Book Title: Aganit Pankhona Ashrayrup Ek Vadlo
Author(s): Jayant Kothari
Publisher: ZZ_Anusandhan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/229731/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agaNita paMravIonA AzrayarUpa eka vaDalo jayaMta koThArI agaNita paMkhIone Azraya Apato gheghUra vaDalo tUTI par3e to kevI stabdhatAnI lAgaNI thAya ? ovI lAgaNI (harivallabha) bhAyANIsAhebanA javAthI thaI rahI che. mArA jevAM aneka paMkhIDAM o vizALa vaDalAnI koI ne koI DALano AdhAra meLavI kalabala ne kUdAkUda karatAM hatAM. hamaNAM aka saMskRtanA vidvAna sAthe phona para vAta karavAnI thaI. meM kaDaM, "amArA eka mobhI gayA." amaNe mArA kathanane tarata sudhAryu, "amArA nahIM, ApaNA kaho." sAcI vAta che. bhAyANIsAheba kaMI mAtra gujarAtInA vidvAna na hatA, saMskRtanA hatA ane prAkRtanA paNa hatA, o ziSTa sAhityanA vidvAna hatA ane lokasAhityanA paNa hatA, jaina sAhityanA vidvAna hatA ane vaiSNava sAhitya ane saMtasAhityanA paNa hatA, bhASAzAstranA vidvAna hatA ane sAhityazAstra ne sauMdaryazAstra-rasazAstranA paNa hatA. vividha vidyAkSetranA mANaso bhAyANIsAhebane potAnA mAne o svAbhAvika hatuM. ATalI vibhinna vidyAzAkhAo para adhikAra sthApita thavo o jevI tevI vAta nathI. bhAyANIsAhebanI vidvattAne A badhI zAkhAo phUTI tenA mULamAM che amanI ataMdra jJAnajhaMkhanA ane UMDI saMDovaNI. vizALa jJAnAkAzanI saMmukha o rahyA kare ane AjubAjuthI, ahIMthI-tyAMthI je kaMI prApta thAya te jhIlatA rahe. mULiyAM UMDA utare aTale phelAtAM hoya che ane upara DALo phUTatI hoya che tema bhAyANIsAhebane abhyAsa karatAM karatAM ane kAma karatAMkaratAM sahajapaNe A badhI DALo phUTelI che. bI.o., ama.e.mAM me saMskRta, ardhamAgadhI (prAkRta) ane bhASAvijJAnanA vidyArthI. pIeca.DI. karyu apabhraMza sAhityakRti para ane prAkRta-apabhraMza paratve to o AMtararASTrIya khyAti dharAvatA vidvAna banyA. prAkRta-apabhraMzamAMthI jUnI gujarAtInA abhyAsamAM saravU sahaja hatuM. saMskRtathI gujarAtI sudhInI samagra bhASA paraMparAnI sajjatA bhAyANIsAhebane aitihAsika bhASAvijJAna aTale vyutpattizAstra ane bhASAsvarUpa aTale vyAkaraNanA viSayo tarapha kheMcI gaI ane emAMthI, samakAlIna pAzcAtya Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 vidyApravAhonA niyamita saMparkamA rahetA bhAyANIsAheba bhASAvijJAnanA zailIvijJAna vagere nUtana phAMTAo sudhI prasaryA. A adyatana vidyArucie ja saMskRta kAvyazAstra-rasazAstranA A abhyAsIne Adhunika sAhityavicAra ane sauMdaryazAstranA sImADA sudhI pahoMcADyA. potAMnA samaya ane samAja sAthenI nisabate bhAyANIsAhebane vartamAna gujarAtI sAhitya vize vicAratA-lakhatA karyA. adyatanatA, vaijJAnikatA, pramANabhUtatA, paddhatisaratA, cokasAI, lAghava ane vizadatA o bhAyANIsAhebanAM vidyAkAryonAM alaga tarI AvatAM pramukha lakSaNo. prAcIna paraMparAne lagatAM kAmo paNa pazcimanA vidyAjagate saMpaDAvelI Adhunika dRSTithI thAya. potAnI rucinAM vidyAkSetromAM thaI