Book Title: Achalgacchadhipati Dadashri Gautamsagarsuriji
Author(s): Bhurchand Jain
Publisher: Z_Arya_Kalyan_Gautam_Smruti_Granth_012034.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/210016/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ acalagacchAdhipati pa. pU. dAdAzrI gautamasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAhaba -zrI bhUracanda jaina __ jaina dharma sadaiva se hI bhArata kI saMskRti kI rakSA karane meM kaTibaddha rahA hai| isa dharma kI satya, ahiMsA, aparigraha, acaurya, brahmacarya vANI ko jana jana taka pahuMcAne meM asaMkhya saMta mahAtmAoM, prAcArya devoM, sAdhu sAdhviyoM, yati maniyoM kA anukaraNIya yogadAna rahA hai| ina mahApuruSoM ne jaina dharma ke pracA anokhI bhUmikA nibhAI hai| inhoMne apanI jJAnagarimA se anekoM mahatvapUrNa granthoM kI racanAkara bhArata ke prAcIna sAhitya, saMskRti, purAtatva, itihAsa Adi ko saMjoye rakhane kA mahAna kArya kiyA hai| sAhitya sarjana, itihAsa kI racanA ke atirikta janajana ko dharma ke prati Astika banAne ke liye caritra dhAraNa kara jana sevA karane kA prayAsa apane Apa meM eka anokhI dena rahI hai| anekoM dhArmika pratiSThAnoM kA nirmANa karavA kara use dharmapremiyoM kA kendra bindu banAne aura usameM tyAga aura tapasyA kI ArAdhanA kara apane kalyANa ke sAtha-sAtha janamAnasa kA kalyANa karane kA anokhA prayAsa sadaiva bhAratIya itihAsa ke amara pRSThoM para aMkita banA rhegaa| jaina dharma ke acalagaccha ko punarjIvita rakhane meM acalagaccha munimaMDalAgresara dAdAzrI gautamasAgarasUrijI mahArAja sAhaba kI mahatvapUrNa bhUmikA rahI hai| anekoM adharmI logoM ne dAdAzrI ko dharma mArga se patha bhraSTa karane ke sAtha Apake sAdhu sAdhvI samudAya kI ekatA ko bhaMga karane kA azobhanIya prayatna kiyaa| lekina dAdAzrI kI dUradarzitA, dRr3ha vicAra kaThora parizrama, dharma ke prati kaTu AsthA, saMgaThana zakti kA prabhutva ko dekhakara inheM evaM inake ziSya sAdhu sAdhvI samudAya ko tor3ane kA sabakA prayAsa evaM prayatna niphaSla hI rhaa| dAdAzrI ke hI kAraNa jaina dharma kA pracalagaccha Aja bhI jainadharma ke pracAra prasAra ke sAtha-sAtha bhAratIya dhArmika, sAhitya, saMskRti, itihAsa, purAtatva kSetra meM mahatvapUrNa yogadAna dene meM sakSama banA hayA hai| dAdAzrI gautamasAgarasUrijI mahArAja sAhaba kA janma zUravIroM, satiyoM, saMtoM kI bhUmi rAjasthAna ke pAlI nagara meM vi. saM. 1920 meM zrImAlI brAhmaNa zrI dhIramala ke yahAM kSemaladevI kI kokha se huaaa| brAhmaNa dhArmika saMskAroM ko paripUrNa kara zrI dhIramala ne bAlaka kA nAma gulAbamala rkhaa| jaisA nAma vaisA hI ApakA raMga rUpa thaa| jisa prakAra gulAba mahaka detA hai usI prakAra bAlaka gulAbamala kI totalI vANI se amRta barasatA thaa| zarIra kI banAvaTa evaM rUpa saundarya ko dekhakara sabhI, bAlaka gulAbamala ko pyAra se cUma lete the| bAla kilakAriyoM evaM pArivArika sneha ke bIca gulAbamala kA bacapana bIta rahA