Book Title: Acharya Shantisagarji ka Samadhimaran
Author(s): Darbarilal Kothiya
Publisher: Z_Darbarilal_Kothiya_Abhinandan_Granth_012020.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/210195/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zAntisAgarakA aitihAsika samAdhimaraNa prAgvRtta 18 agasta 1955 kA dina thaa| zrIsamantabhadra saMskRta-vidyAlaya Arambha ho cukA thaa| cA0 ca0 AcArya zAntisAgarajI mahArAjake dvArA 14 agasta 55 ko zrIkuMthalagiri siddhakSetrapara lI gaI 'sallekhanA' ke prApta samAcArase samasta adhyApakoM tathA chAtroMko eka choTese vaktavyake sAtha avagata kraayaa| sabane maunapUrvaka khar3e-khar3e nauvAra NamokAramaMtra' kA jApya kiyA aura mahArAjakI nirvighna sallekhanA (samAdhimaraNa)ke liye sazraddha zubhakAmanAeM kii| vidyAlayakI par3hAI cAlU hI huI thI ki mahAsabhAke AphisameM zIghra hI Aneke liye phona AyA / hama vahA~ phuNce| vahA~ sthAnIya samAjake 4-6 pratiSThata mahAnubhAva bhI the| sabako batAyA gayA ki 'paM0 vardhamAnajI zAstrI zolApurakA Aja tAra AyA hai, jisameM unhoMne sUcita kiyA hai ki AcArya mahArAjane 17 agasta 55 ko 3 // baje madhyAhnameM 'yama-sallekhanA' le lI hai / arthAt jalakA bhI tyAga kara diyA hai-yadi bAdhA huI aura AvazyakatA par3I to use leNge|' yaha ve batA hI rahe the ki itanemeM zolApurase seTha rAvajI devacaMdakA phona aayaa| usameM unhoMne bhI yahI kahA / nizcaya huA ki subaha aura zAma pratyeka mandirajImeM japa, dhyAna, zAntidhArA, pUjA, pATha Adi satkArya kiye jaayeN| dAna, ekAzana Adi bhI, jo kara sakeM, kreN| hamane mahArAjake antima upadezoMko rikArDiGga mazIna (dhvanigrAhakayaMtra) dvArA rikArDa (dhvanigrahaNa) karAne tathA philma (mahArAjakI samagra kriyAoMkA chAyAcitra) lenekA vicAra rakhA, jisapara hama loga koI nizcaya nahIM kara sake aura isa cintAke sAtha lauTe ki 'jo vibhUti Aja hamAre sAmane hai aura jisane hamArA asadhAraNa upakAra kiyA hai usake kucha dina bAda darzana nahIM ho skeNge|' 19 agastako bar3auta (meraTha) meM AcArya zrI 108 namisAgarajI mahArAjakA, jo AcAryazrIke pramukha ziSya the, kezaloMca thA / vidyAlayake saMsthApaka lA0 munzIlAlajI jaina kapar3evAle tathA hama vahA~ gaye / vahA~ mahArAja namisAgarajI bhI AcAryazrIke sallekhanAgrahaNase sacinta the| 20 agastako hama bar3autase dillI vApisa Agaye / 21 agasta ravivAra 1955 ko A0 namisAgarakA patra lekara zrI kunthalagiri jAnekA nizcaya huaa| tadanusAra dUsare hI dina 22 agastako deharA-bambaI eksapresase 10-20 baje rAtako zrI kuMthalagirike liye ravAnA hue| gAr3I dillIse ThIka samayapara chUTI; kintu naI dillI aura hoDalake bIca eka sTezanapara gAr3I 7 ghaMTe par3I rhii| mAlama karanepara jJAta haA ki rASTrapatijIkI spezala gAr3I udharase dillI A rahI hai| 23 agastakA dina gADImeM hI saphara karate hae vyatIta huaa| koTA, ratalAma, bar3audA, bhaMDauMca, akalaMkezvara, sUrata Adi sTezanoMparase gujarate hue 24 agastako dina meM 1 // baje bambaI pahu~ce / turanta ghor3A 1. jaina pracAraka, sallekhanAMka, agasta 1955 / Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAr3I karake hIrAbAgakI dharmazAlA aaye| vahA~ snAna, devadarzana, pUjana aura bhojana Adi dainika kriyAoMse nivRtta hue| vahA~ zrI 108 mani nemisAgarajIkA caturmAsa ho rahA thaa| unake darzana kiye / zAmako usI dina kuMthalagiri jAneke liye sTezanapara aaye| madrAsa eksapresase savAra hokara tA0 25 agastako prAtaH 7 baje kuDuvAr3I pahu~ce / vahA~ pahu~canepara patA calA ki eDasI-kuMthalagiri jAnevAlI gAr3I Der3ha ghaMTe pUrva chUTa cukI hai / ataH kurduvAr3ImeM snAna, devadarzana, pUjana Adi karake moTara basa dvArA vArsI hote hue usI dina madhyAhnameM 3 / 20 para zrIkuMthalagiri pahu~ce / kuMthalagirikA sundara pahAr3a 2-3 mIla pahalese dikhane lagatA hai / yahA~se dezabhUSaNa aura kulabhUSaNane ghora upasarga sahanakara siddhapada prApta kiyA thA / moTarase utarate hI mAlUma huA ki mahArAja