રકો કરતાં આ પ્રશ્ન ગંભીર છે. તેના ઉત્તરમાં મારે પણ

Page #18

આત્માનંદ પ્રકાશ.
વિચાર કરે પડે છે, તેથી ઉત્તર આપવાને બદલે આ બાજુ પાદ બેલાઈ ગયું છે. હવે મારી પ્રતિભાની શ્રેણીમાં તને ઉત્તર આવી ગયે છે, અને તે ગાથાના ઊત્તરાના બંને ચરણમાં સમાપ્ત થાય છે. સૂરિશ્રી બેહ્યા “ મનુ રત રવાહિતાશૉ બ” “પોતાનું અને પારકાનું હિત કરવાને માટે ઊવમવંત અને ત – દૃષ્ટિવાળું એવું માનવ જન્મ” એ સંસારમાં સારરૂપ છે. સૂરિ મહારાજે પોતાના પ્રત્યુત્તર વિશે વિવેચન કરતાં જણાવ્યું કે, વસે, આજને તમારે પ્રત અકિક છે. આ અસાર સંસારમાંથી સાર શોધ એ ઘણું કઠીન કામ છે. સંસારના સ્વરૂપને સંપૂર્ણ રીતે ધિક્કારવામાં આવ્યું છે. ગૃહસ્થને સંસારમાં રહી સદ્ગતિ પ્રાપ્ત કરવી એ અતિ કઠીન કાર્ય છે. ચારિત્ર રત્નના મહાન પ્રકાશ સિવા ય સંસારના ગહનમાંથી મુક્ત થવાતું નથી, એ છે કે સિદ્ધાંતને પક્ષ છે. પણ સ્યાદ્વાદ શૈલીના આશયથી એ પક્ષને ઘણે અંશે અવલંબન મળે છે. તે વિશે ગ્રહસ્થાવાસમાં કેવલ જ્ઞાની થએલા પુત્ર જેવાનાં ચરિત્રે સંપૂર્ણ પુષ્ટિ આપે છે.
એથી એ અસારમાંથી સાર શોધવાને વિછી વિદ્વાને આગલા પડ્યા છે. તેથી જ તમને શાસ્ત્રાનુસારે પ્રત્યુત્તર આપેલી છે. ચોરાશી લાખ છવાયોનિમાં મનુષ્યનિ તમ અને શ્રેય સંપાદનનું સાધન છે. અનેક ભેદવાલા જી માં માનવ જીવન વિલક્ષણ છે. તેવી ઉત્તમ મનુષ્ય યોનિમાં મિથ્યાત્વીઓ પણ ઊભવે છે. તેમનું માનવ જન્મ અજાગલના સ્તનની જેમ નિષ્ફલ છે. જો માનવ જ.
ને પ્રાપ્ત કરી સ્વહિત એટલે આત્મહિત કે જેમાં સ્વાત્માને ઉદ્ધાર કરવાની બુદ્ધિ તેમજ પર હિત એટલે બીજાના દુઃખી આ

Page #19

શ્રી વિમલચંદ્રસુરિ અને પ્રશ્નોત્તર રમાલા. ૩ な
むなむなむむむむむむむむむむ。 ભાને ઉદ્ધાર કરવાની બુદ્ધિ તેવી બુદ્ધિ પ્રાપ્ત કરી તે પ્રમાણે પ્રવર્તન કુસ્વા માટે હમેશાં ઊંઘમવંત રહેવાય. કદિ દેવગે તે બુદ્ધિ પ્રાપ્ત થઈ હેય પણ જે દ્રષ્ટિ ન હોય તે તે નિષ્ફલ છે. અંધ૫ ન્યાયાની જેમ તે સ્વહિત અને પરહિત કરવાની બુદ્ધિ અને તત્વ દ્રષ્ટિ બંને એક બીજા અપેક્ષિત છે. જેની નિર્મલ મનોવૃત્તિ
પર તત્વ દર્શનને દિવ્ય પ્રકાશ પડે છે તેનામાંજ સ્વપરહિત ને ઉધમ કૃતાર્થ છે. તદ્રષ્ટિ શિવાય માનવ પ્રકૃતિ હિત શબ્દને અર્થ સમજી શકતી નથી. હિત એટલે આ લેકનું સાંસારિક હિત એમ સમજે છે. પાર્થિક હિતના દિવ્ય વિચાર તેનામાં ઉદભવ તા નથી. એવા દિવ્ય વિચારને આકર્ષણ કરનારી અસાધારણ તત્વ દ્રષ્ટિ છે.
વત્સ, તેથી સ્વહિત અને પરહિત કરવામાં ઊઘમવંત અને તત્વદૃષ્ટિ વાળું જમજ આ સંસારમાં સારરૂપ છે, એ સત્ય સિદ્ધાંતને હમેશાં હૃદયમાં અવકાશ આપજો. સૂરિના આ વચનામૃતને શ્રવણ કરી પરમાના માં મગ્ન થયેલા સર્વ શિષ્યએ નીચે. ની પ્રશ્નોત્તર રૂપે તે ગાથાને હૃદયરૂપ કરંડમાં રતનની જેમ સ્થાપિત કરી.
कि मंसारे सारं बहुशोऽपि विचित्यमानमिदमेत्र ।
मनुजेषु तत्वदृष्ठं स्वपरहितायोधतं जन्म ॥ ६ ॥ શિષ્ય–આ સંસારમાં સાર શું છે? ગુરૂ–- ઘણીવાર વિચારતાં આજ સારી છે કે, પિતાના અને પારકા હિત કરવા માટે ઉદ્યમવંત અને તત્વદૃષ્ટિવાલું એવું માનવ જમ. (એજ સંસારમાં સાર છે.)
અપૂર્ણ

