Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ ananya rasajJatA-vidvattAnA svAmI harivallabha bhAyANInuM avasAna nA AMtararASTrIya khyAtiprApta vidvAna, saMskRta, prAkRta, ardhamAgadhI ane Adhunika gujarAtI tathA aMgrejI bhASA-sAhityanA UMDA saMzodhaka-abhyAsI, sattvazIla vivecaka, prakAMDa bhASAzAstrI ane vyutpattizAstranA parama jJAtA harivallabha bhAyANIe Aje ahIM aMtima zvAsa lIdhA e sAthe ja jJAnanA bhAra vagaranA prasanna- sArthaka jIvananI anurAgI peDhInA atyaMta tejasvI yugano aMta Avyo hato. __gujarAtI bhASAmA pravartamAna sarjana-vivecananuM vyApaka sarvekSaNa ApanAra, bhAyANIsAheba tarIke ja sAhitya ane vidyAjagatamAM Adara sAthe oLakhAtA harivallabha bhAyANInuM pradAna 20mI sadInA gujarAtI bhASAnA uttama vicAraka tarIke cirakALa sudhI preraka banI rahe evaM samRddha che.. teo chellA be mAsathI bImAra hatA ane temane ahIMnI nANAvaTI hospITalamAM sAravAra apAI rahI hatI. teo 83 varSanA hatA. sAMtAkrujha khAtenA smazAnagRhamAM gujarAtI sAhitya jagatanAM AgevAnonI hAjarI vacce sadgatanAM aMtimasaMskAra karAyAM hatAM oma temanA kauTuMbika vartuLoe jaNAvyu hatuM. pro. nItina mahetA, prabodha parIkha, jayaMta pArekha, rasika zAha, dhIrubahena paTela, maheza dave tathA sureza dalAla, bharata nAyaka, gItA nAyaka, nauzila mahetA, nIraja vorA vagere bhAyANIsAhebanA aMtimasaMskAramA hAjara rahyA hatAM. temanI prArthanAsabhA ravivAra 12mI navembaranA roja dAsakAkA hola, vilepArle pATIdAra maMDaLa, saradAra paTela bAga, pArlezvara roDa, vilepArle (IsTa) muMbaI 57 khAte sAMje 5 thI 7 rAkhavAmAM AvI hatI. sAhityanI saiddhAMtika vicAraNAmAM pravartatI sthagitatA ane sArvatrika gUMcavaNo dUra karavAmAM umAzaMkara joSI, sureza joSI jevI gaNatarInI gujarAtI sAkSara pratibhAomAM bhAyANIsAheba mokharAnI vyakti hatA.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 267 pUrva-pazcimano dvandva abhyAsIone AtyaMtika valaNa para laI jato hato tyAre bhAratIyatAnA AgrahI hovA chatAMya pazcimanI pAyAnI saMjJAo ane saiddhAMtika vicAraNAo AtmasAt karIne pAzcAtya ane paurvAtya dhoraNo vacce samanvayavAdI abhigama bhAyANIsAhebe pasaMda ko hato. AthI ja eka bAju prAkRta, apabhraMza ane prAcIna gujarAtI viSayaka sAhityanA adhyayana-saMzodhananA graMtho bhAyANIsAhebe ApyA to sAme cheDe emanA ativikhyAta vivecanagraMtha 'kAvyamAM zabda', ane 'kAvyavyApAra' jevAmAM phorma, kanTenTa, Imeja, simbola, absarDa, jenara, enTI novela vagere saMjJAonI UMDI samaja bhAyANIsAhebe spaSTa karI hatI. Ama, sAhitya padArthanA arthaghaTana, vivaraNa ane vizleSaNa se sAhitya ane kaLAnA sAcA vivecana ane mUlyAMkananA anivArya mULabhUta aMga tarIke hovAnI pAyAnI paripATI bhAyANI sAhebe racI ApI hatI. vividha bhASAonA UMDA abhyAsI hovA uparAMta mahAna vyutpattizAstrI hovAne kAraNe zabdane yaugika arthamAM pAmavAmAM temaja bhAvakone pamADavAmAM teo chevaTa sudhI pravRtta rahyA hatA. prAcIna sAhityanA A abhyAsIo lAbhazaMkara ThAkara, gulAma mohammada zekha, nalina rAvaLa ane sitAMzu yazazcandra jevA AjanA sarjakonI kRtione paNa yogya pariprekSyamA mUlavI ne eno AsvAda karAvyo hato. bhAyANIsAhebanA