darzana de rahe haiM aura pratidina madhyAhnameM 3 se 3 / / baje darzana dekara gaphAmeM cale jAte haiN| ataH sAmAnako vahIM choDa tIvra vegase mahArAjake darzanoM ke liye pahAr3apara phuNce| usa dina mahArAjane 3-45 baje taka janatA ko darzana diye / mahArAja sabako apane dAhine hAtha aura pichIko uThAkara AzIrvAda de rahe the| usa samayakA dRzya bar3A drAvaka evaM anupama thA / aba manameM yaha abhilASA haI ki mahArAjake nikaTa pahu~cakara nikaTase darzana va vArtA kareM tathA mahArAja namisAgarajIkA likhA patra unake caraNoMmeM arpita kreN| suyogase paM0 sumerucandrajI divAkara sivanIne hameM tatkSaNa dekhakara nikaTa bulA liyA aura seTha rAvajI paMDhArakara solApura tathA zrI 105 lakSmIsena bhaTTAraka kolhApurase hamArA paricaya karAyA evaM AcArya mahArAjake caraNoMmeM pahu~cAne ke lie unase kahA / ye donoM mahAnubhAva mahArAjakI paricaryA meM sadA rahanevAloMmeM pramukha the| eka ghaMTe bAda paune pA~ca baje mAnanIya bhaTTArakajI hameM mahArAjake pAsa guphAmeM le gaye / saumyamadrAmeM sthita mahArAjako trivAra namo'stu karate hue nivedana kiyA ki 'mahArAja! Apake sallekhanAvrata tathA paricaryA meM dillIkI orase, jahA~ Apane sana 1930 meM sasaMgha caturmAsa kiyA thA, mahArAja namisAgarajIne hameM bhejA hai| mahArAja namisAgarajIne Apake caraNoMmeM eka patra bhI diyA hai|' AcAryazrIne kahA-'ThIka hai, tuma acche aaye|' aura patrako par3hane ke liye iGgita kiyaa| hamane 10 minaTa taka patra par3hakara sunaayaa| mahArAjane hAtha uThAkara AzIrvAda diyA / mahArAjakI zAnta mudrAke darzanakara pramudita hote hue guphAse bAhara aaye| bAdameM pahAr3ase nIce Akara DerA talAza karate hue dillIke aneka sajjanoMse bheMTa huI / unase mAlUma huA ki ve usI dina vApisa jA rahe haiM / ataH hama unake DeremeM Thahara gaye / yahA~ ullekha yogya hai ki varSAkA samaya, sthAnakI asuvidhA aura khAdya-sAmagrIkA abhAva hote hue bhI bhaktajana pratidina A rahe the aura saba kaSToMko saha rahe the / 29 agasta taka hama mahArAjake pAdamUlameM rahe aura bhASaNa, tattvacarcA, vicAra-goSThI Adi dainika kAryakramoMmeM zAmila hote rahe / tathA sallekhanA-mahotsavake pramakha saMyojaka seTha bAlacanda devacandajI zahA solApura-bambaIke Agraha evaM preraNAse 'sallekhanAke mahattva' tathA 'AcAryazrIke Adarza-mArga' jaise sAmayika vaSayoMpara bhASaNa bhI dete rahe / sthAna aura bhojanake kaSTane icchA na hote hae bhI kuMthalagiri aura AcAryazrIkA pAdamUla hameM chor3aneke lie bAdhya kiyA aura isa liye dillI lauTa jAnekA hamane dukhapUrvaka nizcaya kiyaa| ataH mahArAjake darzanakara aura unakI AjJA lekara moTara-basapara A gaye / ullekhanIya hai ki hameM divAkarajIge preraNA kI thI ki zeDavAla (ji0 velagAMva)meM AcArya mahArAjake bar3e bhAI aura 17 varSa pahale AcAryazrIse dIkSita, jinakI 94 varSakI avasthA hai, muni vardhamAnasAgarajI tathA Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumbhojabAhubalImeM muni samantabhadrajI, jo vardhamAnasAgarajIse dIkSita, aneka gurukuloMke saMsthApaka evaM Ajanma brahmacArI, bI0 e0, nyAyatIrtha haiM, virAjamAna haiM, unake darzana avazya karanA aura AcAryazrIke bAremeM unase vizeSa jAnakArI prApta karanA / ataeva 29 agastako zrIkuMthalagirise calakara hama miraja hote hue 30 agastako zeDavAla pahu~ce / vahA~ saumyamudrAGkita evaM tejasvitApUrNa muni vardhamAnasAgarajIke darzana aura AcArya mahArAja ke bAremeM unase vizeSa jAnakArI prAptakara bar3A Ananda haa| AcArya mahArAjake sadupadezase yahA~ nirmApitabhavya evaM manohara tIsa caubIsI vizeSa AkarSaNakI vastu hai| yahA~kA zrI zAntisAgara di0 jaina anAthAzrama bhI ullekhanIya hai| zeDavAlase 31 agasta ko calakara usI dina kumbhoja-bAhubalI pahu~ce / muni samantabhadrajI mahArAjake, jo abhIkSNajJAnopayogameM nirata rahate haiM, darzana kiye aura unake sAtha carcA-vArtAkara atIva pramudita hue| yahA~kA gurukula, samavazaraNamandira, svAdhyAyamandira, bAhabalI