Page #20

આત્માનંદ પ્રકાશ xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxseeds
ગૃહસ્થાવાસમાં કેવળજ્ઞાની. (અનુસંધાન અંક બીજાના પાના ૧ થી.) આ જંબુદ્વિપના ભરતક્ષેત્રના દક્ષિણ ના મધ્ય ભાગમાં દુમપુર નામનું સ્વર્ગની અલકાપુરી તથા કૃષ્ણની દ્વારામતી સાથે હરીફાઈ કરતું અતિ પ્રસિંદ્ર નગર હતું. તે નગરમાં દ્રોણ નામને રાજા રા
બ્ધ કરતે હતે. સૂર્યના પ્રતાપ જે તેને પ્રતાપ તેજસ્વી હતે. સિભાગ્ય લક્ષ્મીને તે મહાસાગર હતું. પૂર્ણિમાના ચંદ્રની સમાન તેની કીનિ દશે દિશઓમાં નિર્મળ રીતે પ્રકાશ કરી રહી હતી. પુઓના ભદવારીનું પાન કરવામાં તેની શક્તિ વડવાનળ, અગ્નિરૂપ હતી, અને તેવી માન્ય શક્તિના પ્રભાવથી તેને વિજય ધ્વનિદિગંત પત ગર્જના કરી રહ્યો હતો.
તે ટ્રણ નૃપતિને મહાદેવની પાર્વતી તથા કૃષ્ણની લક્ષ્મી સ -જનમા નામની પટરાણી હતી. તે પટરાણથી ટેણ રાજાને દુલભ માનો અતિ સુકમાળ અને કંદર્પની કાતિને પણ ઝાંખી કર. મારો અતિ તેજસ્વી પુત્ર હેતે હ. દુર્લભ કુમાર અનેક ગુણથી અલંકૃત હતો. ચતુરાઈ બાલ્યાવસ્થામાં તેને પ્રાપ્ત થઈ હતી પરંતુ વૈવન મહંથી છકેલે હેવાથી ઉન્મત્તતાના ગે નગર બહાર કીડા ફરવા જતાં અનેક નગર જનોના સમાન વયના પુની સાથે ક્રીડા કરતાં તેઓને મહાપરિપ ઉત્પન્ન કરી તેઓના હાથ પગ વજબંઘનની જેમ બાંધી તેઓના શરીરને દડારૂપ બનાવી ફેકતે હતો.
સુવાવરથા, ધનની સંપત્તિ, પ્રભુત્વપણું અને અવિવેકઆ ચારેમાંથી એક એક પણ મનુષ્યમાં પ્રાપ્ત થતાં તે મહા અનર્થનું

