Book Title: Anekantvada
Author(s): Jitendra B Shah
Publisher: Z_Nirgrantha_1_022701.pdf and Nirgrantha_2_022702.pdf and Nirgrantha_3_022703.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/229104/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAntavAda (haribhadrasUri viracita aSTaka prakaraNa para AdhArita) jitendra zAha anekAntavAda jaina dharma kA pramukha siddhAnta hai / jahA~ anya darzana eka hI dharma ko pramukha mAnakara calate haiM vahA~ jaina dharma-darzana vastu ke aneka dharmoM ko svIkAra karake usakI siddhi karate hai / yahI jaina darzana kI vizeSatA hai| jaina darzana ke isa siddhAnta kI carcA Agama graMthoM meM yatra tatra prApta hotI hai| kintu sanmatitarka satra meM sarva prathama AcArya siddhasena ne evaM AcArya samantabhadra ne AptamImAMsA Adi graMthoM meM anekAntavAda kA yuktiyukta sthApana kiyA hai| isIlie paM0 sukhalAlajI Adi jaina manISI isa yuga ko anekAnta vyavasthApaka yuga kahakara pukArate hai| tatpazcAt AcArya mallavAdI evaM akalaMka evaM anya jainAcAryoM ne anekAntavAda kI mahattA ko sthApita karane vAle graMthoM kI racanA kI hai / isa zreNi meM AcArya haribhadrasUri kA yogadAna bhI ullekhanIya hai| unhoMne anekAnta kI sthApanA karane ke lie anekAntajayapatAkA nAmaka graMtha kI racanA kI hai / kucha anya graMthoM meM bhI anekAntavAda kA sthApana kiyA gayA hai| aura anya darzanoM ke ekAntavAda kI maryAdAoM kA kathana karake usakA sayuktika khaMDana kiyA hai| aMta meM anekAntavAda kA sayuktika sthApana bhI kiyA hai| AcArya haribhadrasUri ke anya mahattvapUrNa, dArzanika graMtha zAstravArtAsamuccaya, anekAntavAdapraveza, lokatattvanirNaya, SaTdarzanasamuccaya Adi haiM / dArzanika graMthoM meM to darzana ke tattvoM kI carcA upalabdha ho vaha svAbhAvika hI hai kintu dhArmika siddhAntoM ke viSayoM kI carcA ke avasara para bhI dArzanika carcA yaha AcArya haribhadrasUri kI vizeSatA hai| unhoMne aSTaka nAmaka graMtha meM bhI anekAntavAda kI carcA kI hai / vastutayA aSTaka graMtha ke antargata prastuta anekAnta kI carcA ko hI nibandha kA viSaya banAyA hai| aSTaka prakaraNa : AcArya haribhadrasUri ne jisa prakAra darzana ke mUrdhanya graMthoM kI racanA kI hai usI prakAra jaina siddhAntoM kI carcA karane vAle ucca koTi ke graMthoM kI racanA kI hai / jisameM paMcAzaka, SoDazaka, aSTaka Adi pramukha haiN| aSTaka laghukAya prakaraNa graMtha hai| usameM unhoMne saMskRta bhASA meM 32 viSayoM ke Upara sarala evaM subodha zailI meM ATha ATha kArikAoM kI racanA kI hai| ina aSTakoM meM AcArazAstra kI evaM dharmazAstra kI samasyA jaise mahAdeva kA svarUpa, snAna, pUjA, havana, bhikSA, bhojana, jJAna, vairAgya, tapa, mAMsabhakSaNa, maithuna, puNya, tIrthaMkara, mokSa Adi tattvoM para sUkSma evaM gahana cintana apanI viziSTa zailI ke AdhAra para kiyA gayA hai| ke0 ke0 dIkSita ke anusAra prAcIna tathA madhyakAlIna bhArata meM una una AcArazAstrIya mAnyatAoM kA pratipAdana tathA pracAra una una dharmazAstrIya paraMparAoM ke mAdhyama se huA karatA thA / ataH haribhadrasUri ne bhI unhIM ko apane graMtha kA viSaya banAyA hai| una sabhI viSaya kA saMbaMdha mukhya athavA gauNa rUpa se mokSa ke sAtha sthApita kiyA gayA hai| mokSaprApti hI bhAratIya darzanoM