rahelI kAmagIrInI bhAyANIsAheba pAse chellAmAM chellI mAhitI hoya. koI naQ sarasa kAma dhyAnamAM Ave tyAre a romAMca anubhave ane umaLakApUrvaka ApaNuM paNa anA tarapha dhyAna dore. bhAyANIsAheba jevA tarotAjA-nUtanatA ane praphullatAthI bharyA vidvAna bIjA na maLe. vaijJAnikatA, pramANabhUtatA ane cokasAI mATeno bhAyANIsAhebano Agraha ghaNo bhAre. pramANabhUtatA ane cokasAIthI kahIM zakAya aTaluM ja kahevU. aTakaLa-anumAnanA pradezamAM dhasI javU nahIM, Apa-khyAlothI dorAva, nahIM, vAgmitAmAM rAcavU nahIM. bhAyANIsAhebane nAme keTalAMka moTAM kAmo che ja. paNa ghaNA laghulekho. ne nAnakaDI noMdho paNa che te A kAraNe. Adhunika sAhityavicAra jevA viSayamA AvaM khAsa banyuM che. 'mAre eka DagaluM basa thAya' evI jANe omanI vRtti. muddo pUro kaMtAto na lAge, kyAMka achaDato rahI jato paNa lAge, nUtana dRSTine kAraNe AvAM lakhANo paNa ApaNI dADhe vaLage, sAthe kaMIka atRpti rahI jAya. tema chatAM A lakhANonI vicArottejakatAnuM mUlya ochu nahIM ane ApaNe mATe to e saMgharI levA jevAM. saMpUrNatAvAdI thavAnAM jokhamo bhAyANIsAheba jANatA ja hoya. bhRgurAya aMjAriyAno dAkhalo to najara sAme. bhAyANIsAhebe vidvattA ane vyavahArabuddhino ajaba meLa besADelo. pazcimanA UMcAM dhoraNothI hamezA prabhAvita rahetA bhAyANIsAheba A vyavahArubuddhine kAraNe ja ApaNI vAstavikatAono svIkAra karIne potAnA kAmamA keTalIka vAra maryAdA svIkArI letA ne bIjAnAM to Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 nAnAM kadAca pUratAM dhoraNasaranA nahIM avAM paNa kAmone uttejana ApI zakatA, varaso pahelAM gujarAtInA adhyApakasaMghanA saMmelanamA 'madhyakAlIna sAhityakRtinuM zikSaNa' o viSaya para mAre nAnakaDaM vaktavya ApavAnuM thayeluM. vaktavya pachI bhAyANIsAhebe kaDaM, "Ano lekha karo." mane mArA vaktavya vize koI UMco khyAla na hato. aTale meM pUchyuM, "Ano lekha karavA jevo tamane lAge che?" amaNe kaDaM, "A muddAo koIe A rIte kahyA che kharA ?" meM lekha ko. 'saMskRti' jevA sAmayikamAM se chapAyo paNa kharo. o lekhane vIsarAvI de arbu ghaNuM vizeSa ane vigate pachIthI mAre madhyakAlIna sAhitya vize lakhavAnuM thayuM paNa anAM keTalAMka prAthamika bIja pelA nAnakar3A lekhamAM rahelA joI zakAya che. bhAyANIsAhebe mArelA dhakkAthI A kAma thayu. mAro pahelo vivecanalekhasaMgraha 'upakrama' prakAzita karavA huM taiyAra thayo te paNa bhAyANIsAhebanA dhakkAthI ja. bhAyANIsAhebamAM vidyAprItijanya udAratA paNa kharI. navA abhyAsIo tarapha se khAsa vahe. keTalAM badhAM pustakone amanI prastAvanA maLI che ! amAM sAmAnya staranAM pustako paNa na hoya aq nahIM paNa bhAyANIsAhebe prastAvanAlekhananI oka potIkI AvaData keLavI lIdhelI. pustakanuM je kaMI jamApAsuM hoya oDhUMkamAM nirdeze, AgaLa kAma karavAnI dizA batAve ane e viSayamAM potAnA taraphathI kaMI ne kaMI pUrti kare. ___atyAre ATaluM karIne mUkI daIe, bhaviSyamA AgaLa kAma thaze aq bhAyANIsAheba ghaNI vAra vicAre. aeNthI to ghaNAM kAma karI zakyA