sAhityavyAsaMgano vyApa prAcInathI samakAlIna sudhIno rahyo hato. pazcimanA uttama sAhityasiddhAnta-vicArakonA keTalAka adbhuta lekhonA zabdaza: bhASAMtara ApavAnuM abhUtapUrva kArya emaNe karyu hatuM. prAkRta, apabhraMza viSayaka-'saMdezarAsaka', (muni jinavijayajI sAthe), paumacariu, dAhilakRta apabhraMza vyAkaraNa, sTaDIjha ina hemacandrasa dezInAmamAlA, zAmaLakRta madanamohanA, traNa prAcIna gurjara kAvyo, zAmaLakRta rustamano saloko, zAmaLakRta siMhAsana batrIsI, premAnaMdakRta dazamaskaMdha (umAzaMkara joSI sAthe), vAgvyApAra, subodha vyAkaraNa, zabdakathA, anuzIlano, kAvya, saMvedana, kAvyamAM zabda, vyutpattivicAra kAvyavyApAra, jAtakakathAo, Adhunika vijJAna ane
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 Ajano manuSya, prAcIna muktaka saMgraha, prapA, taraMgavatI vagere bhAyANIsAhebanA mahattvanA graMtho che. kavi - vivecaka jayaMta pArekhe bhAyANIsAheba mATe kahyaM hatuM ke virala pratibhA - AvI pratibhA koNa jANe pharI kyAre pragaTaze ! rAmaprasAda bakSI, umAzaMkara joSI, sureza joSI ane have bhAyANIsAhebanI vidAyathI ApaNe kharekhara khUba vAmaNA banI gayA chIe. 'kumArasaMbhava' mAM kAlidAse himAlayanuM je varNana kartuM che e bhAyANIsAhebane baMdhabese che. amaNe paNa nagAdhirAjanI jema bane bAjunA toyanidhinuM - mahAsAgaranuM avagAhana kartuM che. pUrva ane pazcima, prAcIna ane arvAcIna, pAMDitya ane rasikatA vagerene AvarI lIdhAM che tathA bhASA, sAhitya ane saMskAritAno mahimA karyo che ane mahimA karatAM zIkhavyuM che. bhAyANIsAheba potAnA tejathI prakAzatA hatA bheTale emanI hAjarIthI vyakti, vidyA ane saMsthA mAtra zobhI UThatAM hatAM. gauravAnvita banI jatAM hatAM. bhAyANIsAheba kevaLa vyakti nahotA rahyA jIvatIjAgatI saMsthA banI gayA hatA. pAMca-pAMca dAyakAthI omanAM sAnidhya ane sneha pAmIne huM to dhanya banyo chu. have savAre savAre 'jayaMta, huM AvI gayo chu' ema phona koNa karaze ? mIThI Takora, ToLa - TikhakhaLa ane mukta hAsyathI vAtAvaraNa have kyAre gAjI UThaze ? - kavi, vivecaka ane muMbaI yunivarsiTInA gujarAtI vibhAganA adhyakSa nItina mahetAo kahyuM hatuM ke virala pratibhA, sahaja prajJA ane jJAnamAM mokaLAza eTale bhAyANIsAheba. eka vatsala pitA gumAvyA hoya evI lAgaNI anubhavaM chaM. emaNe jIvanamAM ghaNuM zIkhavyuM che- TaTTAra UbhA rahetA, virodha karatA; mAnasaguru hatA. mAro pIeca. DI. no thisisa jaladI pragaTa thAya evaM teo icchatA hatA. have jyAre ekAda mAsamAM pustaka pragaTa thaze tyAre e jovA teo nahIM hoya chatAMya teo anekarUpe astitvamAM mArI AsapAsa che. teo amArAmAM sadAya jIvaMta rahevAnA che.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 269 ___ kavi mUkeza vaidye kaDaM hatuM ke 'kAvyamAM zabda', 'kAvyarnu saMvedana' ane 'kAvyavyApAra' jevA bhAyANIsAhebanA graMtho gujarAtI bhASAmAM sarjanavivecana pravRtti saMDovAvA icchatI vyakti mATe AtmasAt karavA anivArya banI rahe evA uttama graMtho che. omanA saMparkamAM Avaq e ja eka moTo lahAvo hato. amanA sadAya prasanna madhura rahetAM vyaktitvanI smRti mAre mATe jIvanabhara sAcavI rAkhavA jevo khajAno che. (saujanya : 'janmabhUmi pravAsI')