kA mukhya lakSya rahA hai| yahA~ bhI haribhadra ne sabhI aSTakoM ke viSayoM kA antima sambandha mokSasAdhana ke sAtha hI jor3A hai| tathApi ina 32 aSTakoM meM 14-15-16 naMbara ke tIna aSTaka apavAda svarUpa hai| jina kA sambandha mokSasAdhana se kama aura darzanazAstra se adhika hai| ye tIna aSTakoM ke nAma anukrama se ekAMgI nityatvavAda-khaMDana aSTaka, ekAnta anityatvavAda khaMDana aSTaka evaM nityAnityatvavAda samarthana aSTaka hai / prastuta aSTakoM ke nAma se hI unake viSaya suspaSTa hai / bhAratIya dArzanika paraMparA meM vastu ke svarUpa ke viSaya meM prAcIna kAla se hI carcA rahI hai ki vaha nitya hai yA anitya ? ekAntavAdI darzana padArtha ko nitya athavA anitya mAnate hai kintu jaina darzana vastu ko ubhayAtmaka Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 jitendra zAha Nirgrantha mAnatA hai / yaha eka vizuddha dArzanika viSaya hai tathApi TIkAkAra sUri ne usakA sambandha dharmasAdhana se sthApita kiyA hai| ke0 ke0 dIkSita bhI mAnate hai ki ina aSTakoM kA bhI AcArazAstrIya tathA dharmazAstrIya samasyAoM se dUra kA sambandha nahIM hai kyoMki inakI sahAyatA se bhI AcArya haribhadra ne katipaya AcArazAstrIya tathA dharmazAstrIya mAnyatAoM kA hI puSTa-poSaNa karanA cAhA hai| yaha satya hai ki AcArya haribhadrasUri ne 16 aSTaka meM jaina darzana sammata anekAntavAda kA hI sthApana kiyA hai, tathApi samagratayA aSTaka ke adhyayana se AcArya zrI kI udAtta AcaraNa kI AvazyakatA evaM paramata sahiSNutA hI dyotita hotI hai jo anyatra durlabha hI hai / anekAntavAda : jaina darzana anekAntavAdI darzana hai / Agamika kAla meM vibhajjavAda aura syAt jaise zabda pracalita the / bAda meM anekAntavAda hI pracalita ho gayA / anekAntavAda kA artha hai pratyeka padArtha meM ananta dharma maujUda hai / eka hI padArtha meM nitya, anitya, vAcya, avAcya, sAmAnya, vizeSa, sat, asat Adi virodhI dharma bhI upalabdha hote hai / jaba ki jaina darzana se bhinna anya darzana ekAntavAdI hai jo padArtha ko ekAnta nitya athavA ekAnta anitya, ekAnta sat yA ekAnta asat mAnate hai| naiyAyika, vaizeSika Adi padArtha ko sarvathA sat evaM nitya hI mAnate hai aura bauddha padArtha ko kSaNika mAnate hai| eka zAzvatavAdI hai, dUsarA ucchedavAdI hai / jaina darzana na to zAzvatavAdI hai, na hI ucchedavAdI / vaha donoM dharmoM kA svIkAra karate hai aura donoM ko apekSA se siddha bhI karate hai| dravyArthika naya kI apekSA se padArtha nitya hai aura paryAyArthika naya kI apekSA se padArtha anitya hai / vyavahAra meM bhI padArtha ko anekAnta svarUpa mAnanA Avazyaka hai| unake binA vyavahAra hI nahIM cala sakatA / isIlie AcArya siddhasena ne to kahA hI hai jisake binA isa jagat kA vyavahAra hI sarvathA nahi cala sakatA, usa jagadguru anekAntavAda ko bAraMvAra namaskAra ho / isI bAta ko AcArya hemacandrasUri ne kucha anya tarIke se kahA hai ki pratyeka padArtha meM ananta dharma astitva rakhate hai / padArtha meM ananta dharma mAne binA vastu kI siddhi hI nahIM hotI / isa prakAra jaina darzanakAroM ne padArtha meM anantadharma kA astitva mAnA hai| padArtha ko ekAnta mAnane se aneka Apatti AtI hai jinakA tarkasaMgata samAdhAna prApta nahIM hotA hai / jaba ki anekAntavAda kA svIkAra karane para