thaa| pA~ca varSa kI umra hogI ki pAlI-mAravAr3a ) ma zIArya kayANAgatama smRtigraMtha HAMARPAPE Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MAITRImwamiATIH ARITALIRATimTIMILIARRIALLY bhISaNa akAla kI capeTa meM aagyaa| janajIvana astavyasta ho gayA aura pazu mRtyujyAM ko prApta hone lge| cAroM ora pIne ke pAnI kI killata ne janamAnasa ko atyanta hI pIr3ita kara diyA aura annAbhAva se bhUkha se tar3apane kI naubata utpanna ho gii| ina saMkaTa se akAla pIr3itoM ko sahAyatA evaM sahayoga dene ke lie kaI samAjasevI saMsthAnoM evaM dAnavIroM ne anukaraNIya yogadAna kiyaa| inhIM dinoM gujarAta kSetra ke kaI dharmapremI evaM dharma pracAraka bhI isa saMkaTa meM jana sahayoga dene pAlI kI akAla pIr3ita janatA ke bIca janasevI banakara paaye| aMcalagacchake yativarya zrI devasAgara bhI pAlI padhAre / yati devasAgara evaM zrImAlI brAhmaNa zrI dhIramala ke bIca pArasparika maitrI sambandha bana gyaa| pAlI mAravAr3a ke akAla kA anta ho gayA lekina zrImAlI brAhmaNa zrI dhIramala evaM yati devasAgara ke bIca maitrI kA sambandha aura adhika gaharA bana gyaa| eka dina yati zrI devasAgara evaM zrImAlI zrI dhIramala bAtacIta meM tanmaya the ki bAlaka gulAbamala bAlakrIr3AnoM ko karatA huA acAnaka yatijI kI goda meM Akara baiTha gayA aura yati veza ko dhAraNa karane kI jidda karane lgaa| bAlaka ke projasvI svarUpa evaM zArIrika lakSaNoM ko dekhakara yati zrI devasAgara ne kahA ki yaha bAlaka bhaviSya meM mahAn dhArmika vyakti banegA isameM saMgaThana kI anaThI zakti hogI, jisa dharma kA yaha pracAra prasAra karegA usakI kIti bhaviSya meM nayA mor3a legI aura janamAnasa kA kalyANa karane meM yaha sadaiva mArgadarzaka bane rheNge| anekoM saMkaToM, tiraskAroM, vipadAeM ina para avazya hI AvegI lekina apane mArga para dRr3ha rhegaa| do mitroM ko prApasI carcA aura bAlaka kI bAla aThakheliyAM cala rahI thii| yati zrI devasAgara ne bAlaka ko dene kA prastAva zrImAlI brAhmaNa zrI dhIramala ke samakSa rkhaa| gulAbamala ke mAtA-pitA ne saharSa yatijI ke prastAva ko svIkAra kiyA aura pAMcavarSIya bAlaka ko yati zrI devasAgarajI ko vi. saM. 1925 meM sauMpa diyaa| mAM bApa kA lADalA putra gulAbamala aba yati zrI devasAgara ke sAtha dhArmika vAtAvaraNa meM palane lgaa| yati jI ne inakI jijJAsAoM, smaraNazakti, jJAnagarimA ko dekhakara inakA nAma jJAnacanda rakhA / bAlaka gulAbamala aba jJAnacanda ke nAma se paricAyaka bana gyaa| vidyA meM tallIna evaM dharma pracAra meM vyasta rahane vAle bAlaka ko dekhakara yati svarUpasAgara ne cAhA ki yaha bAlaka yadi jaina sAdhu bana jAve to yaha jaina jagata kI anUThI sevA kara skegaa| yati svarUpasAgara kI icchAnusAra bAlaka jJAnacanda ko yati zrI devasAgara ne inheM sauMpa diyaa| aba jJAnacanda dhArmika kSetra kI gaharAI meM adhika kho gyaa| yadyapi inheM jaina sAdhutva kI dIkSA nahIM dI thI paranta yati jIvana ke rUpa meM rahakara inhoMne kaI jaina vratoM