Page #21

ગૃહસ્થાવાસમાં કેવળજ્ઞાની,
૧૫
Sete te te tetebetertestarter
estatatate
સ્થાન થઇ પડે છે તે જ્યારે જે મનુષ્યમાં પ્રકૃષ્ટપણે પ્રાપ્ત થયાંઢાય તે મનુષ્ય સર્વ અનથાનુ પાત્ર થાય તેમાં શું નવાઇ ! દુર્લભ કુમાર ની આવી ત્રંત્તના નિર તર વર્ત્યા કરતી હતી.
એક સમયે તે નગરની પાસેના દુર્ગેલા નામના વનમાં સુલેચન નામના પરમપારી પંચમ જ્ઞાનના ધારક સદ્ગુરૂ આવી સમેાસસ્યા, તે ઉદ્યાનના પાતાળ મધ્યે ભદ્રમુખી નામની ચક્ષણીને નિવાસ હતા. તે યક્ષણીના ઊદ્યાનમાં આવવાના માર્ગ ઊદ્યાનના મધ્ય ભાગમાં રહેલા હુશાલ નામના ડેની-નીચેથી હતા. રત્નમય ભૂવનમાં તે યક્ષણી સદાકાળ રહેતી હતી. સર્વનના સંશયના સહરનાર, કેવળજ્ઞાન રૂપ ભાવ લક્ષ્મીના ધારક સુલોચન મુનિરાજ્ડ વનમાં આગમન જાણી વંદના નમસ્કાર કરવા સારૂ ભદ્રમુખી ચ ક્ષણી કેવલી ભગવંતની પખેંદામાં આવી. કેવલી ભગવંતની દેશના શ્રવણ કયા પછી ભદ્રમુખી યક્ષણી અતિભક્તિ તથા અતિહર્ષ સહિત પોતાના મનમાં ઉત્પન્ન થયેલા સદેહનું સમાધાન કરવા શ્વેતાના પૂર્વના વૃત્તાંતનું કથન કરવા સાથે નીચે મુખ્ય પ્રશ્ન કરે છે.
હે ભગવત, મારા પૂર્વના ભવમાં હું માનવીનામની મનુષ્યણી હતી. મારી સાંદયા અલાકિક હતી. મદેવની પત્ની રતિ ની કાન્તિ મારી કાન્તિથી પણ મ હતી. બાલ્યાવસ્થામાં પણ અતિચકાર હતી. રમતગમતમાં નિરત રહેતી હતી. માસ પિતા ના ઘરના આંગણામાં એક વખતે હું રમતમાં આનંદ ચુકત ક્રીડા કરતી હતી, તે સમયે સુવેલ ધર નામના દેવ મનુષ્યી છતાં મારા રૂપથી અત્યંત મહ પામી ભક્ દુ કરી જ્યા. મને પાતાની સ્ત્રી કરી રાખી જેથી તેની સાથે કામ ક્રીડા કરતાં હું

Page #22

આમાનંદ પ્રશ્ન
بالعطل بگو پلو با طلابية***شريعية لطلبة كلية
તેની મટસ દેવી થઇ , મારૂ મનુષ્ય દેહનું આયુષ્ય પૂર્ણ થતાં તેજ પtળ મળે તેજ સુવેલંધર દેવતાની હું ભદ્રમુખી નામની યક્ષણી થઈ છું. હું તે સ્થાનમાં ઉત્પન્ન થયા પછી કેટલાએક કાલ વ્યતીત થતાં મહારે વહાલે ભત્તેર સુલંધર દેવ ત્યાંથી ચાવી ગયા. હે ભગવંત ! મારી વિનતી એ છે કે, એ મારે પ્રિયપતિ હાલ કઈ ગતિમાં ઉત્પન્ન થયે છે ? અને તે ક્યાં છે ? તે કપાકરી મને કહેશે ? ભમુખી ચક્ષણની તે વિનંતિ સાંભળી કેવળ ભગવાન અત્યંત મધુર ગરાથી તે ચક્ષણને કહેતા હતા. હે ભદ્ર! આજે દુર્ગલા નામના ઉધાનની સમીપ આવેલા દુર્ગપુર નામના નગરના દ્રણ રાજનાં દુભિ જમ કુમાર છે. તે તારા મને જીવ છે. કેવળી ભગવાનના મુખથી પોતાની ચિંતાનું સમાધાન થતાં ભદ્ર મુખી યક્ષનું પતને પતિ પાસેજ ઊત્પન્ન થયેલે જાણીને અતિ હર્ષ પામી. કેવલી ભગવંતની પર્ષદામાંથી સ્વસ્થાને નહીં જતાં મનુષ્યનું રૂપષ્કરીયાં દુલભ રાજકુંવર નાગરિક પુત્રોની સાથે રમત-ગમતની ભીડા કરતા હતા ત્યાં તત્કાલ આ વી. દુર્લભકુમારને ઘણુ છોકરાઓને બાંધીને ઉછાળતે જોઇ મનુષ્યરૂપ થયેલો તે ભદ્રમુખી જીવ કહેવા લાગ્યું કે, હે રાજકુમાર ! જે તમારામાં રમવાની શક્તિ હોય, બળવાન છે અને ચચળ હે તે આવા ગરીબડા છોકરાંઓને વિના કારણે સતાવી, બધી નહીં ઉછાળતાં મારી સામે રમત રમવા આવી અને તમારી શક્તિ અજમાવે. તેના કટાક્ષ ભરેલાં તીવ્ર વચને સાંભળી રાજકુમાર તેની સાથે રમત રમવા સત્વર ઉભે છે, તે જ તે ભદ્રમુખીને મનુષ્યરૂપે થયેલે