koI Apatti nahIM / jaisA ki Upara kahA gayA hai jIva aura ajIva sabhI tattva ananta dharmAtmaka hai| A0 haribhadra ne aSTaka prakaraNa meM kevala Atmatattva ko lekara hI 14 aura 15ve aSTaka meM ekAntavAdIoM kI maryAdAoM kA kathana kiyA hai, una maryAdAoM kA samAdhAna 16ve aSTaka meM karake anekAntavAda kA sthApana kiyA gayA hai| ekAnta nityavAda : naiyAyika, vaizeSika, sAMkhya evaM aupaniSadika matAvalambI ekAnta nityavAdI hai| unake mata meM Atmatattva anutpatra, apracyuta evaM sthiraika rUpa arthAt Atmatattva kabhI utpanna nahIM huA, kabhI nAza nahIM hotA hai aura sarvathA ekarUpa hI rahanevAlA hai| Atmatattva ko ekAntanitya svarUpa mAnane para hiMsA, ahiMsA, vadha, virati, kartRtva, bhoktRtva, janma, mRtyu, Adi ghaTita nahIM ho pAe~ge / aparivartiSNu hone ke kAraNa Atmatattva niSkriya ho jAegA / TIkAkAra jinezvarasUri ne ina viSaya para gaMbhIra dArzanika cintana kiyA hai / unhoMne TIkA meM yaha kahA hai ki yadi niSkriya Atmatattva meM bhI Apa kriyA kA svIkAra karate haiM taba yaha jijJAsA khar3I hotI hai ki nitya Atmatattva kama se kriyA karatA hai yA akama arthAt yugapat kiyA karatA hai ? yadi Apa prathama pakSa kA svIkAra karake yaha kaheM ki Atmatattva kama se kiyA karatA hai taba eka aura prazna upasthita ho sakatA hai ki vaha kArya karate samaya kAryAntara karane meM samartha hai yA asamartha hai ? usako asamartha mAnanA to Apattijanaka hogA cUMki Atmatattva sarvathA nitya hai| Apake mata meM AtmA ekarUpa hone ke kAraNa sarvathA Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Vol. III-1997-2002 anekAntavAda.... 297 asamarthatva kA doSa AyegA / isase bacane ke lie samarthatva kA svIkAra kareMge taba to kAlAntarabhAvI sakala kArya eka hI kSaNa meM saMpanna ho jaaegaa| ata: dUsare kSaNa meM hI vaha asat ho jAegA / isa bhaya se bacane ke lie Apa ke dvArA Atmatattva ko samartha hote hue bhI kArya nahIM karatA aisA mAna liyA jAya taba to vaha vivakSita kArya bhI nahIM kara pAegA / isa Apatti se mukta hone ke lie yadi Apa sahakArI kAraNoM kA Azraya lene kI ceSTA kareMge taba bhI Apatti se chuTakArA saMbhava nahIM hai| aisI avasthA meM yaha prazna upasthita hogA ki samartha hote hue bhI sahakArI kAraNoM ke abhAva meM kAryAntara sambhavita nahIM hai to kyA sahakArI kAraNa kucha upakAraka hai yA upakAraka nahIM hai ? yadi yaha mAnA jAe ki sahakArI kAraNa kucha bhI upakAra nahIM karate taba to vandhyAputra bhI sahakArI kAraNa kI koTi meM A jAe~ge kyoMki vaha bhI to koI upakAra nahIM kara sakatA / yadi Apa yaha mAna le ki sahakArI kAraNa mukhya kAraNa ko upakAraka hai taba do vikalpa upasthita hoMge ki kyA sahakArI kAraNa bhinna rahakara upakAra karate hai yA abhinna rahakara ? prathama pakSa svIkAra karane para nitya ko vaha anupakRta hI rahegA / yadi dUsare pakSa kA svIkAra kiyA jAe ki sahakArI kAraNa abhinna rahakara upakAra karatA hai taba to nitya padArtha hI kArya karatA hai aisA svIkAra karanA par3egA / isa sthiti meM Atmatattva ke nityatva kA hI nAza ho jAegA / nitya Atmatattva kama se kArya nahIM kara sakatA hai| anya vikalpa ke anusAra Atmatattva yugapat kriyA bhI kara nahIM sakatA kyoMki kAlAntarabhAvI samasta kiyA eka hI kAla meM saMpatra ho jAne ke