Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArAMga' vize abhinava prakAzana parama pUjya jyotiSAcArya zrI jayaprabhavijayajI ('zrama') mahArAja sAheba zrI AcArAMga sUtra (AyAraMgasutta) upara zrI zIlAM kAcArya saMskRta bhASAmAM 12,000 zloka pramANe racelI vRttino hiMdI bhASAmAM anuvAda karIne prakAzita ryo che tene AvakAratAM huM atyaMta AnaMda anubhavuM chuM. mahArAjazrIe potAnA dAdA guru, abhidhAna rAjendra koSanA nirmAtA, prakAMDa paMDita, samartha kriyoddhAraka zrImad vijaya rAjendrasUrIzvarajInuM nAma A hiMdI TIkA sAthe joDIne ene "rAjendra subodhanI AhorI hiMdI TIkA' evuM nAma ApyuM che te potAnA dAdA guru pratyenA emanA bhaktibhAvanuM ghotaka che. A rIte ApaNane hiMdI bhASAmAM "AcArAMgasUtra' vize eka abhinava prakAzana prApta thAya che. AcArAMga sUtra vize hiMdI bhASAmAM anuvAda ane vivecanarUpe keTaluMka sAhitya prakAzita thayeluM che, paraMtu zrI zIlAMkAcAryanI TIkAno hiMdImAM anuvAda A pahelI vAra prakAzita thAya che. ethI A vizvanA rasika jijJAsuone, vidvAnone ane AtmArthI jIvone savizeSa lAbha thaze. zrutasevAnuM A eka anokhuM kArya che. AcArAMgasUtra' vize saMskRta, prAkRta, gujarAtI, hiMdI, iMgliza, jarmana vagere ghaNI bhASAomAM ghaNuM sAhitya prakAzita thayeluM che. prAcIna kALamAM AcArAMgasUtra' (AyAraMga sutta) vize tathA anya Agamo vize niryukti, bhASya, cUrNi, TIkA-vRtti ityAdi prakAranuM ghaNuM sAhitya racAyeluM che ane te prakAzita thayeluM che. emAM zrI bhadrabAhu svAmIe racelI AcArAMganiryukti prathama sthAna pAme che. prAkRta bhASAmAM padyamAM lakhAyelI A saghana kRti uparathI saMskRta ke prAkRtamAM savistara kRtionI racanA arthaprakAza mATe thayelI che.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'AcArAMga' vize abhinava prakAzana AcArAMga upara Avazyaka niryukti pachI samartha kRti te zrI zIlAMkAcAryakRta TIkA che. zrI zIlAMkAcArya vikramanA dasamA saikAmAM thaI gayelA eka mahAna AcArya che. emanA jIvana vize bahu vigata nathI sAMpaDatI, paraMtu ema manAya che ke gujarAtamAM thaI gayelA mahAna rAjA vanarAja cAvaDAnA guru je zrI zIlaguNasUri hatA te ja A zrI zIlAMkAcArya athavA zrI zIlAcArya. e kALe zrI zIlAMkAcArya gujarAtamAM viharatA hatA ane pATaNa pAse gAMbhU (gaMbhUtA) nagaramAM rahIne emaNe AcArAMgasUtranI A TIkA lakhI hatI evo nirdeza A TIkAnI eka tADapatrIya prati khaMbhAtanA bhaMDA2mAM che emAM thayelo che. zIlAcAryeNa kRtA gaMbhUttAyAM sthitena TIkaiSa / - zrI zIlAMkAcAryanuM bIjuM nAma 'tattvAditya' hatuM evo ullekha paNa maLe che. teo nivRtti gacchanA zrI mAnavadevasUrinA ziSya hatA. zrI zIlAMkAcArye prAkRtamAM lakhelI 'caupaNa mahApurisacariya' eka mahAna kRti che. enI racanA dasa hajAra zloka pramANanI che. emAM copana mahApuruSonAM - zalAkA puruSonA caritra ApavAmAM