mandira, sanmatimudraNAlaya Adi saMsthAeM draSTavya hai / ina saba saMsthAoMke saMsthApaka evaM prANa mahArAja samantabhadra haiN| mahArAja pahAr3apara zrI 1008 bAhubalIkI 28 phuTa unnata vizAla mUrtikI bhI sthApanA kara rahe haiN| Apa jaisA dharmAnurAga hameM abataka anyatra dekhane meM nahIM milaa| zramaNasaMskRtike Apa sacce aura mUka prasAraka evaM sevaka haiN| yahA~se zramaNavelagola-jainabidrI jyAdA dUra nahIM hai| ataH vahA~kI vizvavikhyAta gommaTezvarakI mUrtikI vandanAkA lobha hama saMvaraNa nahIM kara sake / zrI samantabhadra mahArAjane bhI hameM preraNA kI / ataeva kumbhoja bAhabalIse 1 sitambarako calakara 2 sitambarako 6 // baje zAmako zramaNavelagola pahu~ce / pahu~cate hI usI dina rAtako tathA dUsare dina 3 sitambarako gommaTezvarakI usa mahAn advitIya, 58 phuTa uttuGga, adbhuta, somya mUrtikI vandanAkara citta sAtizaya AhlAdita haa| yaha mUrti eka hajAra varSase garmI, barasAta aura sardIkI coToMko sahana karatI haI vidyamAna hai aura Aja bhI apane nirmAtAkI ujjvala kItiko vizvavikhyAta kara rahI hai| itanI vizAla aura uttuGga bhavya mUrti vizvameM anyatra nahIM hai / yaha vItarAga mUrti dUrase hI darzakako apanI ora khIMca letI hai aura apane meM use lIna kara letI hai / / kuMthalagirise yahAM vApisa hae yAtriyoMse jJAta huA ki mahArAjakI sthiti cintAjanaka hai aura 29 agastase 1 sitambara taka jala nahIM liyaa| isa samAcArase mere manameM mahArAjake caraNoM meM punaH aura zIghra kuMthalagiri jAneke lie Uthala-puthala evaM becainI paidA ho gii| phalataH 3 sitambara ko hI zramaNabelagolase moTarase hama kuMthalagirike lie punaH cala diye aura 4 sitambarako 9 baje rAtrimeM miraja Agaye / Anepara mAlUma huA ki eDasI-kuMthalagiri jAne vAlI gAr3I AdhA ghaNTA pUrva calI gaI hai aura aba dUsare dina 11-45 baje jaavegii| phalasvarUpa usa dina hama vahIM miraja sTezana para rhe| prAtaH 5 sitambarako miraja zaharameM zrIjinamandirake darzanoMke lie gaye / vahA~ bhI devendrakIti bhaTTArakajIse bheMTa ho gaI / Apa bahuta sajjana bhadra bhadra haiM / mirajase 11-45 bajekI gAr3Ise ravAnA hokara 6 sitambarako eDasI hote hue kuMthalagiri pahu~ce / yahA~ Ate hI jJAta huA ki mahArAjakI prakRti uttama hai| 2 sitambarase 4 sitambara taka unhoMne jala grahaNa kiyA / kala 5 sitambarako jala nahIM liyA hai| usake bAda phira AcAryazrIne jala grahaNa nahIM kiyaa| AcAryazrIse do eka bAra jala grahaNa karaneke lie prArthanA bhI kI gaI, kintu AcAryazrIne dRr3hatAke sAtha kahA ki 'jaba zarIra Alambana lie binA khar3A nahIM raha sakatA to hama pavitra digambara caryAko sadoSa nahIM bnaayeNge|' 7 sitambarako bambaIse rikArDiMga mazInake AjAnese 8 sitambarako mahArAjase antima upadezake lie prArthanA kI gii| mahArAjane sabakI -443 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prArthanA svIkAra kara apanA antima bhASaNa diyA, jo marAThImeM 22 mimaTa taka huA aura jise rikArDa karA liyA gayA / AcAryazrIne samAjakA lagabhaga ardha-zatAbdI taka mArgadarzana kiyA, dezake eka chorase dUsare chorataka pAda-vihAra karake use jAgRta kiyA aura zatabdiyoMse jyotihIna hae di0 manidharma-pradIpako pradIpta kiyaa| isa duSamAkAlameM unhoMne apane pavitra evaM yazasvI cAritra, tapa aura tyAgako bhI nirapavAda rakhate hue nirgrantharUpako jaisA prastuta kiyA vaisA gata kaI zatAbdiyoMmeM bhI nahIM huA hogaa| unake isa upakArako kRtajJa samAja cirakAla taka smaraNa rkhegii| hameM AcAryazrIke sallekhanA-mahotsava meM 25 agastase 29 agasta taka aura 6 sitambarase 19 sitambara taka unake dehatyAga tathA bhasmotthAnakriyA taka 19 dina zrI kuMthalagirimeM rahanekA saubhAgya milaa| eka mahAna kSapakake samAdhimaraNotsavameM sammilita honA Anandavardhaka hI nahIM, apitu nirmala pariNAmotpAdaka evaM puNyavardhaka mAnA gayA hai| mahArAjane 35 dina jitane dIrghakAla taka sallekhanAvrata dhAraNakara usake cintya mahattva aura mArgako