kAraNa dvitIyAdi kSaNa meM Atmatattva niSkriya hI ho jAegA / ataH nitya Atmatattva meM krama se yA akrama se kriyA sambhavita nahIM hai / ina ApattioM ke kAraNa hI AcArya haribhadrasUri ne dUsarI kArikA meM spaSTa kiyA hai ki aisA aparivartiSNu AtmA na maratA hai, na mArA jAtA hai, isake kAraNa hiMsA bhI ghaTita nahIM hogI / isa saMsAra meM yadi hiMsA jaisI koI kriyA hI ghaTita nahIM hogI taba ahiMsA bhI vAstavika rUpa se ghaTita nahIM ho pAegI / ahiMsA ke abhAva meM ahiMsA ke upakAraNa satya Adi sabhI dharmasAdhanoM kI siddhi bhI nahIM ho paaegii| jaina dharma meM yaha mAnA gayA hai ki ahiMsA hI sarvazreSTha vrata hai aura anya sabhI dharma-vratAdi usake upakAraka sAdhana hI hai / yathA : ekaMciya ittha vayaM niddiTuM jiNavarehiM savvehiM / pANAivAya viramaNabhavasesA tassa rakkhaTThati / / arthAt sarva jinezvaroM ne prANAtipAtaviramaNa arthAt ahiMsA ko hI ekamAtra vrata ke rUpa meM nirdiSTa kiyA hai bAkI ke sabhI vratoM usakI rakSA ke lie hI hai| ataH jaba ahiMsA kA hI astitva nahIM rahegA taba usa para AdhArita anya vrata bhI asat ho jaaeNge| itanA hI nahIM ahiMsAvrata ke poSaka yama, niyama Adi kA pAlana bhI nirarthaka ho jaaegaa| isa prakAra AcArazAstrIya samasyAoM kA koI tArkika samAdhAna prApta nahIM ho skegaa| AcAryazrI aura bhI samasyA uThAte hue kahate hai ki Atmatattva ko ekAnta nitya mAnane para AtmA kA zarIra ke sAtha sambandha sambhavita nahIM hai evaM AtmA ko sarvagata svIkAra karane para saMsAra paribhramaNa Adi bhI atAkika ho jAegA / aisI paristhiti meM yaha upadeza denA ki dharma ke AcaraNa se Urdhvagati prApta hotI hai, adharma kA AcaraNa karane se adhogati hotI hai, jJAna se mokSa kI prApti hotI hai Adi aupacArika mAtra ho jaaegaa| isa zloka kI TIkA meM AcArya jinezvarasari ne sAMkhyakArikA kI prasiddha kArikA ko uddhata kiyA hai| yathA dharmeNa gamanamUrdhvaM gamanamadhastAdbhavatyadharmeNa / jJAnena cApavargo viparyayAdiSyate bandha:10 / / paJcaviMzatitattvajJo yatratatrAzrame rataH / jaTI muNDI zikhI vApi mucyate nAtra saMzaya:12 // Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jitendra zAha Nirgrantha arthAt dharma se Urdhvagamana, adharma ke kAraNa adhogamana, jJAna se mokSa aura ajJAna ke kAraNa bandha hotA hai / paccIsa tattvoM ko jAnane vAlA koI bhI Azrama meM rahatA ho yA phira jaTAdhArI ho yA muNDana rakhatA ho yA zikhA usase koI pharka nahIM, vaha nizcita hI mokSa prApta karatA hai| anta meM AcAryazrI ne eka aura Apatti uThAI hai ki Apa ukta Apatti se bacane ke lie sukhaduHkhAdi kA bhoga zarIra karatA hai yaha mAna bhI lo taba bhI bhoga Adi bhI to eka kriyA hai vaha niSkriya AtmA meM kaise sambhavita ho sakegI ? ina saba ApattioM se bacane ke lie Apa yadi AtmA meM hI kriyA kA svIkAra kara leMge taba to anya mata kA Azraya hI ho jaaegaa| isa prakAra Atmatattva meM ekAnta nityatva kA svIkAra karane para AcArazAstrIya evaM dharmazAstrIya samasyAoM kA yuktiyukta samAdhAna zakya nahIM hai| ataH yaha mAnanA anucita hai ki Atmatattva ekAnta nitya hai 298 ekAnta anityavAda : 15 ve aSTaka meM AcAryazrI ne bauddha darzana sammata ekAnta anityatvavAda kA khaNDana kiyA hai / bauddha darzana mUlataH kSaNikavAdI darzana hai| vaha sarva padArtha