ko dhAraNa kara liyA thaa| anekoM dhArmika granthoM kA adhyayana kara liyaa| kaI vidyAnoM meM yaha dakSa bana cukA thaa| bacapana yauvana meM parivartita ho gayA aura yuvA jJAnacanda vizeSa dune utsAha se jaina dharma ke pracAra prasAra meM vyasta rahane lgaa| jahAM kahIM bhI dharma carcA hotI yuvaka jJAnacanda ojasvI vANI, dRr3ha prAsthA, sudRr3ha vicAroM se jaina dharma kI mahimA ko jana-jana meM pahu~cAne meM prayatnazIla rahane lge| inakI vANI kI madhuratA, jJAnagarimA, spaSTa vicAroM ko sunakara janamAnasa inake vyaktitva kI tarapha aura adhika prAkarSita hone lgaa| anta meM svayaM jJAnacanda ne hI pUrNarUpa se jaina yati kI dIkSA grahaNa karane kA sudRr3ha nizcaya kara liyaa| vi. saM. 1940 kI vaizAkha sudI ema zraArya kAyANaousmRtigraMtha kahI Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [38].ne gyArasa ko mApane prAcArya zrI vivekasAgarasUrIzvarajI mahArAja se bambaI ke mAhIma (gAMva) meM jaina yati kI vidhivata dIkSA ko aMgIkAra kara liyaa| pAlI ke zrImAlI brAhmaraNa zrI dhIramala kA putra gulAbamala yati jIvana kA jJAnacanda evaM jaina jagata kA pUrNarUpa se yati gautamasAgara nAma se paricAyaka bana gyaa| yatiyoM ke satsaMga meM rahane ke kAraNa Apane yati jIvana ko svIkAra karane meM pahala kii| yati jIvana aMgIkAra kara pApa svecchA se dharma pracAra karane meM tallIna rahane lge| Apake ojasvI vicAroM, spaSTa vaktavyoM ko sunakara yati samudAya ke anya yatiyoM meM khalabalI maca gii| ApakA kathana thA ki aMdhavizvAsoM evaM dikhAve se mukti nahIM miltii| mukti kA mArga to tyAga aura tapasyA hI hai / usa samaya yati dIkSA meM hote hue Apane vi. saM. 1941 meM kaccha ke devapura, 1942 meM mudarA, 1943 meM godharA, 1944-45 meM zeraDI sthAnoM para cAturmAsa sampanna kiye| ina cAturmAsoM meM Apake dhArmika pravacanoM, jaina saMgaThana ke sudRr3ha vicAroM se janamAnasa ApakI ora adhika AkarSita hone lgaa| vi. saM. 1946 meM ApakI janma evaM karma bhUmi pAlI meM sthita navalakhA zrI pArzvanAtha mandira ke prAMgaNa meM Apako muni jIvana kI vidhivata zuddha dIkSA dene kA Ayojana kiyA gayA / aApane vi. saM, 1946 meM bIdar3A, 1947 meM pAru, 1948 meM koDAma meM cAturmAsa sampanna kiye / vi. saM. 1949 meM ApakA cAturmAsa bhuja meM huaa| saMgaThana zakti ke praNetA ke rUpa meM ApakA kArya prAram huA aura Apane sarvaprathama muni uttamasAgara, muni guNasAgara, sAdhvI zivazrI, uttamazrI, evaM lakSmIzrI ko apanA ziSya-ziSyA bnaayaa| vi. saM. 1949 se vi. saM. 2008 taka Apane karIbana 80 se adhika bAlikAoM evaM mahilAoM ko jaina sAdhvI ke rUpa meM dIkSita kiyaa| Apa dvArA dIkSita kI gaI sAdhviyoM meM pramukha vi. saM. 1949 meM zivazrI, uttamazrI, lakSmIzrI, 1951 meM kanakadhI, ratanazrI, nidhAnazrI, 1952 meM candanazrI, jatanazrI, labdhizrI, lavaNyazrI, 1955 meM gulAbazrI, kuzalazrI, jJAnazrI, 1956 meM hetuzrI, 1959 meM sumatIzrI, 1960 meM