AvyAM che. A graMtha prakAzita thayelo che ane eno gujarAtI anuvAda paNa prakAzita thayelo che. kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArye 'triSTizalAkA puruSacaritra' nAmanA mahAna graMthanI saMskRta bhASAmAM je racanA karI che emAM emaNe zrI zIlAMkAcAryanA A prAkRta graMthano AdhAra lIdho che. zrI zIlAMkAcArye AcArAMgasUtranI TIkA vi. saM. 933 (zaka saMvata 799)mAM lakhI hatI. A TIkA lakhavAnuM eka prayojana te zrI bhadrabAhusvAmInI 'AcArAMga niryukti' pachI Arya gaMdhahastie AcArAMga upara je TIkA lakhI hatI te bahu gahana hatI, mATe saraLa bhASAmAM arthanI vizadatA sAthe emaNe A vistRta TIkAnI racanA karI hatI. A vAtano emaNe pote ja potAnI TIkAmAM ullekha nIce pramANe karyo che : zastraparijJAvivaraNamatibahugahanaM ca gaMdhahastikRtam / tasmAt sukhabodhArtha gRhaNAmyahamajjaso sAram || 359 Arya gaMdhahasta te ja zrI siddhasena divAkara ema paNa manAya che. Arya gaMdhahastae AcArAMgasUtra para lakheluM vivaraNa atyaMta gahana, viddhogya hovuM joIe. e kyAMya maLatuM nathI. eno artha e thayo ke e lupta thaI gayeluM
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 jinatattva hovuM joIe. eTale zrI zIlAMkAcArya samajAya evuM (suvaghArja) vivaraNa lakhyuM che. A TIkAnA abhyAsIo kahe che ke zrI zIlAMkAcAryanI "AcArAMgasUtra'nI TIkA vAMcatAM bahu prasannatA anubhavAya che ane arthabodha tvarita thAya che. zrI zazAMkAcArye potAnA zlokamAM Arya gaMdhahastinI TIkAnA phakta zastraparajJA adhyayanano ullekha karyo che. eTale kadAca evuM paNa banyuM hoya ke zrI zIlAMkAcAryanA samaya sudhImAM Arya gaMdhahastie racelAM bIjAM adhyayanonuM vivaraNa chinnabhinna thaI gayuM hoya. e kALe zrutaparaMparA cAlatI hatI ane kaThina graMtha yAda rAkhanArA ochA ne ochA thatA gayA haze. eka mata evo che ke zrI zIlAMkAcArye agiyAre aMga upara TIkA lakhI hatI, paraMtu emAMthI mAtra "AcArAMgasUtra' ane "sUtrakRtAMgasUtra' uparanI TIkA ja upalabdha che. bAkInI TIkAo samaya jatAM lupta thaI gaI haze. je TIkAo upalabdha che e paNa hajAro zloka pramANa che. ATalI moTI racanA karavAnI hoya tyAre AcArya mahArAjane saMdarbho, lekhana vagerenI dRSTie bIjAnI sahAya levI paDe. zrI zIlAMkAcArye e mATe zrI vAhari gaNinI sahAya lIdhI hatI. evo pote ja "sUtrakRtAMga'nI TIkAmAM ullekha karyo che. A vAhari gaNi te emanA ja koI samartha ziSya haze ema anumAna thAya che. zrI zIlAMkAcAryanI A TIkA eka hajAra varSathI sacavAI rahI che ane AcArAMgasUtra'nA adhyayanamAM, enI vAcanAmAM satata eno upayoga thato rahyo che. e ja enI mahattA darzAve che. A TIkAthI prabhAvita thaIne zrI jinadattasUrie "gaNadhara sAddhazataka'mAM zrI zIlAM kArya vize lakhyuM che : AyAraviyAraNa vayaNa caMdiyAdalIya sayala saMtAyo / sIlaMko hariNa kuca sohai kumuyaM