prazasta kiyA tathA jaina itihAsameM amara sthAna prApta kiyaa| AcAryazrIkI netrajyoti-mandatA cAritracakravartI AcArya zAntisAgarajI mahArAjakI A~khoMkI jyoti pichale kaI varSoMse manda hone lagI thI aura vaha mandase mandatara evaM mandatama hotI gii| AcArya mahArAja nazvara zarIrake prati parama nispRhI aura vivekavAna hote hae bhI isa orase kabhI udAsIna nahIM rahe aura na zarIrakI upayogitAke tattvako ve kabhI bhle| 'zarIramAdyaM khala dharmasAdhanam'-zarIra dharmakA prathama sAdhana hai, ise unhoMne sadA dhyAnameM rakhA aura AMkhoMkI jyoti-mandatAko dara karane ke lie bhaktajanoMdvArA kiye gaye upacAra-prayatnoMko sadaiva apanAyA / mahArAja svayaM kahA karate the ki 'bhAI! AMkhoMkI jyoti saMyama pAlana meM sahAyaka hai aura isa lie hameM usakA dhyAna rakhanA Avazyaka hai parantu yadi vaha hameM javAba dede to hameM bhI use javAba denA pdd'egaa|' yathArthameM AtmAke amaratvameM AsthA rakhane vAle mumakSa sAdhu kA yahI viveka hotA hai| ata eva AcAryazrIne samaya-samaya para ucita aura mArgAvirodhI upacAroMko apanAyA tathA paryApta auSadhiyoMkA prayoga kiyA / kintu AMkhoMkI jyotimeM antara nahIM par3A, pratyata vaha manda hI hotI gii| dhArmika bhaktajanoM dvArA suyogya DAkTaroM ke lie bhI mahArAjakI A~kheM dikhAI gaIM / parantu unheM bhI saphalatA nahIM milii| samAdhimaraNa-dhAraNakA nizcaya aisI sthitimeM AcAryazrIke sAmane do hI mArga the, jinameMse unheM eka mArgako cananA thaa| ve mArga the-zarIrarakSA yA AtmarakSA / donoMkI rakSA aba sambhava nahIM thii| jabataka donoMkI rakSA sambhava thI tabataka unhoMne donoMkA dhyAna rkhaa| unhoMne antardRSTi se dekhA ki 'aba mujhe ekakI rakSAkA moha chor3anA par3egA / zarIra 84 varSakA ho cukA, vaha jAne vAlA hai, nAzazIla hai, aba vaha adhika dina nahIM Tika skegaa| eka-na-eka dina usase moha avazya chor3anA pdd'egaa| indriyA~ javAba de rahI haiN| AMkhoMne javAba de hI diyA hai| vinA AMkhoMkI jyotike yaha siddhasama AtmA parAzrita ho jaayegaa| IryAsamiti aura eSaNAsamiti nahIM pala sktiiN| kyA ina AtmagaNoMko nAzakara avazya jAne-vAle jIrNa-zIrNa zarIrakI rakSAke lie maiM anna-pAna grahaNa karatA rahUM? kyA AtmA aura zarIrake bhedako samajhanevAle tathA AtmAke amaratvameM AsthA rakhane vAle sAdhuke lie yaha ucita hai ? jina IryAsamiti ( jIvadayA), eSaNAsamiti (bhojanazuddhi ) Adi AtmamUlaguNoMke vikAsa, vRddhi evaM rakSAke lie anazanAdi tapa kiye, upasarga sahana -444 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiye aura ghora parISaha sahe, kyA unakA nAza hone dUM? nazvara zarIra naSTa hotA hai to ho, jIvanabhara pAlitapoSita AtmaguNoMko nAza nahIM hone duuNgaa| ataH zarIrase moha chor3akara AtmAkI rakSA karU~gA; kyoMki zarIrarakSAko apekSA AtmarakSA adhika lAbhadAyaka aura zreyAn hai / maiM siddhasama haiM aura isaliye nirvikalpaka samAdhi dvArA kevalajJAna prApta kara zuddha-buddha-siddha bnuuNgaa|' yaha vicArakara AcArya mahArAjane sallekhanAvata dhAraNa karane kA nizcaya kiyA aura bhagavAna zrI 1008 dezabhUSaNa-kulabhUSaNake pAvana siddhisthAna zrI kuMthalagiripara pahu~cakara apane usa suvicArita evaM vivekapUrNa nizcayako kriyAtmaka rUpa diyA / arthAt 14 agasta 1955 ravivArako bAdAmakA pAnI lekara usI dina samasta prakArake AhAra-pAnIkA AmaraNa tyAgakara diyaa| 17 agasta taka unakA yaha tyAga niyama-sallekhanAke rUpameM rahA aura usake bAda use unhoMne yamasallekhanAke rUpameM le liyaa| itanA vicAra rakhA ki bAdhA honepara yadi kabhI AvazyakatA par3I to jala le luuNgaa| samAdhimaraNa kyoM aura usakI kyA AvazyakatA ? vikramakI chaThI zatAbdIke vidvAn AcArya pUjyapAda-devanandi sallekhanAkA mahattva aura AvazyakatA batalAte hue likhate haiN| 'maraNasyAniSTatvAdyathA vaNijo vividhapaNyadAnAdAnasaJcayaparasya svagRhavinAzo'niSTaH / tadvinAzakAraNe ca kUtazcidupasthite yazAzakti pariharati, duHparihAre ca paNyavinAzo yathA na bhavati tathA yatate