tilakazrI, jar3AvazrI, padmazrI, vinayazrI, lAbhazrI, atizrI, jamanAzrI, kastUrazrI, 1962 meM vivekazrI, 1964 meM ballabhazrI, maganazrI, zivakuvarazrI, harSazrI, 1967 meM maNIzrI, devazrI, padamazrI, AnandazrI, jar3AvazrI, nemazrI, 1968 meM dAnazrI, 1970 meM dhanazrI, 1971 meM kapUrazrI, rUpazrI, muktizrI, pradIpazrI, kezarazrI, nyAyazrI, 1974 meM saubhAgyazrI, amRtazrI, menAzrI, RSizrI, 1976 meM maMgalazrI, 1981 meM zItalazrI, bhaktizrI, darzanazrI, kevalazrI, muktizrI, harakhazrI, 1984 meM dIkSitazrI, caturazrI, lakSmIzrI, 1985 meM azokazrI, 1987 meM vidyAzrI, ramaNIkadhI, indrazrI, 1991 meM sobhAgyazrI, 1993 meM jayaMtazrI 1994 meM manoharazrI, dhIrazrI, 1999 meM labdhizrI, ratanazrI, kIrtiprabhAzrI, pradhAnazrI, jagatazrI, hIrazrI, 2001 meM uttamazrI, 2002 meM dharmazrI, 2005 meM vidyutazrI, vRddhizrI, 2006 meM ravIbhadrAzrI, niraMjanAzrI, amarendrazrI evaM 2008 meM guNodayazrI, hIraprabhAzrI Adi thiiN| jina sAdhviyoM ko Apane apanI AjJA meM liyA unameM vi. saM. 1969 meM dayAzrI, 1971 meM vimalazrI, 2006 meM girivarazrI, surendrazrI evaM 2008 meM puSpAzrI thiiN| inake atirikta kaI bAlikAoM evaM mahilAoM ne dIkSA svIkAra kI evaM inakI ziSyAeM bnii| sAdhvI dIkSAoM ke atirikta mani mahArAja zrI gautamasAgarajI mahArAja sAhaba ne karIbana caudaha vyaktiyoM ko jaina sAdhu ke rUpa meM dIkSita kiyA aura karIbana cAra anya sAdhuoM ko apane samudAya meM lenA svIkAra kiyA / Apa dvArA dIkSita sAdhuoM meM vi. saM. 1949 meM uttamasAgara, guNasAgara, 1952 meM pramodasAgara, 1965 meM 7) hama Arya kAyAhAgautamasmRtigraMtha * Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [39] nItisAgara, 1966 meM dAnasAgara, mohanasAgara, ummedasAgara, 1965 meM dharmasAgara, 1971 meM sumatisAgara, 1982 meM kSAMtasAgara, 2003 meM vivekasAgara, 2004 meM amarendrasAgara, 2005 meM bhadra karasAgara, 2006 meM premasAgara the / jina sAdhunoM ne ApakI AjJA svIkAra kI unameM vi. saM. 1958 meM munidayAsAgara, 1966 meM ravisAgara, kapUrasAgara, bhaktisAgara the / zrApake kaI sAdhu ziSyoM se kaI vyaktiyoM ne jaina sAdhutva svIkAra kara dIkSA lI / jaina samAja kA vidhipakSa (acalagaccha ) jisameM sAdhu sAdhviyAM nagaNya sI thIM Apane isa kSetra meM anukaraNIya kArya kara isa gaccha ko punarjIvita karane meM mahAn yogadAna diyA / Apake sAdhu-ziSya samAja ne anekoM sAdhu sAdhvIyoM ko bhI ApakI maujUdagI meM dIkSita karane kA saphalIbhUta prayAsa kiyaa| vartamAna acalagacchAdhipati kacchakezarI, prAcArya zrI guNasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAhaba bhI Apake AjJAkArI ziSya zrI nItisAgarajI mahArAja ke ziSya bane / vi. saM. 1949 meM pakkI dIkSA lene ke pazcAt zrI gautamasAgarajI mahArAja sAhaba apane anekoM sAdhu sAdhviyoM sahita jAmanagara meM 17, bhuja evaM sutharI meM sAta-sAta, godharA meM 6, pAlItaraNA evaM nAlIyA meM cAracAra bambaI, moTI khAvar3I, mAMDavI meM tIna-tIna, mAMDala meM do evaM devapura, sAMyarA, terA, varADIyA, prAsaMbI, mukuMdarA