viyAsaMto / / arthAt AcAra (AcArAMgasUtra)nI vicAraNA mATe vacanacaMdrikA vaDe jemaNe sakala saMtApa dalita karyA che - dUra karyA che evA zrI zIlAMkAcArya hariNAMka (caMdra)nI jema kumudane vikasAve che. ApaNA zrutasAhityamAM "AcArAMgasUtra'nuM sthAna anokhuM che. ApaNA pistAlIsa AgamomAM agiyAra aMgo mukhya che. bAkInA Agamone aMgabAhya tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. gaNadharoe racelI dvAdazAMgImAMthI hAla agiyAra aMga upalabdha che ane temAM paNa keTaloka bhAga chinnabhinna thayelo che. agiyAra aMgamAM "AcArAMga' (AyAraMga) mukhya che. emAM AcAradharmanuM
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArAMga' vize abhinava prakAzana 31 pratipAdana karavAmAM AvyuM che ane AcAradharma e sAdhujIvanano prANa che. ApaNA jaina zAsanamAM zrutajJAnanI paraMparA adabhuta ane sAnaMdAzcarya upajAve evI che. ApaNane zratasAhityano je khajAno maLyo che te bhagavAna zrI mahAvIra svAmInA nirvANa pachI hajAreka varSa sudhI to kaMThastha svarUpamAM -guru ziSyane kaMThastha karAve e rIte sacavAyelo che. vaLI dareka tIrthaMkara bhagavAna dezanA arthathI Ape ane emanA gaNadharo ene sUtramAM gUMthI le evI paraMparA che. Avazyaka niryuktimAM zrI bhadrabAhu svAmIe kahyuM che : atthaM bhAsai arahA suttaM ganthanti gaNaharA niuNaM / sAsaNassa hiyaTThAe tao suttaM pavattai / / tIrthakara bhagavAna zAsana pravartAve e kALa vividha prakAranI eTalI badhI labdhi-siddhiothI sabhara hoya che ke bhagavAna samavasaraNamAM gaNadharone tripadI-3nne vA vimeTTa | gve vI - Ape ane gaNadharo muhUrtamAtramAM dvAdazAMgInI racanA kare che. "zrI gautamasvAmI aSTaka'mAM kahyuM che ? zrI vardhamAnAt tripadImavApya muhUrtamAtreNa kRtAni yena / aMgAni pUrvANi caturdazApi sa gautamo yacchatu vAMchitaM me / / arthAt "zrI vardhamAna svAmI pAsethI tripada meLavIne muhUrta mAtrAmAM jemaNe dvAdazAMgInI ane cauda pUrvanI racanA karI che evA zrI gautamasvAmI mArAM vAMchita Apo.' A dvAdazAMgImAM - bAra aMgamAM mukhya te AcArAMga che. bhUtakALamAM anaMta tIrthakaro thaI gayA ane bhaviSyamAM anaMta tIrthakaro thaze. bhUtakALamAM sarva tIrthaMkaroe prathama AcArano upadeza Apyo che, vartamAna kALamAM mahAvideha kSetramAM viharamAna sarva tIrthakaro e pramANe ja upadeza Apaze. mokSamArgamAM AcAranuM keTaluM badhuM mahattva che te e darzAve che. jaina darzana pramANe adhyAtmamArgamAM darzana mohanIya karmano kSaya pachI jyAM sudhI cAritra mohanIya karmano saMpUrNa kSaya thAya nahIM tyAM sudhI kevaLajJAna ane mokSaprApti thAya nahIM. mATe ja AcAranI mahattA che. bAra aMgomAM AcArAMganuM sthAna paheluM che. tIrthaMkara paramAtmA sarvaprathama AcArAMganI prarUpaNA kare che ane tyAra pachI bAkInAM aMgonI prarUpaNA kare che. zrI bhadrabAhusvAmIe "AcArAMga niryuktimAM lakhyuM che :