evaM gRhastho'pi vratazIlapaNyasaJcaye pravartamAnastadAzrayasya na pAtamabhivAJchati tadupaplavakAraNe copasthite svaguNAvirodhena pariharati / duHparihAre ca yathA svaguNavinAzo na bhavati tathA prayatate iti |-s0 si0, a0 7 sU0 22 / arthAt maraNa kisIko iSTa nahIM hai| jisa prakAra aneka tarahake javAharAtoMkA lena-dena karanevAle vyApArIko apane gharakA nAza iSTa nahIM hai / yadi kadAcit usake nAzakA koI (agni, bAr3ha, viplava Adi) kAraNa upasthita hojAya to vaha usake parihArakA yathAzakti upAya karatA hai| aura yadi parihArakA upAya sambhava nahIM hotA to gharameM rakhe hue javAharAtoMkI jaise bane vaise rakSA karanekA yatna karatA hai-apane bahumUlya javAharAtako naSTa nahIM hone detA hai usIprakAra jIvanabhara vrata-zIlarUpa javAharAtakA saJcaya karane vAlA zrAvaka athavA sAdhu bhI usake AdhArabhUta apane zarIrakA nAza nahIM cAhatA-usakI sadA rakSA karatA hai / aura zarIrake nAzakAraNoM-roga, upasarga Adike upasthita honepara unakA pUrNa prayatnase parihAra karatA hai tathA asAdhya roga, azakya upasarga Adi ke honepara jaba dekhatA hai ki zarIrakA rakSaNa aba sambhava nahIM hai to AtmaguNoMkA nAza na ho vaisA prayatna karatA hai| arthAt zarIrarakSAkI apekSA vaha AtmarakSAko sarvopari mAnatA hai| isI bAtako paM0 AzAdharajI bhI kahate haiM kAyaH svastho'nuvartyaH syAt pratikAryazca rogitaH / upakAraM viparyasya'styAjyaH sadbhiH khalo yathA / dehAdivaikRtaiH samyaknimittaistu sunizcite / mRtyAvArAdhanAmagnamaterdUre na tatpadam / / 'svastha zarIra, pathya AhAra aura vihAra dvArA poSaNa karane yogya hai / aura rogI zarIra yogya auSadhiyoM dvArA upacArake yogya hai| parantu yogya AhAra-vihAra aura auSadhopacAra karate hue bhI zarIrapara Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unakA koI asara na ho, pratyuta vyAdhiko vRddhi hI ho, to aisI sthitimeM usa zarIrako duSTake samAna chor3a denA hI zreyaskara hai / arthAt samAdhimaraNa lekara AtmaguNoMkI rakSA karanI cAhiye / ' 'zIghra maraNa sUcaka zarIrAdike vikAroMdvArA aura jyotiSazAstra, evaM zakunavidyA Adi nimittoMdvArA mRtyuko sannikaTa jAnakara samAdhimaraNameM lIna honA buddhimAnoMkA kartavya hai| unheM nirvANakA prApta honA dUra nahIM rhtaa|' ina uddharaNoMse sallekhanAkA mahatva aura AvazyakatA samajhameM A jAtI hai| eka bAta aura hai vaha yaha ki koI vyakti rote-vilapate nahIM maranA cAhatA / yaha tabhI sambhava hai jaba mRtyukA akaSAyabhAvase sAmanA kare / nazvara zarIrase moha tyaage| pitA, putrAdi bAhya padArthose rAga-dveSa dUra kre| Ananda aura jJAnapUrNa AtmAke nijatvameM vizvAsa kre| itanA viveka jAgRta honepara mumukSu zrAvaka athavA sAdhu sallekhanAmaraNa, samAdhimaraNa yA paMDitamaraNa yA vIramaraNa pUrvaka zarIra tyAga karatA hai / samAdhimaraNapUrvaka zarIratyAga karanepara vizeSa jora dete hue kahA hai :-- yatphalaM prApyate sadbhirvatAyAsaviDambanAt / tatphalaM sukhasAdhyaM syAnmatyukAle samAdhinA / / taptasya tapasazcApi, pAlitasya vratasya ca / paThitasya zra tasyApi phalaM mRtyuH samAdhinA / / 'jo phala bar3e-bar3e vratI puruSoMko kAyakleza Adi tapa, ahiMsAdi vrata dhAraNa karanepara prApta hotA hai vaha phala anta samayameM sAvadhAnI pUrvaka kiye hue samAdhimaraNase jIvoMko sahajameM hI prApta ho jAtA hai| arthAt jo Atmavizuddhi aneka prakArake tapAdise hoto hai vaha anta samayameM samAdhipUrvaka zarIra tyAganepara prApta ho jAtI hai|' __ 'bahuta kAla taka kiye gaye ugra tapoMkA, pAle hue vratoMkA aura nirantara abhyAsa kiye hue zAstrajJAnakA eka mAtra phala zAntipUrvaka AtmAnubhava karate hue samAdhimaraNa karanA hai / isake binA unakA koI phala prApta nahIM hotA-kevala zarIrako sukhAnA yA khyAtilAbha karanA hai|' isase spaSTa hai ki sallekhanAkA kitanA mahattva hai| jaina lekhakoMne isapara aneka grantha likhe haiN| 'bhagavatI ArAdhanA' isI viSayakA eka prAcIna grantha hai, jo prAkRta bhASAmeM likhA gayA hai aura jisakA