Book Title: Ahinsaya Antarlipi
Author(s): Keshavchandra Dash
Publisher: Z_Kusumvati_Sadhvi_Abhinandan_Granth_012032.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/210148/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekadharmAtmakaH saMsAraH / nAnAbhAvAtmakaM ca vastu / pratipiNDam anantaguNAH / pratikhaNDaM naike paryAyAH / tathApi akhaNDA vastunaH abhivyakti: / atra virodhA'virodhayoH vicAra ApekSikaH / vidhipratiSedhavikalpatale vacanavinyAso bhaMgI priyaH / kintu vyAkhyAnacchalena mUlatattvaM nAnAyate / tathApi ekAntato na vidhiH na vA niSedhaH / dezakAlayoH paricchinnaparidhiH vivecanasvarUpe niyAmakaH / vivakSA sApekSikI / vivakSitapadArthaH na sarvAtmanA gauNaH na vA pradhAnaH / ataH syAtkAraH aprayukto'pi vyavasthApakaH / anekAnto vAcyarUpeNa vyavasthApyaH / dRSTiratra pratipakSasApekSiNI / avirodhAnurodhena vimarzo vastunaH svarUpaM spRzati / ataH vastuvizleSaNe ahiMsAmayI prakriyA'tra abhivyakta eH sAmaJjasyaM vahati / syAtkArazca na sambhAvitArthe, na kathaMcitparyAye, na sandehaparisare, na vA ajJeyavAdasya acintya kolAhale paryavasyati / vastutaH maitrIbhAvanAtale ahiMsAdRSTiH anekAntavAdinI / dRSTisImAM paribadhnAti syAnnizcayaH / netikAraM paripuSNAti avidveSavivekaH / netikAre virodhaH zAzvatikaH / paraM dRSTibhede virodho bhinnaH / avirodhe avidveSaH avazyambhAvI / kintu hrAsa- vikAsayoH pravAhaprasare dharA pariNAminI / vastu parivarttate / artho'pi vivarttate / ataH prathamakalpe ahiMsA hiMsAyA netikAre niyamabaddhA'bhUt / tadanubhAvAtmakaH kazcit kalpa uditaH / hiMsAbhAvasya niSedhaH siddhAntarUpeNa svIkRtaH / vicAre tatvaM paryuSitam / hiMsAyA lakSaNanirUpaNe karmavAda utthApitaH / karmaNazca sImAMkanaM spaSTIkRtam / hiMsrasaMjJayA pravRttiprasaro nirUpitaH / ahiMsAyA bhAvarUpA abhivyaktiH maitrIrUpaM nijIkRtavatI, jIvanayajJasya karmavalaye iyam AcArastaraM samAgatA / AcAre niyamo lipibaddhaH / AcArasya anuzAsanarUpeNa ahiMsA kalyANasya saraNirabhUt / tatazca dharmavidho eSA bhinnadizA vikasitA / sakalakarmabandhe asyAH tatvaM samupasthApitam / iyaM ca sarvabhUtebhyo dharmebhyo jyAyasI matA / tadanu sakalabhAvakarmaNAM mUla biMdu rUpeNa ahiMsA paramavidyA saMjAtA / saiddhAntikastare mahAbhAratakAle ahiMsAyAH pUrNavikAsaH parilakSyate - " ahiMsA paramo dharmastathA'hiMsA - paraM tapaH | ahiMsA paramaM satyaM yato dharmaH pravarttate / " (anuzAsana parva, 115 / 23) purANapravartitadharmeSu uttamadharmarUpeNa ahiMsA puNyasAdhikA saMjAtA / kAle'smin hiMsAvirodhabhAvasya kazcit praguNitakalpaH janasammukha upasthApitaH / aklezakAritvaM ca ahiMsAyA niryAsarUpeNa caturthaM khaNDa : jaina saMskRti ke vividha AyAma ucation Internation 00000000000000000000000000000000000000000000000 darzana - prAdhyApaka zrI jagannAtha saMskRta vizvavidyAlaya pUrI - 752002 --DaoN0 kezavacandra dAza: sAdhvIratna kusumavatI abhinandana grantha ahiMsAyA antalipi: 331 RCA2 em dummem l www.ahiruwary.org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sphuTIkRtam / samanantarakAle parapIDAvivarjanarUpaM ityapi sandarbhasAraH saMjAtaH / vastutaH vizvasya hiMsAvirodhakarma ahiMsAyAH sAmUhikasamudghoSaH dhArmika pravattaMnAsu IzvaranazvarayoH