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 jinatattva savvesimAyAro titthassa pavattaNe paDhamayAe / sesAI aMgAI ekkArasa ANupubIe / / vaLI "AcArAMga'ne badhAM aMgonA sAra tarIke gaNavAmAM AvyuM che. zrI bhadrabAhusvAmIe kahyuM che : IT phri so ? mAthA ! (badhAM aMgono sAra zuM ? AcArAMga.) teoe vaLI kahyuM che ke AcArAMgamAM mokSanA hetunuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. e pravacanano sAra che. AcArAMganuM jJAna meLavyA pachI ja sAco zramaNadharma samajAya che. gaNi thanAre prathama AcAradhara thavuM joIe. AyArammi ahIe jaM jAo hoI samaNadhammo u / / tamhA AyAradharo bhaNNai paDhamaM gaNiTThANaM / / eTale ja prAcIna kALathI evI paraMparA cAlI AvI che ke guru bhagavaMta. potAnA ziSyone prathama AcArAMgasUtranuM adhyayana karAvyA pachI ja bIjAM aMgonuM adhyayana karAve. prAcIna kALamAM to evo niyama hato ke navadIkSita sAdhu jyAM sudhI AcArAMganA prathama adhyayana "zastraparijJAno abhyAsa pUro na kare tyAM sudhI ene vaDI dIkSA ApavAmAM AvatI nahIM ane tyAM sudhI e gocarI vahoravA jaI zake nahIM. aDhAra hajAra pada pramANa "AcArAMgasUtra'mAM be zrutaskaMdha che. emAM pahelAmAM nava adhyayana che ane bIjAmAM soLa adhyayana che. A rIte emAM kula pacIsa adhyayana che. emAMthI prathama zrutaskaMdhanuM "mahAparijJA' nAmanuM adhyayana vilupta thaI gayuM che. A adhyayana mATe evI janazruti che ke emAM viziSTa prakAranA camatkArika maMtro, vidyAo ityAdi ApavAmAM AvyA hatA. paraMtu kALa badalAtAM eno durupayoga thavAno saMbhava hovAthI AcAryoe enuM adhyayana karAvavAnuM baMdha karI dIdhuM ane ema karatAM e adhyayana lupta thaI gayuM che. chellA dasa pUrvadhara zrI vajasvAmIe A "mahAparijJA' adhyayanamAMthI AkAzagAminI vidyA prApta karI hatI evo ullekha zAstragraMthomAM thayelo che. AcArAMgasUtranI bhAvanA (bhAvanA) ane vimu (vimukti) nAmanI chellI be cUlikAo vize AcArAMganI pUrNimAM evI sarasa vAta Ave che ke zrI sthUlibhadranAM bahena yakSA sAdhvI mahAvideha kSetramAM gayAM hatAM ane tyAM zrI sImaMdharasvAmInAM darzana karyA hatAM. te samaye zrI sImaMdharasvAmIe emane mAvaVI ane vimukta nAmanAM be adhyayana ApyAM hatAM, je saMdhe AcArAMga
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArAMga' vize abhinava prakAzana 363 sUtramAM aMte cUlikA tarIke sthApita karyA hatAM. (zrI hemacaMdrAcAryanA triSaSTizalAkApuruSacaritranA pariziSTa parva pramANe zrI sImaMdhara-svAmIe yakSA sAdhvIne cAra adhyayana ApyAM hatAM, jemAMthI saMghe be "AcArAMga'mAM ane be 'dazavaikAlika"mAM cUlikA tarIke sthApita karyA hatAM.) 