racanAkAla Der3ha-do hajAra varSase Upara hai / isI prakAra 'mRtyumahotsava' nAmakA saMskRta bhASAmeM nibaddha graMtha hai, jo bahuta hI vizada aura sundara hai / AcArya samantabhadrane likhA hai upasarge durbhikSe jarasi rujAyAM ca niHpratIkAre / dharmAya tanuvimocanamAhuH sallekhanAmAryAH // 'jisakA kucha upAya zakya na ho, aise kisI bhayaGkara siMha Adi dvArA khAye jAne Adike upasarga A jAnepara, jisameM zuddha bhojana-sAmagrI na mila sake, aise duSkAlake par3anepara, jisameM dhArmika va zArIrika kriyAe~ yathocita rItise na pala sakeM, aise bur3hApeke A jAnepara tathA kisI asAdhya rogake ho jAnepara dharmakI rakSAke liye zarIrake tyAga karaneko sallekhanA (samAdhimaraNa--sAmyabhAvapUrvaka zarIrakA tyAga karanA) kahA gayA hai|' Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isI bAtako eka dUsarI jagaha bhI isa prakAra batalAyA gayA hai : nAvazyaM nAzine hiMsyo dharmo dehAya kAmadaH / deho naSTaH punarlabhyo dharmastvatyantadurlabhaH // 'niyamase nAza honevAle zarIrake liye abhISTa phaladAyI dharmakA nAza nahIM karanA cAhiye; kyoMki zarIrake nAza ho jAnepara to dUsarA zarIra punaH mila sakatA hai / parantu naSTa dharmakA punaH milanA durlabha hai|' sallekhanA dhAraNa karanevAle jIvakA kisI vastuke prati rAga athavA dveSa nahIM hotaa| usakI eka hI bhAvanA hotI hai aura vaha hai videhamukti / samantabhadrasvAmIne likhA hai snehaM vairaM saGgaM parigrahaM cApahAya zuddhamanAH / svajanaM parijanamapi ca kSAntvA kSamayetniyairvacanaiH / / Alocya sarvamenaH kRtakAritamanumataM ca nirvyAjam / AropayenmahAvratamAmaraNasthAyi niHzeSam / / zokaM bhayamavasAdaM kledaM kAluSyamaratimapi hitvA / sattvotsmAhamadIrya ca manaH prasAdyaM zra tairamataiH / / AhAraM parihApya kramazaH snigdhaM vivarddhayetpAnam / snigdhaM ca hApayitvA kharapAnaM pUrayetkramazaH // kharapAnahApanAmapi kRtvA kRtvopavAsamapi zaktyA / paJcanamaskAramanAstanuM tyajetsarvayatnena / 'kSapaka iSTa vastuse rAga, aniSTa vastuse dveSa, strI-putrAdise mamatva aura dhanAdise svAmIpaneko buddhiko chor3akara pavitra mana hotA huA apane parivArake logoM tathA purA-par3osI janoMse jIvanameM hue aparAdhoMko kSamA karAve aura svayaM bhI unheM priyavacana bolakara kSamA kare aura isa taraha apane cittako niSkaSAya banAve / ' isake pazcAt vaha jIvanameM kiye, karAye aura anumodanA kiye samasta hiMsAdi pApoMkI nizchala bhAvase AlocanA (kheda-prakAzana) kare tathA mRtyuparyanta samasta mahAvratoM (hiMsAdi pAMca pApoMke tyAga) ko dhAraNa kare / 'isake sAtha hI zoka, bhaya, kheda, glAni (ghRNA), kaluSatA aura AkulatAko bhI chor3a de tathA bala evaM utsAhako prakaTa karake amRtopama zAstravacanoMse manako prasanna rakhe / ' isake bAda sallekhanAdhArI sallekhanAmeM sarvaprathama AhAra (bhakSya padArthoM) kA tyAga kare aura dUdha, chAcha Adi peya padArthoMkA abhyAsa kre| isake anantara use bhI chor3akara kAMjI yA garma jala pInekA abhyAsa kre| 'bAdameM unako bhI chor3akara zaktipUrvaka upavAsa kare aura isa taraha upavAsa karate evaM paMcaparameSThIkA dhyAna karate hue pUrNa jAgRta evaM sAvadhAnIse zarIrakA tyAga kare / isa vidhise sAdhaka apane Ananda-jJAna-dhana AtmAkA sAdhana karatA hai aura bhAvI paryAyako vartamAna jIrNa-zIrNa nazvara paryAyase bhI jyAdA sukhI, zAnta, nivikAra, nitya-zAzvata evaM ucca banAnekA saphala puruSArtha karatA hai / nazvarase yadi anazvarakA lAbha ho, to use kauna vivekI chor3aneko taiyAra hogA? -447 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sallekhanAdhArI una pAMca doSoMse bhI apaneko bacAtA hai jo usakI pavitra sallekhanAko kalaGgita karate haiM / ve pA~ca doSa nimna prakAra haiM : jIvita-maraNA''zaMse bhaya-mitrasmRti-nidAna-nAmAnaH / sallekhanA'ticArAH paJca jinendraH samAdiSTAH / / 'sallekhanA dhAraNa karaneke bAda jIvita bane rahane kI AkAMkSA karanA, jaldI maranekI AkAMkSA karanA, bhayabhIta honA, snehiyoMkA smaraNa