ane karAvI zakyA. mArI sAme vidvAna tarIke Adarza bhAyANIsAhebano ja. o mArA vidyAguru oma kahuM to paNa khoTuM nahIM. madhyakAlIna gujarAtI sAhityakozamA ame bhAyANIsAhebane pUchIne pANI pItA ama kahevAya. amanI zista ane spaSTa samaja amAro mArga cokhkho karI detI. paNa mArA upara bhRgurAye hAtha mUkyo hoya ke zuM, huM mahattvAkAMkSI thayA vinA rahI zakuM nahIM. je sAdhano sudhI pahoMcI zakAya ema hoya tyAM sudhI pahoMcIne kAmane zakya teTalI saMpUrNatA ApavAnA khyAlamAthI bacI zakuM nahIM. 'ArAmazobhA rAsamALA mAM vRkSanAmonI oLakha nakkI karavAnI koziza karuM ane 'madhyakAlIna gujarAtI Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 zabdakoza'mAM garabaDiyA zabdoneye choDuM nahIM - anI sAthe mAthAphoDa karyA karUM. bhAyANIsAheba mane roka lagAvyA kare, paNa huM zAno mArnu ? pAcho A mATe jIva to mAre bhAyANIsAhebano ja khAvAno ane je premathI jIva khAvA paNa de ! aMte to je vidyAnA ja jIva ne ? . 'jaina gUrjara kavio'nI punarAvRttinuM vicArAtuM hatuM tyAre bhAyANIsAheba ama ja mAne ke anuM punarmudraNa karavU joIe, pheraphAra karavA jatAM muzkelIo UbhI thAya ane vAta hAthamAMthI chaTakI jAya. A gaMjAvara sAmagrIne pharI lakhavA jatAM to amAM navI bhUlo dAkhala thAya. huM oma mArnu ke gujarAtI sAhityakozanI sAmagrI vagere je navAM sAdhano hAthavagAM thayAM che tenI madadathI zuddhi ane Avazyaka punarvyavasthA karIne ja A graMtha zreNI pragaTa karavI joIe. meM bhAyANIsAhebane kAM ke mULa sAmagrI pharIne utAryA vagara sudhArA kema dAkhala karavA ane punarvyavasthA kema karavI e Tu jANuM chu; kevaLa punarmudraNa karavA sAthe huM saMmata nathI. bhAyANIsAhebanI udAratA avI ke mArI pAsethI mArI yojanA mujabano ja aMdAja mAgI aeka saMsthAne anA prakAzana mATe bhalAmaNa karI. ae saMsthAmAM to vAta AgaLa na cAlI, paNa pachI zrI mahAvIra jaina vidyAlaye 'jaina gUrjara kavio'nI punarAvRtti karavAnuM nakkI karyu ane anuM saMpAdana mane sopyu. punarAvRttimAM zuM zuM kara joIe anA muddA vicArIne huM pharI bhAyANIsAheba pAse pahoMcyo. eka pachI eka muddo amanI samakSa mUkato gayo - A kara joIe ke nahIM ama pUchato gayo. ane eka pachI eka badhA muddAne bhAyANIsAheba maMjUra karatA gayA. punarmudraNanI omanI vAta ApoApa UDI gaI. bhAyANIsAhebanAM kharAM vidyAnAM dhoraNo te to A ja, bhale saMyogo omanI pAse bAMdhachoDa karAvatA hoya. bhAyANIsAheba aTalA sAcA ke 'jaina gurjara kavio'nA punarAvRttinA kAme meM nahotAM dhAryAM aTalAM, daza varSa lIdhAM ane jarUrI madada mitro-snehIo taraphathI maLI rahI tyAre o zakya banyu. ___ bhAyANIsAhebe madhyakAlIna gujarAtI kRtionA je zabdakozo ApyA che te sauthI vadhAre zraddheya. mArA 'madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza'mAM ano mane moTo AdhAra. paNa pAchA prAcIna kRtine zabdakozanI madada ApavAmAMthI bhAyANIsAheba ALasI jAya paNa kharA. zabdakozanI vATa jovA jatAM kRti Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 ja