meM kramazaH eka-eka cAturmAsa kara Apane jaina dharma ke siddhAntoM ke vyApaka pracAra karane meM mahatvapUrNa yogadAna diyA / cAturmAsoM ke daurAna anekoM sAdhu sAdhviyoM ko dIkSA dene ke sAtha-sAtha janasAdhAraNa ko anekoM niyamoM kA pratibodha dete rahe / ApakI madhuravANI, satya bhASaNa, prakharabuddhi, tejasvI vicAradhArA ke kAraNa jahAM kahIM para bhI ApakA pravacana hotA janamAnasa kI bhIr3a umar3a par3atI thii| jaina saMgaThana zakti ke to grApa prANa hI the| jahAM kahIM para bhI ApakA vicaraNa huA jaina samAja ne anekoM racanAtmaka evaM dhArmika kArya karavAne kA saubhAgya prApta kiyA / mahAna tejasvI, guraNoM kI khAna, jJAna ke dhanI, saMgaThana zakti ke devatA rUpa meM ApakI yaza kIrti cAroM ora phailane lgii| usa samaya aMdhavizvAsa evaM vilAsitA meM DUbe dharma pracArakoM ne tor3ane kI jItor3a koziza kii| kucha sAdhu sAdhviyAM prApake saMgaThana se avazya hI maMjila nahIM milI / aMdhavizvAsa, rUr3hiyoM, kurItiyoM evaM vilAsitA meM latAr3a dene meM nahIM cUkate the / prApane sadaiva sAdA jIvana aura ucca tapasyA para hamezA ApakA jora rhaa| jisake kAraNa hI ApakI ora janamAnasa kA jhukAva rahA / Apake sAdhu sAdhvI saMgaThana ko alaga rahI lekina unheM apanI khoye dharma pracArakoM ko bhI Apa samaya para vicAra rakhane para bala diyA / tyAga aura dharma pracAra ke sAtha vidhipakSa (acalagaccha ) ko majabUta banAne ke sAtha-sAtha Apane apanI dekha rekha evaM preraNA se anekoM dhArmika pratiSThAnoM, mandiroM Adi kA nava nirmANa, jIrNoddhAra, pratiSThA Adi karavAI / vi. saM. 1952 meM nArAyaNapura, 1958 meM navAgAma, 1962 meM baMDhI, 1978 meM devapura, 1984 meM paDANA, 1992 meM moDapura, 1997 meM nalIyA, 1998 meM lAyajA, 2007 meM rAyaNa evaM 2008 meM godharA meM mandiroM kA nirmANa, pratiSThA, svarNa mahotsava, jIrNoddhAra Adi karavA kara Apane bhAratIya purAtatva evaM itihAsa kI naI kar3I ko jor3ane kA prayAsa kiyaa| ApazrI ke upadezoM se mAMDavI, terA, jAmanagara, gaDhazIzA, aMjAra, moTA AsaMbIcA, sutharI, jakhIya vaMdara, zAherA, jazApura, varADIyA, lAlA, bArApaghara, zAdhAMNa, doraNa, koTar3I, hAlApura, deDhIyA, koTar3A, zrI Arya kalyANautama smRtigraMtha Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 401 merAU, talavANA, moTI khAvar3I, dalatugI, dAtA Adi sthAnoM para bane jaina derAsaroM meM yugapradhAna dAdA sAhaba prAcArya zrI kalyANasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAhaba kI pratimAnoM ko pratiSThita krvaayaa| muni mahArAja zrIgautamasAgarajI mahArAja kI dhArmika gatividhiyoM evaM vidhipakSa (acalagaccha) ekatA ke kAraNa Apako 'acalagacchAdhipati' se janasAdhAraNa sambodhita kiyA karate the| mandiroM kI pratiSThA, jIrNoddhAra, nava nirmANa karavAne vAle munivarya zrI gautamasAgarajI mahArAja sAhaba ko catuvidha saMgha ne prAcArya pada dene kA atiprAgraha kiyA lekina ApazrI ne use svIkAra nahIM kiyaa| vi. saM. 