Page #23

હસ્થાવાસમાં કેવળજ્ઞાની, , , , , , , , , ,
, , , , , જીવ તેનાથી દૂર ગમન કરવા લાગ્યું. તેને દૂર જતો દેખી દુર્લભ કુમાર તેને પકડવા સારૂ એકદમ તેની પૂઠે ધ, યક્ષણીના સખ્ત વચનોથી આકુળ વ્યાકુળ થયેલ હોવાથી તેને પકડવા સારુ તેની પૂઠે દોડતા, વનમાં જ્યાં બહુ ચાલવડ છે તે વડની સમીપ સુધી આવે. વડની નીચે સુરંગ રૂપે કરેલા માર્ગમાં તે યક્ષણી ઉતરતાં, રાજકુંવર પણ વડની નીચે તેજ માર્ગમાં ઉતર્યો. પછી દેવીએ કુમારને પકડીને પોતાના ભુવનમાં આપ્યો,
રાજકુમાર દેવભુવનમાં આવતાં જ તે દેવભુવનની ચમકારિક રચના જોઈ વિચારવા લાગ્યો. અહે આતે કેનું સ્થાન હશે ! શું આ દેવતાનું સ્થાન તે નહીં હોય ! દેવભુત્રન વિના આવા રમય સ્થંભે ક્યાંથી હોય. આવા મણિમય તારણે મનુષ્ય લેકમાં કદાપિ જેવામાં આવ્યા નથી. મણિરત્નોની કાંતિથી સર્વ પ્રદેશમાં ઝાકઝમા ળ થઈ રહેલ છે. સૂર્યકિરણની સન્મુખ જેમ જોવાઈ શકાતું નથી તેમ આ પંચવણું રત્નની કાન્તિ સન્મુખ જોતાં આંખે અંજાઈ ય છે. દરેક સ્થભે પીડાકરતી પુતળીઓ તરફ જે તે મને
ભ પામે છે. શું આ સુંદર ગોખની શોભા અને તેને વિષે વિવિધ ભાતના ચિત્રામણની રચના દેખી મને તે એમજ લાગે છે કે, આ ઈદ્રજાળની રચનાતે નહીં હૈય! હું તે નિદ્રામાં છું કે જાગ્રત અવસ્થામાં છું ! અત્યંત વિચાર કરતાં તેનું ચિત બકુજ આકુળ વ્યાકુળ થઈ ગયું, છતાં આખરે નિશ્ચય થશે કે આ દેવભુવન છે. મનુષ્ય લેકની આવી રચના કદાપિ ન હોય. આ પ્રમાણે વિચારની શ્રેણિમાં તેને સ્વસ્થ થયેલે જે તે ક્ષણી વ્યંતરી ભદ્ર મુખી ભુવનમાં પિતાના સ્વરૂપમાં તેની સન્મુજી આવી, બે હાથ

Page #24
આભાન પ્રકાશ જોડી વિનંતિ કરી, કુમારને તેને હાથ ઝાલી, પલંગ ઉપર બેસારી, કહેવા લાગી. કે વા!િ મારી વિનંતિ લક્ષ પૂર્વક સાંભળશે. બહુકાળ સુધી આપના વિગને સહન કરતાં મારૂં ચિત્ત અત્યંત ખેદયુક્ત વતંતું હતું. મારી અમુઝણને પાર રહો નથી. દીર્ધકાળે આપના દશનનો લાભ લે છે અને તેથી આ સુગંધ વનમાં દેવભુવન મળે, મારા કાર્યની સિદ્ધિને અર્થે મેં આપને આણેલા છે. આપને દુઃખ દેવાને અર્થે વા અન્ય કાર્યને માટે મેં આપને આણેલાજ નથી. તેથી આપ બીજા સર્વ પ્રકારના સંદેહને દૂર કરી, સ્વસ્થ ચિત્તથી અત્રે નિવાસ કરે. નિશ્ચયથી આજે મારે મારથ રૂપી કલ્પવૃક્ષ ફલીભૂત થયે એમ માનું છું. પૂર્વના સુકૃતરૂપ પુન્યના ગિથી આપ મને પ્રાપ્ત થયા છે, તેથી કૃપા કરીને સનાથે કરે. રાજકુમાર યક્ષણના વચનામૃતનું પાન કરતાં તેણીના ચંદ્ર સમાન મુખ તથા કમળ સમાન વિશાળ નયનને નિહાળતાં, વિચાર વિમળમાં વહેવા લાગ્યો અને પૂર્વ ભવના સ્નેહથી તેનું મન અતિ ઉલ્લાસ પામ્યું. તે વ્યંતરી દેવીને અત્યંત નિરખી આ પ્રમાણે વિચારવા લાગ્યો. અપૂણે. For Private And Personal Use Only