'AcArAMgasUtramAM aDhAra hajAra varSa prAcIna evI bhagavAna mahAvIra svAmInI vANI yathAsvarUpe sacavAI rahI che. "AcArAMgasUtranA AraMbhamAM ja gaNadhara zrI sudharmAsvAmI zrI jaMbusvAmIne kahe che : surya meM mAra te maviyA avamavayaM - (ha AyuSyamAna ! meM sAMbhaLyuM che te bhagavAna vardhamAna svAmIe A pramANe kahyuM che -) AthI ja "AcArAMgasUtra'nI adhikRta vAcanAnuM saMpAdana karanAra pa. pU. zrI jaMbUvijayajI mahArAje e graMthanI prastAvanAmAM kahyuM che, "AcArAMgasUtra'mAM atisaMkSipta chatAM atyaMta vedhaka anekAneka suvAkyo aneka sthaLe patharAyelA che. gaMbhIra rIte tenuM manana karavAmAM Ave to anAdikAlIna ajJAna ane mohane kSaNavAramAM hacamacAvI mUke evI tenAmAM atyaMta tejomaya divya zakti bharelI che. AcArAMgasUtranuM adhyayana karatI vakhate prabhu mahAvIra paramAtmAnI atizayothI bharelI pAMtrIsa guNayukta divya, gaMbhIra vANI jANe sAkSAt sAMbhaLatA hoIe tevo apUrva AnaMdAnubhava thAya che.' eTale ja AvA divya graMtha upara zrI zIlAMkAcArye saMskRtamAM lakhelI TIkAno hiMdImAM anuvAda prakAzita thAya che ethI AnaMdollAsa anubhavAya che. A graMthamAM mULa sUtra, saMskRta chAyA, zabdArtha, sUtrArtha, TIkA-anuvAda ane sUtrasAra e kramamAM lekhana thayuM che. lekhana vyavasthita ane paddhatisara thayuM che. sUtrasAramAM te te viSayanI vigata adhikRta chaNAvaTa karavAmAM AvI che. pa. pU. zrI jayaprabha vijayajIe je parizrama uThAvyo che te anumodanIya che. emAM emanI zAstra prItinAM ane zAstrabhaktinAM supere darzana thAya che. emaNe potAnA dAdAguru zrI rAjendrasUrIzvarajInI ane potAnA guruvarya zrI thatIndrasUrIzvarajInI jJAnopAsanAnI paraMparAne sAcavI che e noMdhapAtra che. pa. pU. zrI jayaprabhavijayajI mahArAja sAtheno mAro paricaya keTalAMka varSa pahelAM pAlItANAmAM jyAre jaina sAhitya samAroha yojAyo hato tyArathI che. A samAroha vastuta: emanI preraNAthI ja goThavAyo hato. e vakhate emanI jJAnopAsanAnI, sAhityaprItinI pratIti thaI hatI. jyotiSa aMgeno emano
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 jinatattva muhUrtarAja' nAmano graMtha suprasiddha che. emaNe "zrI yatIndrasUri dIkSAzatAbdI graMtha'nuM saMpAdana karyuM che. have emanA hAthe zrI zrIlAMkAcAryanI AcArAMgavRttino hiMdI anuvAda thayo che ane te prakAzita thAya che e atyaMta AnaMdano avasara che. A graMtha anekane AgamonA abhyAsamAM sahAyabhUta thaze. jJAnopAsanAnA kSetre A eka moTuM yogadAna gaNAze. - pUjya mahArAjazrIno A graMtha taiyAra karavAmAM paMDita zrI ramezabhAI hariyAno sAro sahayoga sAMpaDyo che. e badale teo paNa dhanyavAdane pAtra che. pa. pU. zrI jayaprabhavijayajI mahArAje A graMthanA lekhana - prakAzana dvArA mRtopAsanAnuM je anumodanIya kArya karyuM che te anekanA AtmakalyANanuM nimitta banI raho evI zubhakAmanA. A Amukha lakhavAmAM mArA adhikAra karatAM pUjya mahArAjazrIno mArA pratyeno sabhAga ja vizeSa rahyo che. jinAjJA viruddha kaMI paNa lakhAyuM hoya to micchAmi dukkaDe !