antaratamacetanAsaMjAtaH / na kevalaM mAnasikastare apitu karmastare tale ahiMsAyAH na kevalaM vaicArikapakSaH apitu ahiMsA puNyasya prathamA bhittiriti siddhaantitm| AcArakalpaH pramukha vindurUpeNa nidAnAyitaH / sarvatra vastutaH anena pratyakSakarmaNi prAyogikastare vA ahi- sarvadA ca kAladRSTayA paristhitireva ahiMsAyA / sAyAH pratiphalanaM spaSTataraM nA'bhUt / siddhAntarUpeNa niyAmikA pratIyate / asyAH mahatvaM pratiSThApitam / tathApi vyavahAre jainanaye tu ahiMsA vizeSanItitvena aNgiikRtaa| kA samyakarUpatA nopalabdhA / ataH abhyAsanimittaM jJAnAdhikAre jJayatvAdhikAre cAritrAdhikAre ca kazcit dArzaniko vidhiH parikalpitaH / yogazAstre - ahiMsA pariNAmasvarUpiNI ekA aadhaarshilaa| ahiMsA yamarUpeNa (ahiMsA-satyAsteya-brahmacarya-pari zuddhiprakaraNe iyameva niyantrikA / ataeva hiMsAnigrahAH yamAH-yoga sUtra 2/30) prignnitaa| rvacane prathamataH 'pramattayogAt prANavyaparopaNaM hiMsA' ___ aparantu "sarvavarNAnAM svadharmAnuSThAne paramapari- (umAsvAti-tattvArthasUtram-7/8.) iti prANavyamitaM sukham" (azvalAyana dharma sUtra 2.1.22) iti paropaNasya prAdhAnyaM dattam / prANaparyAye bhAvaprANavacanavyAkhyAnapuraHsaraM ahiMsAtatvavinizcaye madhya- dravyaprANabhedo vinizcitaH / hiMsAyAH kAraNakoTiSu kAle kAcit vipratipattiH vyavahArakalApam avA- viSayakaSAyAdInAm antarbhAvo vihitaH / svahiMsAruNat / Atma-deza-samAja-rakSAdRSTayA ahiMsAmura- parahiMsA-prakAradvaye hiMsAyA vibhAgaH kRtaH / hiMsArIkRtya vicAraH pravartitaH / ahiMsA tatve rakSAtatvaM vyApAre 'hiMsya-hiMsaka-hiMsA' iti staratrayaM nirnniisnnivissttm| rakSAtatvasya aikAntikazuddhapakSaH tam / bhAvahiMsAyAM dravyahiMsAyAM vA kaSAya eva mUla ahisAniryAse antarbhAvitaH / ataeva AcArasaMhi- bhittiriti nirdhAritam / ayaM ca kaSAyaH pravRttI 12 tAyAM "mitratA" ahiMsArthamalaMkRtavatI / iyaM mitratA pramAdaH athavA AvilatA ityapi vinizcitam / / yathA bhAvAtmikA tathaiva AcArAtmikA / dRSTibhede ahiMsAyA vidheyAtmakaparisare pradhAnyena dayA ahiMvipratipattimAzaMkya hitamAtrabuddhi puraskRtya sArthayAmakhIkaroti / dayApadena dravyadayA-bhAvadayAahiMsAnirvacanaM vihitam / AcArasaMvalitA iyaM svadayA-paradayA-prabhRtayaH pratipAdyante / tathApi saiddhAmitratA kalyANamitratA nAmnA paricitA / tathApi tikapakSa-vyavahArapakSayoH samanvaye kacit vicyutiH karmanirUpaNe ahiMsAsiddhAntasya dRr3hatA na sphutttraa| ahiMsAtattve asAmaJjasyamupasthApayati / hiMsAyA | ataH parakAle siddhAnte'smin "samatA" paripoSaka- niSedhAtmaka vyApAre hi sarvatra gurutvaM dRzyate / sarva ka. niSedhAtmaka vyApAre hi sarvatra gurutvaM dRzyate / sarvarekhArUpeNa mArga niradizat / vratadhArAyAM tu ahiMsA tobhAvena hiMsAyA nyUnIkaraNameva ahiMsAyA prAyoyathA vidheyAtmikA tathaiva niSedhAtmikA AsIt / gikatattvamiti siddhAntitam / pracalitAsu dhArmikaparamparAsu rucivaicitryAt AdhunikakAle'smin ahiMsA na kevalaM / ahiMsA prItipradhAnA dayAbhAvApannA ca upalabhyate / dayAparyAye apitu tyAgadharme snnivissttaa| ahiMsAyA mUlatattve prItiprANatA lanavadyakalArUpeNa tyAgo'tra na saMsAratyAgaH / kintu svArthatyAgaH / mAnavikasadbhAvasya udghoSikA'bhavat / tatra ca ahamarthasya paridhiparisare yAvat dussprvRttiprityaagH| jIvamAtra dayA