karanA aura agalI paryAyake indriyasukhoMkI icchA karanA ye pA~ca bAteM sallekhanAko dUSita karanevAlI kahI gaI haiN|' uttama samAdhimaraNakA phala svAmI samantabhadrane likhA hai ki niHzreyasamabhyudayaM nistoraM dustaraM sukhAmbunidhim / niHpivati potadharmA sarvairduHkhairanAlIDhaH // 'uttama samAdhimaraNako karanevAlA dharmarUpI amRtako pAna karaneke kAraNa samasta duHkhoMse rahita hotA huA niHzreyasa aura abhyudayake aparimita sukhoMko prApta karatA hai / ' kSapakakI sallekhanAmeM sahAyaka aura unakA mahattvapUrNa karttavya isa taraha Uparake vivecanase sallekhanAkA mahattva spaSTa hai aura isaliye ArAdhaka use bar3e Adara, prema tathA zraddhAke sAtha dhAraNa karatA hai aura uttarottara pUrNa sAvadhAnIke sAtha Atma-sAdhanAmeM tatpara rahatA hai| usake isa puNyakAryameM, jise eka 'mahAn yajJa' kahA gayA hai, pUrNa saphalatA mile aura apane pavitra pathase vicalita na hone pAye, anubhavI muni (niryApaka) sampUrNa zakti evaM Adarake sAtha sahAyatA karate haiM aura ArAdhakako samAdhimaraNameM susthira rakhate haiM / ve use sadaiva tattvajJAnapUrNa madhura upadezoM dvArA zarIra aura saMsArakIasAratA evaM nazvaratA batalAte haiM, jisase vaha unameM mohita na hove / ' samAdhimaraNakI zreSThatA AcArya zivAryane 'bhagavato ArAdhanA' meM sataraha prakArake maraNoMkA ullekha karake pAMca tarahake maraNoMkA varNana karate hae tIna maraNoMko uttama batalAyA hai| likhA hai ki paMDidapaMDidamaraNaM ca paMDidaM bAlapaMDidaM ceva / edANi tiNi maraNANi jiNA NiccaM pasaMsaMti // 27 // 'paNDitapaNDitamaraNa, paNDitamaraNa aura bAlapaNDitamaraNa ye tIna maraNa sadA prazaMsAyogya hai|' 1. bha0 A0 gA0 650-676 / / 2. paMDidapaMDidamaraNaM paMDidayaM bAlapaMDidaM ceva / bAlamaraNaM cautthaM paMcamayaM bAlabAlaM ca / / 'paNDitapaNDitamaraNa, paNDitamaraNa, bAlapaNDitamaraNa, bAlamaraNa aura bAlabAlamaraNa ye pA~ca maraNa haiN| bha0 A0 gA0 25 / Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Age likhA hai : paMDidapaMDidamaraNe khINakasAyA maraMti kevlinno| viradAviradA jIvA maraMti tadieNa maraNeNa // 28 / / pAopagamaNamaraNaM bhattappaNNA ya iMgiNI ceva / tivihaM paMDiyamaraNaM sAhassa jahattariyassa / / 29 / / aviradasammAdiTThI maraMti bAlamaraNe cautthammi / micchAdiTThI ya pUNo paMcamae bAlabAlammi / / 30 / / arthAt ca udahaveM guNasthAnavartI vItarAga-kevalI bhagavAnke nirvANa-gamanako paNDitapaNDitamaraNa, dezavratI zrAvakake maraNako bAlapaNDitamaraNa, AcArAMgazAstrAnusAra cAritrake dhAraka sAdhu-muniyoMke maraNako paNDitamaraNa, aviratasamyagdRSTike maraNako bAlamaraNa aura mithyASTike maraNako bAlabAlamaraNa kahA gayA hai| bhaktapratyAkhyAna, iGginI aura prAyopagamana ye tIna paNDitamaraNake bheda hai| inhIM tIna bhedoMkA Upara saMkSepameM varNana kiyA gayA hai / AcArya zAntisAgara dvArA iMginImaraNa saMnyAsakA grahaNa __ AcArya zAntisAgarajIne samAdhimaraNake isa mahattvako avagata kara uparyukta paNDitamaraNake dUsare bheda iGginImaraNa vratako grahaNa kiyA / yadyapi mahArAja 5 varSase paDitamaraNake pahale bheda bhaktapratyAkhyAnake antargata savicArabhaktapratyAkhyAnakA, jisakI utkRSTa avadhi 12 varSa hai, abhyAsa kara rahe the| kintu zarIrakI jarjaratA va netrajyotikI atyanta mandatAse jaba unheM apanA AyakAla nikaTa jAna par3A to unhoMne use iGginImaraNake rUpameM parivartita kara diyA, jise unhoMne 35 dina taka dhAraNa kiyaa| mahArAjane svayaM dinAMka 17-8-55 ko madhyAhnameM 2 / / baje seTha bAlacandra devacandra jI zahA, seTha rAvajI devacandra jI nimbaragIkara, saMghapati seTha geMdanamalajI, seTha candUlAlajI jyoticandrajI, zrI baNDovA rattovA, zrI bAbUrAva mArale, seTha gulAbacandra sakhArAma aura rAvajI bApUcandajI paMDhArakarako Adeza karate hue kahA thA ki 'hama iGginImaraNa saMnyAsa le rahe haiM, usameM Apa loga hamArI sevA na kareM aura na kisIse kraayeN|' mahArAjane yaha bhI kahA thA ki 'paMcama