rakhaDI paDe to ? huM zabdakoza ApavAno AgrahI. mAro to zikSakano jIva aTale ema vicArUM ke zabdakozanI madada vinA A kRti ApaNe tyAM koNa vAMcaze ? (zabdakozanI madada pachIye koNa vAMcaze avo prazna karI zakAya.) bhAyANIsAheba pUrA vidvAna. koIka adhikArI nIkaLaze ovI khumArI o rAkhI zake. amanA gharAko to dezaparadezamAM patharAyelA kharA ne ? sAvarakuMDalAmAM bhAyANIsAhebanI adhyakSatAmA yojAyelI kAryazibiramAM zALAkakSAno vigatapUrNa ne vyavasthita navo abhyAsakrama ghaDAyo amAM mArI AvI 'mAstaragIrI'no ghaNo hisso hato. jhINAjhINA muddA vicArIne sabhA samakSa mUkavAnI ane carcAnI gADI pATA para cAle tathA mukAme pahoMce o jovAnI pharaja mAre bajAvavAnI thaI hatI. bhAyANIsAhebanI lAkSaNika khuzamijAjI ane haLavAza ja keTalIka vAra gADIne pATA parathI kheDavI nAkhatI. A sthitinI majAka karato aeka duho bhAyANI sAhebe banAvelo (adhyakSasthAne beThAMbeThAM me kAma paNa karatA !) : vyAkaraNamAM paDI vATa, koThArI kAMte ghaj, (paNa) modaNano maraDATa, bhAyANIye bhAgyo phare. modaNa aTale damayaMtIbahena modI. o zALAkakSAo vyAkaraNanA prayojana vize ja praznonI pheNa UcakatA. bhAyANIsAhebane nAme saMskRta-prAkRta-apabhraMzanAM keTalAMka mahattvanAM saMzodhano-saMpAdano che. mahattvanAM kahevAya ovA saMzodhanalekho to ghaNA che. paNa viSayane anI sarva vigatomAM ane saLaMgasUtra rIte chaNatA abhyAsagraMtho ApavAnuM bhAyANIsAhebathI jhAjhaM banyu nathI. AvAM kAmono kaMTALo ane thAka vyakta karatAM paNa meM amane joyA che. 'vyutpattivicAra'mA mukhyatve to omaNe pote pUrve saMcita karelI sAmagrI mUkI devAnI hatI, paNa tyAreye amaNe AvI lAgaNI vyakta karelI. bhalaM thajo gujarAta sAhitya akAdamIroM ke anI phelozipanA dhakkAthI 'gujarAtI bhASAnuM aitihAsika vyAkaraNa' racAyuM ane aNe be sahAyako ApyA tethI 'madhyakAlIna gujarAtI kathAkozanI racanA thaI. adyatana dRSTinuM gujarAtI bhASAnuM vistRta vyAkaraNa bhAyANIsAheba ja ApI zake, kadAca amanA manamAM vAta paDelI paNa hatI, paNa o amanAthI na Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 banyuM te na ja banyuM. gujarAta yunivarsiTImAM omaNe ja ghaDelA navA abhyAsakramanI pAThyasAmagrInI eka pothI racI ApavAnI mArI mAgaNI aka tabakke omaNe svIkArelI paNa pachI e javAbadArI omaNe mane padharAvI dIdhI. gujarAta yunivarsiTImA vyAkaraNanA eka graMthanI yojanA thaI tyAreye eka vakhata e mATe saMmati ApyA pachI e khasI gayA. alabatta, e mATe bIjAM kAraNo paNa hatAM. bhAyANIsAheba pAsethI kaMIka veravikhera paDeluM paNa ghaNuMghaNuM ApaNane maLyuM che, paNa koI vAra manamA prazna thAya che ke bhAyANIsAhebanI zakti ane sajjatAno pUro hisAba ApaNane maLyo che kharo ? ApaNe tyAM A kakSAnA vidvAnane paNa ghaNuMkharuM akale hAthe ja kAma karavAnuM hoya che. ApaNe amane saMzodhana sahAyaka ApI zakatA nathI. mAruM mana to ovI kalpanA kare ke bhAyANIsAheba eka vidyAvibhAganA vaDA hoya, amanA mArgadarzana nIce eka vidvAnamaMDaLI kAma karatI hoya