AcArasya maulikI anukramaNI vimarzavizeSe iyamekA mAnasikI sthitirUpeNa saMjAtA / ahiMsAyA AdhyAtmika pakSaH dharmapracArasya citritA, punazca satyasya adhiSThAne ahiMsAyA svaAdarzo'bhavat / ayamAdarzaH jIvamAtrasya adhikAra rUpaM vizadIkRtam / dhArmikakSetre naitika jIvane ca / 332 caturtha khaNDa : jaina saMskRti ke vividha AyAma 4. sAdhvIratna kusumavatI abhinandana grantha Jain on International ivate Perso Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAyAH prayogo bahulatayA pratiphalitaH / kintu ahiMsA nAma na kevala dayA na vA kevalA anu- HI sAmAjikajIvane na satyaniSThAyA na bA ahiMsAyAH kampAbhAvanA, na hiMsAvirodhitA, na vA kevalA tathA prabhAvaH parilakSitaH / maitriicetnaa| na pUnaH kAcita ekacakSa kA satya__ evaM vaidikayugataH sAMpratikakAlaparyantam ahiMsA zIlA nItiH / na vA kevalaH parityAgaH / sarvametat dharma-vrata-dayAbhAvena, puNyasya nidAnarUpeNa, vidheyA- ahiMsAyAH paripoSaka tattvam / nivRttisvAdhiSThAne tmaka pUNya vyApArarUpeNa, zreSThAcArarUpeNa, vizeSa- pratIkAraparAyaNatA atra ahiMsA / iyaM ca karuNApadena nItirUpeNa, tyAgasya AdhArarUpeNa, hiMsAyAH nyUnI- sAmaJjasyamAvahati / ataH ahiMsAyAH antalipiH kRtakalparUpeNa, satyasya puSpitatAtparyabhAvena, zAnteH karuNA / karuNA'tra karaNIyaM prastauti / pratibhAvaM AdhArazilAtvena upbnnitaa| kimapi karaNIyamasti / karaNoyaM ca visargaparakam / parantu yugo'yam arthakaindrikaH / svArthAya janAnAM bhAvazca pratIkArAtmakaH / sa ca vaipulysiktH|| pravattiH / pravRtta: niSedhastu kolAhalAya bhavati / pAramparika vyutpattayA karuNA 'kR'-dhAtuto * niSedhadvArA na lAbhaH / aparantu hAniH / ataH pravatteH (V kR.+unan- kR.vRdArabhya unan'-uNAdisUtram pariSkaraNa saMskAro vA apekSyate / saMskAro nAma -333) niSpannaH / artho'tra vikSiptabhAvaH athavA kA 14 atra doSApanayanaM guNAdhAnaM ca / tata kathaM bhavediti vikIrNatA / prAzastyamatra antaH svrH| * cintAyA viSayaH / vastutaH atra kAThinyaM nAsti / ataH nivattisvAdhiSThAne prazastacetasA vaipulyena L ON ahiMsAtattve sa upAyo nihitH| tasya upayoga pratIkAraparAyaNatA eva ahiMsA iti siddhayati / / AvazyakaH / ----sandarbha sthala--- sahAyaka granthasUcI1. amara muni (sampAdaka) : jaina tatva kalikA AtmajJAnapoTha, manasA maNDI (paMjAba) 1982 2. jagadIzacandra jaina : malliSeNa sUrikRta syAdvAda maJjarI, zrImad rAjacandra Azrama, (vyAkhyAkAra) gujarAta, 1970 3. bhAgacandra jaina : anekAntavAda vIrasevA mandira TrasTa prakAzana, vArANasI 1977 4. mohanalAla mehatA : antanirIkSaNa jaina saMskRta saMzodhana maNDala banArasa, 1951 5. lAlacandra jaina : jainadarzana meM AtmavicAra pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, vArANasI 1984 6. vaziSThanArAyaNa sinhA : jaina dharma meM ahiMsA sohanalAla jainadharma pracArakasamiti guru bAjAra, amRtasara, 1972 7. sukhalAla saMghavI : umAsvAtikRta tatvArtha sUtram pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, __ (vyAkhyAkAra) vArANasI, 1952 5. Nathmal Tatia : Studies in Jaina Philosophy P. V. Research Institute Jaina shram, B. H. U. Varanasi 1951 caturtha khaNDa : jaina saMskRti ke vividha AyAma 00 sAdhvIratna kusumavatI abhinandana grantha Formerivate Personalise only