ko kSaNika mAnatA hai| isa kAraNa AtmA arthAt cetanatattva bhI eka kSaNasthAyI jJAnoM kA pravAha mAtra hI hai / padArtha svayaM hI kSaNasthAyI hone ke kAraNa apane Apa hI naSTa hotA hai ataH prastuta siddhAnta ko nAza nirhetukatAvAda arthAt eka vastu ke utpanna hote hI naSTa ho jAne kA koI kAraNa sambhava nahIM hai| aisA svIkAra karane para ekAnta nityavAda meM jo doSa dikhAe gae vahI doSa yahA~ bhI upasthita hoMge aura usakA tarkapUta samAdhAna sambhava nahIM hai / yathA kisI bhI padArtha kA nAza anya padArtha ke dvArA sambhava nahIM hai, hiMsA kA bhI koI kAraNa sambhava nahIM hogaa| kSaNasthAyitva kI isa avasthA meM eka viziSTa paristhiti nirmita hogI cUMki eka vastu kA eka samaya vizeSa Upara utpanna honA kisI kAraNa para nirbhara karatA hai| yA to hiMsA sarvadA upasthita rahegI yA hiMsA kabhI bhI nahIM ghttegii| aura kSaNikavAdI hiMsA Adi kI vAstavikatA ko siddha karane ke lie yaha kaha de ki eka upasthita kSaNapravAha se bhinna kSaNapravAha ko janma denevAlA vyakti hiMsaka kahalAtA hai| isako dIkSita ne spaSTa karate hue kahA hai ki jaba eka zikArI eka hariNa ko mAratA hai aura vaha hariNa marakara manuSyajanma prApta karatA hai taba vaha zikArI usa hariNa kA hiMsaka isalie hai ki hariNa jIvana pravAha ke sthAna para manuSya jIvana pravAha ko janma diyA" kintu prastuta vAdI ke mata meM kSaNoM kA yaha pravAha eka kAlpanika vastu hai aura kAlpanika vastu ke janma kA koI prazna hI nahIM uThatA hai / isa Apatti se bacane ke lie yaha tarka diyA jAya ki eka kSaNavizeSa ko janma dene vAlA vyakti hiMsaka kahalAtA hai / tathApi yaha tarka akATya siddha nahIM hogA kyoMki yaha bAta kSaNavizeSa ke tatkAla pUrvavartI kSaNa para bhI lAgU par3a sakatI hai| kintu tatkAla pUrvavartI kSaNa kisI prakAra hiMsaka nahIM hai| yadi yaha kahA jAe ki eka kSaNavizeSa kA upAdAna kAraNabhUta kSaNa bhI hiMsaka hotA hai taba aisI paristhiti nirmita hogI ki saMsAra meM koI bhI ahiMsaka nahIM rahegA kyoMki apane tatkAla uttaravartI kSaNa ke upAdAna kAraNa to sabhI kSaNa huA karate hai| itanA hI nahIM isa avasthA ke kAraNa sabhI zAstroM meM jorazora se varNita evaM pratipAdita ahiMsA hI nirarthaka ho jAegI aura usake abhAva meM satyAdi dharma bhI nirarthaka hoNge| ataH ekAntakSaNika Atmatattva bhI yuktisaMgata siddha nahIM hotaa| anekAntavAda : AcArya haribhadrajI kA mAnanA hai ki ekAnta nityavAda meM jo doSa hai ve sabhI doSa ekAnta anityavAda meM bhI samAna rUpa se upasthita hote hai| donoM siddhAnta meM uThAI gaI ApattioM kA koI tarkabaddha samAdhAna saMbhava nahi hai ataH ina siddhAntoM kA svIkAra karanA ucita nahi hai| unakA mAnanA hai ki ina samasyAoM kA samAdhAna kevala anekAntavAda ke Azraya se hI hotA hai| Atmatattva kathaJcit nitya aura kathaJcit anitya tathA zarIra se kathaJcit bhinna evaM kathaJcit abhinna mAnane para sabhI doSa Tala jAte hai / Atmatattva ko Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Vol. III - 1997-2002 anekAntavAda.... 