ane vidyAnAM moTAM ne mahattvanAM kAmotyAM thatAM hoya. game te kAraNe, paNa A na thaI zakyuM teno manamAM raMja rahe che. ApaNe kazuka mUlyavAna gumAvyAnI lAgaNI thAya che. e kharuM ke bhAyANIsAhebamAM rasa- rucinuM ghaNuM vaividhya hatuM ane saMzodhakanA kalevara nIce bIjuM ghaNuM saMgharAyeluM - dabAyeluM paDyuM hatuM. a avAranavAra UchaLI Ave. omane tyAM vividha kSetronA mANasonI maMDaLI jAme, goSThIo cAle ane amAM bhAyANIsAheba khIle omanI kautukavRtti atyaMta sateja, navA kAma, navA vicAra tarapha a tarata AkarSAya. aMgrejImAMthI nAnA nAnA aMzono anuvAda karIne mUkavA paNa amanuM mana lalacAI jAya. koI navo sAhityavicAra Ave eTale pote paNa anA vize, bhale tAraNasaMkalananI te paNa eka nAnakaDo lekha karI nAkhe. nAnI nAnI zabda noMdho to omaNe keTalI badhI lakhI che ! hamaNAM-hamaNAM to achar3atI kahevAya ovI zabdanoMdho ane sAmAnya lAge evA vicArakhaMDo ApavA tarapha e vaLI gayA hatA. mArA jevAne ema lAge ke bhAyANIsAhebe AvAM paracuraNa kAmomAM potAnAM samayazaktino vyaya karavo joIe kharo ? pote je viSayamAM mUlyavAna pradAna karI zake ema che emAM ja omaNe akaniSTha ne ekAgra na thatuM joIe ? paNa saMbhava che ke bhAyANIsAhebane emAM ekAMgitA lAgatI hoya ane e emanI pasaMdagInI vastu na hoya. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 bhAyANIsAhebanI vidvattAno eka moTo guNa te emanI spaSTa samaja ane vizada abhivyakti. mArA 'bhASA-paricaya ane gujarAtI bhASAnuM svarUpa' vize abhiprAya ApatAM bhRgurAya aMjAriyAe lakheluM ke "kaMIka aMze vizada rUpe mUka, e tamArI pratibhAmAM khAsa che. bhAyANInI pratibhAmAM jarAka UlaTuM che." mane A nirIkSaNa yathArtha na lAge. bhAyANIsAhebanI ane mArI vizadatA judI koTinI che. omanI eka vidvAnanI vizadatA che, mArI eka zikSakanI. bhRgurAye ja kaDaM che tema, "bhAyANIsAheba pote varasevarase navA khyAlanI spaSTatAthI navI navI vikAsa-bhUmikA racatA jatA hoya, rasto pote ja khode ane pote ja pachI enA upara cAle e sthitimAM mukAtA hoya" tyAM koI vAra kUTatA rahI jatI hoya to e anivArya ja lekhAya. bAkI bhAyANIsAheba je kakSAe lakhe che e kakSAe amanA jeTalI vizadatA siddha karanAra bIjo vidvAna meM jANyo nathI. emano anuvAda-tAraNa-saMkalanarUpa lekha paNa A guNathI aMkita hoya. mane yAda che ke eka vakhate gujarAtI vidvAno saMracanAvAda (sTrakcarAlijhama) para macI paDelA. amanAM lakhANo vAMcatA huM bhUlo paDI jato hato. tyAM bhAyANIsAhebano eka lekha mArA hAthamAM Avyo ane saMracanAvAdano eka nakazo jANe maLI gayo. sAhityapariSada taraphathI apAtA rAmaprasAda bakSI pAritoSikamAM pramodakumAra paTela ane huM eka vakhate nirNAyaka hatA. amArI sAme sureza jozI, ane bhAyANIsAheba- ema be pustako chevaTe rahyA. sureza jozInuM pustaka maulikatAnI chApavALu hatuM paNa emAM amane vicArapravAha khoDaMgAto ane avizada banato lAgyo. bhAyANIsAhebanA pustakanI badhI nahIM paNa ThIkaThIka sAmagrI anuvAda-tAraNarUpa hatI (eno nirdeza karavAnI