2008 ke mAgha mahIne meM rAmANigrA (kaccha) jinAlaya ke svarNa avasara para jaya-jayakAra ke nAroM meM asaMkhya janasamudAya ne eka svara se ApazrI ke prati gaharI zraddhA bharI AsthA prakaTa karate hue prAcArya gautamasAgarasUrIzvarajI mahArAja, acalagacchAdhipAta prAcAryazrI gautamasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAhaba, dAdA zrI gautamasAgarasUrIzvarajI mahArAja Adi jayaghoSa ke nAre lagAkara udghoSaNA kii| ApakI tyAga aura tapasyA vAstava meM hI anUThI thii| kaI bAra aThAI kA tapa aura varSItapa kara aApane AtmakalyANa karane kA mArga apnaayaa| ApakI preraNA se sAhitya evaM purAtatva sarjana ke liye jAmanagara, bhuja, mAMDavI Adi sthAnoM para hastalikhita evaM chape granthoM kA bar3A saMgrahAlaya sthApita huaaa| jAmanagara meM prApakI preraNA se zrI Arya rakSitapustakoddhAra saMsthA kI sthApanA bhI huI jisake mAdhyama se anekoM pustakoM kA prakAzana kiyA gyaa| tyAgI aura tapasvI rAjasthAnaratna dAdAzrI gautamasAgarasarijI mahArAja sAhaba ne bhArata ke anekoM tIrthoM kI sadbhAvanA yAtrA kara lAbha utthaayaa| sAtha hI sAtha ina tIrthoM ke utthAna meM bhI mahatvapUrNa bhUmikA nibhaaii| gujarAta saurASTra ke pAlItaNA, zaMkhezvara pArzvanAtha, tAladhvajagirI, kacchapaMcatIrthI, bhadra sara, ghRtakalola pArzvanAtha, bhoyANI, tAraMgAjI, giranAra Adi tIrthoM kI kaI bAra yAtrA karane kA saubhAgya prApta kiyaa| rAjasthAna kI vIra bhUmi meM ApazrI ne vi. saM. 1957 evaM 1965 meM padhAra kara pAbU, nAMdiyA, loTANA, bAmanavArI, sirohI, koraTA, rANakapura, muchAlA mahAvIra, nADola, nADalAI, varakAnA, kesariyAjI, udayapura, delavAr3A Adi anekoM jaina tIrthoM kI yAtrA kii| tIrthoddhAraka, dharmapracAraka, mAnavakalyANakArI, tyAgI evaM tapasvI, saMgaThana zakti ke praNetA, vicAroM ke dRr3ha, acalagacchAdhipati, kaccha hAlAra dezoddhAraka, rAjasthAna ke puruSaratna, jJAnapuMja dAdAzrI gautamasAgarasUrIzvarajI mahArAja kA vi. saM. 2009 vaizAkha sUdI terasa kI pichalI rAta ko kaccha bhuja meM devaloka ho gyaa| aAja yadyapi dAdAzrI gautamasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAhaba hamAre bIca nahIM haiM lekina Apa dvArA jaina jagata meM acalagaccha (vidhipakSa) ko jo jJAna pradAna kiyA vaha Aja bhI acalagacchAdhipati, prAcArya zrI guNasAgarasarIzvarajI mahArAja sAhaba kI AjJA meM vicaraNa karatA huA satya, ahiMsA, aparigraha, brahmacarya, acaurya ke pracAra ke sAtha-sAtha tyAga evaM tapasyA meM tallIna haiN| dAdAzrI gautasasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAhaba dvArA acalagaccha sAdhu sAdhvI ke paudhe ko panapAne meM prAcArya zrI guNasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAhaba adhika parizramI bane hue haiN| isa samaya ApakI AjJA meM karIbana 16 sAdhu evaM 125 sAdhviyAM vicaraNa kara "ahiMsA paramo dharma" kA deza ke kone-kone meM pracAra prasAra karane meM kaTibaddha haiN| kahI kA zrI Arya kayAAgaoNdusmRtigraMtha