299 nityAnityAtmaka mAnane se puNya-pApa, bandha-mokSa evaM janma-maraNa jaisI ghaTanA yuktiyukta siddha ho sakatI hai| dharma ke sAdhanabhUta ahiMsA evaM adharma ke sAdhanabhUta hiMsA ko bhI siddha kara sakate hai / yathA vyAvahArika hiMsA kI kriyA meM do vyaktioM kA astitva hotA hai| eka mArane vAlA aura dUsarA mArA jAne vAlA vyakti / hiMsA hote samaya mArane vAle meM pIr3A-kartRtA rahatI hai aura mAre jAne vAle ke zarIra kA nAza hotA hai| mArane vAle ke mana meM maiM ise mArUM isa prakAra kI pApabhAvanA utpanna hotI hai isalie hiMsA eka sakAraNa ghaTanA siddha hotI hai / hiMsA hote samaya mAre jAne vAle vyakti ke azubha karma kA udaya ho rahA hotA hai evaM mArane vAlA vyakti isa hiMsA meM nimitta avazya banatA hai / vaha doSadUSita hiMsA mArane vAle vyakti ke lie azubha karmabandha karAne vAlI hiMsA, mArane vAle kI hiMsA kahalAtI hai / isa dazA meM sadupadeza Adi ke dvArA kliSTa karmoM ke nAza se mana meM zubha bhAvanA kA udaya hotA hai usase vaha hiMsA se nivRtta ho jAtA hai| aisI ahiMsA svarga tathA mokSa kA kAraNa banatI hai| ahiMsA ke siddha hone para usake saMrakSaNa evaM upakArabhUta satyAdi kA pAlana bhI yuktisaMgata tthhregaa| ata: ahiMsA svarga, mokSa kA kAraNa banatI hai aura smaraNa, pratyabhijJA aura saMsparza jaisI sthiti ke kAraNa AtmA kI kathaMcit nityatA bhI siddha hogI / yaha AtmA zarIrapramANa hai aura dharma ke dvArA UrdhvagAmI tathA adharma ke kAraNa adhogAmI banatI hai| isa prakAra saMkSepa meM AtmA ke nityAnitya dharma kA sthApana kiyA gayA hai / jaina darzana saMmata Atmatattva meM anekAntavAda kA sthApana evaM usake AdhAra para ahiMsA Adi kI siddhi hI prastuta aSTaka kA pramukha lakSya hai| sandarbha : 1. dIkSita ke0 ke0 prastAvanA aSTaka prakaraNam, prakA0 lA0 da0 bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, ahamadAbAda, prathamAvRtti, 1999, pR0 3 / 2. dIkSita ke0 ke0 vahI. pR0 12 / 3. jeNa viNA logassa vavahAro savvahA na nivvahai / tassa bhuvaNekagurUNo namo namo aNegaMtavAissa // 4. anantadharmAtmakameva tattvamato'nyathA sattvamasUpapAdam / iti pramANAnyapi te kuvAdi kuraGga saMtrAsana siMhanAdAH // 22 // __ ayogavyavacchedikA, hemacandrasUri, syAdvAdamaMjarI, saMpA0 munirAja ajitazekharavijayajI, prakA0 jaina saMgha, gunTUra, dvitIya AvRtti, saM0 2048, pR0 261 / 5. aSTaka prakaraNam, AcArya haribhadrasUri, TIkAkAra jinezvarasUri, prakAzaka : manasukhabhAI bhagubhAI zeTha, ahamadAbAda, saMpA0 ajJAjJa, varSa ajJAta, pR0 51-60 / 6. vahI. pR0 52 / 7. niSkiyo'sau tato hanti hanyate vA na jAtucit / kiJcit kenacidityevaM na hiMsA'syopapadyane // 14.2 / / aSTaka prakaraNam, lA0 da0 ahamadAbAda, vidyAmaMdira pR0 44 ! 8. aSTaka prakaraNam, A0 haribhadrasUri, TIkAkAra jinezvarasUri prakA0 manasukhabhAI bhagubhAI, ahamadAbAda pR0 52 / 9. vahI. pR0 53 / 10. sAMkhyakArikA, vyAkhyAkAra. DaoN. rAkeza zAstrI, saMskRta granthAgAra, dillI 1998, pR0 127 / 11. aSTaka prakaraNam, TIkAkAra jinezvarasUri, prakA0 manasukhabhAI bhagubhAI, ahamadAbAda pR0 53 / 12 nAzahetorayogena kSaNikatvasya saMsthitiH / nAzasya cAnyato'bhAve, bhaveddhitA'pyahetukA // 15.2 / / aSTaka prakaraNam, lA0 da. bhAratIya vidyAmaMdira, ahamadAbAda pR0 48 / 13. vahI. pR0 49 14. pIDAkartRtvayogena dehavyAptyapekSayA / tathA hanmIti saMklezAd hiMsaiSA sanibaMdhanAH // 16-2 // vahI. pR0 52 / 15. histhakarma vipAke'pi nimittatvaniyogataH / hiMsakasya bhavedeSA duSTA duSTAnubaMdhataH // 16-3 // vahI. pR0 53 /