bhAyANI sAhebanI prAmANikatA ananya, bAkI ApaNe tyAM ghaj uchInU-pAchI, lIdhelu maulikatAne nAme khapatuM hoya che), paNa enI vizadatA asAdhAraNa hatI ne sAmagrI atyaMta upayogI to hatI ja. thoDI mathAmaNa pachI ame bhAyANIsAhebanA pustaka para ja pasaMdagI utArI. adyatana dRSTi ane A spaSTa samaje ja saune bhAyANIsAheba pAse madada-mArgadarzana mATe jatA karyA. bhAyANIsAhebanI bIjAnA kAmamAM rasa levAnI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 vRtti ane ane sahAyabhUta thavAnI tatparatA to koI vidvAnamAM jovA na maLe evI. vidvAnane to potAnI paLepaLanI kiMmata hoya ane o kaMIka tejodveSI paNa hoya. bhAyANIsAheba to ApaNane AgaLa karavAmAMye bhAga bhajave. mAre mArA pIeca.DI. nA vidyArthInA viSaya ke viSayanI rUparekhA nakkI karavAnI hoya to paNa ama thAya ke cAlo, bhAyANIsAheba pAse jaIe, e kaMIka navaM sarasa sujhADaze. pachIthI paNa kAma karatA-karatAM prazno UbhA thAya tyAre bhAyANIsAheba pAse ja doDavA. bhAyANIsAheba eTale adhyApakonA adhyApaka, guruonA guru. bIjAne sahAyarUpa thavAnI bhAyANIsAhebanI tatparatA to kevI ! chellA eka varasathI bhAyANIsAhebanI tabiyata lathaDI hatI ane zaktio kaMIka kSINa thaI hatI te daramyAnano ja eka dAkhalo ApuM. eka madhyakAlIna kRtimA 'koila vikhavayaNI' (koyala viSa-vacanI) evI paMkti AvI. koyala to madhura vacana bolanArI. prazna thayo ke 'viSa' zabdano 'madhura' artha hoI zake? viruddha arthamAM zabda vaparAyo hoya evI koIka paraMparA hovAnuM ane mArA 'madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza'mAM evo koI zabda Avyo hovAnuM smaraNa thayu. e kozamAM tyAre to Avo koI zabda jaDyo nahIM. paNa manamAM thayu ke e vakhate AvI paraMparAnI mAhitI mane bhAyANIsAheba pAsethI ja maLI hoya. meM bhAyANIsAhebane phona ko paNa emane Aq kaI yAda na AvyuM. pachI mAre eka divasa moTA dIkarAne tyAM javAna thayu. bIje divase tyAM bhAyANIsAhebano phona Avyo (mAre A gherathI phonanaMbara meLavIne ja to !). "viSa'ne mATe 'madhura' zabda- evA keTalAka prayoganI moMdha leto eka zloka emane maLI gayo hato te kahyo. mane thayuM ke vAha, mArI dhAraNA sAcI paDI. tyAM to beeka divase pArcha bhAyANIsAheba posTakArDa Avyu- tamArI e paMkti mane lakhI mokalo. meM paMkti lakhI mokalI eTale emaNe mane lakhyu ke paraMparA to "viSa' vagerene mATe 'madhura' zabda vAparavAnI che, jemAM hetu e padArthanI aniSTatAne DhAMkavAno hoya. 'madhura' mATe "viSa' zabda vAparavAnI paraMparA nathI, eno koI hetu paNa hoI na zake. emaNe mArI paMktino judo artha karavAnuM pasaMda karyu. vasaMtavarNananA saMdarbhamAM bhAyANI sAhebe sUcavelo artha Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 saMgata thato nahoto eTale e huM na svIkArI zakyo, paraMtu emaNe uThAvelo muddo to ekadama sAco hato. meM pharIne joyuM to mArA 'madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza'mAM 'madhura' zabda ja 'viSa'nA arthamAM hato. huM samajI gayo ke mArA saMdarbhamAM "viSa'no 'madhura' artha ja baMdha besato hoya to paNa ene mATe AdhAra zodhavAno bAkI ja rahe ane je artha hu ApavA icchu toye mAre e praznArtha sAthe ja Apavo joIe. bhAyANI sAheba to eka abhare bharyo bhaMDAra. e bhaMDArane lUMTavAmAM meM kadI saMkoca anubhavyo nathI ane eNe potAne lUTAvA devAmAM nahIM. mArI to cAlu kAme phonanI ghaMTaDI raNakAvIne pUchI levAnI Adatane bhAyANIsAhebane paNa emanA cAlu kAme ja javAba ApavAno thato haze. koIvAra to khAMkhAMkhoLAM karIne javAba Ape. bI.e.no gujarAtI vyAkaraNano navo abhyAsakrama bhaNAvavAnuM meM mAthe lIdhuM tyAre mArAthI thaI zake te taiyArI karIne meM bhAyANI sAheba sAthe niyamita beThako karI. anuM pustaka huM lakhuM e joI ApavAnI javAbadArI to emaNe pote ja svIkArI hatI. emaNe joI lIdhA pachI (cI.nA.) paTela sAhebe AraMbhanA prakaraNamA eka prazna uThAvyo ane bhAyANIsAhebe enuM samarthana karyu. meM AkhI sAmagrI pharI vAra kaThora parIkSaNapUrvaka joI javAnI javAbadArI bhAyANIsAheba para nAkhI ane e paNa emaNe barAbara pAra pADI. bhAyANIsAheba sAme besavA mATe to A pachI hu~ bhASAvijJAnanA DiplomA abhyAsakramano vidyArthI banyo. 'madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza'nA mArA saghaLA parizrama pachI mUMjhavaNabharelA rahetA zabdo mATe ekAda varasa sudhI bhAyANIsAheba sAthe keTalI badhI beThako karI ! chelle-chelle emanI nAdurasta tabiyata veLA paNa 'sthUlabhadra caMdrAyaNi' jevI uttama kRtinA keTalAka zabdArtho mATe bhAyANIsAhebane takalIpha ApavAnI lAlaca huM rokI zakyo nahIM ane be divasa be-be kalAka emanI sAthe beTho. phArasI zabdonA pracura upayogavALI A kRtino ghaNI sAphasUphI pachI bacelo A kUtho hato. bhAyANIsAheba, emaNe pote paNa svIkAryu tema, khAsa kazA ukela ApI zakyA nahIM. paNa eka sthAnane paNa bhAyANIsAheba emanI AgavI sUjhathI ughADI Ape e mArA jevAne to lAkha rUpiyAnI loTarI lAgyA jevU lAge. ebuM to banyuM ja. kRtinI Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 eka paMkti hatI- 'bhogI bhamara kamalaha kozi, thUlabhadra lInA tyaMba/tyuMbara kozi.' be prApta hastapratomAM maLatA 'tyaMbara/tyuMbara' zabdano artha besADavA kozomAM huM ghaj bhaTakelo, paNa vyartha. bhAyANIsAhebanA hAthamAM A paMkti mUkI ane eka kSaNa-eka ja kSaNa - vicAra karIne emaNe kA, 'vyaMbara". 'vyaMbara' eTale nirvastra. AbAda besI gayu- "sthUlabhadra nirvastra kozAmAM lapAyA." banne pratomA maLato pATha sudhAravAno thato hato, paNa evaM A kRtimA anyatra paNa pUrI AdhArabhUta rIte karavAnuM thayuM hatuM- 'cAliSTa'- 'bAliSTa' ('ozIkA') karavAnuM thayuM hatuM. bhAyANIsAhebane nakAmI takalIpha ApyAno DaMkha mane na rahyo. bhAyANIsAheba divaMgata thayAnA samAcAra AvyA pachI bIje ja divase eka kRtimAM emane pUchavA jevo zabda Avyo. paNa A paMkhIne have e vaDalAnI DALano Azraya nahoto ono eka viSAdabharyo ahesAsa thayo. e ahesAsa have jiMdagIbhara thato rahevAno. 19 navembara 2000 (navanIta-samarpaNamAMthI sAbhAra)