kAla honese hamArA saMhanana prAyopagamana (paNDitamaraNake tIsare bheda) ko lene ke yogya nahIM hai, nahIM to use dhAraNa karate / ' yadyapi kinhIM AcAryoMke matAnusAra iGginImaraNa saMnyAsa bhI Adike tIna saMhananake dhAraka hI pUrNa rUpase dhAraNa kara sakate haiM tathApi AcArya mahArAjane Adike tIna saMhananoMke abhAvameM bhI ise dhAraNa kiyA aura 35 dina taka usakA nirvAha kiyA, jisakA avalokana unake sallekhanAmahotsavameM upasthita sahasroM vyaktiyoMne kiyA, vaha 'acintyamohitaM mahAtmanAm' mahAtmAoMkI ceSTAe~ acintya hotI haiM, ke anusAra vicArake pare hai| samAdhimaraNameM AcAryazrIke 35 dina samAdhimaraNake 35 divasoMmeM AcAryazrIkI jaisI prakRti, ceSTA evaM caryA rahI usase AcArya mahArAjake dhairya, viveka, jAgRti AdikI jAnakArI prApta hotI hai / 19 dina to hama svayaM unake pAdamUlameM kuMthalagiri rahe aura pratidina niyamita dainaMdinI (DAyarI) likhate rahe tathA zeSa 16 divasoMkI unakI caryAdiko anya sUtroMse jJAta kiyaa| 18 sitambara 55, ravivArako-prAtaH 6-45 baje zrI lakSmIsenajI bhaTrArakane abhiSekajala le jAkara kahA-'mahArAja ! abhiSekajala hai / ' mahArAjane uttara diyA 'hU~ aura use uttamAMgameM lagA liyaa| isake 5 minaTa bAda hI 6-50 baje unhoMne zarIra tyAga diyaa| zarIratyAgake samaya mahArAja pUrNataH jAgRta aura Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAvadhAna rhe| antima samayakI unake zarIrakI zAstrAnusAra vidhi karake use padmAsana rUpameM caukIpara virAjamAna kiyA gayA aura pratidinakI taraha maMcapara le jAkara janatAke lie unake darzana kraaye| 2 ghaMTe taka dazabhakti AdikA pATha huaa| isake bAda eka susajjita pAlakImeM mahArAjake paudagalika zarIrako virAjamAna karake usa sthAnapara pahAr3ake nIce le gaye, jahA~ dAha-saMskAra kiyA jAnA thA / pahAr3apara hI mAnastambhake nikaTake maidAna meM bar3e sammAnake sAtha Der3ha baje prabhAvapUrNa dAha-saMskAra haa| lagabhaga 30 mana candana, 3 bore kapUrako TikiyA tathA khulA kapUra, hajAroM kacce nAriyala va hajAroM gole citAmeM DAle gaye / dAhasaMskAra mahArAjake bhatIje, rAvajI devacanda, mANikacanda vIracanda Adi pramukha logoMne kiyA / Agane dhU-dhUkara mahArAjake zarIrako jalA diyaa| 'oM siddhAya namaH' prAtaH 6-50 se 1 / / baje taka janatAne bolaa| isI samaya mahArAjake AtmAke prati paM0 varddhamAnajI, hamane, paM0 tanasukhalAlajI kAlA Adine zraddhAJjali-bhASaNa diye| dAha-saMskArake samaya sarparAjake Ane kI bAta sunI gii| jyotiSazAstrAnusAra mahArAjakA zarIratyAga acche muhUrta, yoga aura acche dina huA / rAtako aneka loga dAhasthAnapara baiThe-khar3e rhe| 19 sitambara 55, ko bhasmIke lie hama 5 baje prAtaH dAhasthAnapara pahu~ce aura dekhA ki bhasmIke vizAla Dherako bhaktajanoMne samApta kara diyA aura aba bIcameM Aga mAtra raha gii| bhaktajanoMkI upasthiti isa prakAra yaha mahArAjakA samAdhimaraNa 35 divasa taka calA, jo vastutaH aitihAsika hai / isa avasarapara nimna vratIjana vidyamAna rahe : (1) muni zrI pihitAsrava, (2) ailaka subala, (3) ai0 yazodhara, (4) kSu0 vimalasAgara, (5) kSu0 sUrisiMha, (6) kSu0 sumatisAgara, (7) kSu0 mahAbala, (8) kSu0 atibala, (9) kSu0 AdisAgara, (10) kSu0 jayasena, (11) kSu0 vijayasena, (12) kSu0 pArzvakIti, (13) kSu0 RSabhakIrti, (14) kSu0 siddhasAgara, (15) bhaTTAraka zrI lakSmIsena, (16) bhaTTAraka zrI jinasena, (17) bhaTTAraka devendrakIti (prArambhameM rahe), (18) kSullikA pArzvamatI, (19) kSu0 ajitamati, (20) kSu0 vizAlamatI, (21) kSu0 anantamatI (22) kSu0 jinamatI, (23) kSu0 vIramatI, bra. jIvarAja , bra0 dIpacanda, ba0 cAndamala, bra0 sUrajamala, bra0 zrIlAla Adi / samAjake aneka pratiSThita zrImAn tathA vidvAn bhI vahA~ upasthita rahe / 35 divasoMmeM lagabhaga 50 hajAra janatA phuNcii| itane jana-samUhake hote hue bhI koI vizeSa ghaTanA nahIM huii| 35 dina jitanA bar3A melA na sunA aura na dekhaa| vaha mahArAjake jIvanavyApI tapa aura AtmatyAgakA prabhAva thaa|