________________
આ જગત છે ! એ પીળા વસ્ત્રો ધારણ કરે છે અને મારા પેટાળમાં નાગરાજની શય્યા રચીને લક્ષ્મીદેવી સહિત આરામ કરે છે. દુનિયાના પાલનહારને મારો ખોળો આરામ આપે છે. ‘હોડ કરે કુણ માહરી ? હું તિહુઅણુ સિરતાજ' મારી તોલે આવવાની કોનામાં તાકાત છે ? હું તો ત્રણેય ભુવનને શિરે આભૂષણ બનીને બેઠો છું.
મારી મહત્તા સમજવાની હેસિયત મહાન બનીને જ કેળવાય. ખાલી ખોટા ઉપદેશ આપવાની વૃત્તિતળે તું સાચી મહત્તાને ઓળખી શકતો નથી. તું કહે છે કે માનનો ભંગ થઈ જશે. પણ જરા, એ કહે તો ખરો કે, માનનો ભંગ ક૨વા માટે ક્ટલી શક્તિ જોઈએ ? મારું અનંત સામ્રાજ્ય સદાકાળ માટે અખંડ રહેવાનું છે. તારા જેવાની ચેતવણી ઇર્ષ્યાભાવમાંથી નીપજે છે. તને ઈર્ષ્યા થાય છે એ જ તો બતાવે છે કે મારું મહાનપદ કેવું છે. હું આટલો મહાન છું તો પણ મારું વજન જરાય નથી. એક હવાની લહેરખી પણ મને રમાડી શકે છે. જ્યારે તું કેવો છે તેની તને જ પૂરી ખબર નથી.’
સાગર કહે છે : ‘વાહણ પાહણ પણિ મુજથી ભારે તૂ કહેવાય.' તારા તોસ્તાની વજનની વાત જ થાય એમ નથી. તું તો સાવ પરિયું છે. અને ખૂબી તો એ છે કે આટલાં જડ વજનની હાજરીમાં પણ તું ‘હલુઓ પવન ઝકોલે ડોલે ગડથલાં ખાય.' પવનના એક ધક્કે આમતેમ ફંગોળાતું રહે છે અને ઊંચુનીચું થયા કરે છે. તારું બાહરી વજન પણ તને વજનદાર બનાવી ન શક્યું. જ્યારે તું જ વજનવિનાનું હોય તો તારી વાત તો ક્યાંથી વજનવાળી હોય ? તારા બોલ સાવ હલુઆ છે. હલુઆ એટલે હલકા. એનું કારણ એ પણ છે કે મૂળે તારું પેટ પણ એવું જ છે. ‘હલુઓ છે તુજ પેટ.’ તારી પાસે ભારપૂર્વક રજૂ કરી શકાય તેવી કોઈ જ વાત છે નહીં. તું સાવ એવો છે. તને હું કોણ છું, મારી મોટપ શી છે તેની ગમ પડતી નથી અને તોય તું તારી બુદ્ધિની જડ તાણતો જ જાય છે. તારે જો મોટા લોકોની ભૂલો કાઢવી હોય તો, પહેલાં મોટાના ગુણ જોતા શીખવું પડશે. એ માટે તારું વામન માનસ કામ લાગે નહીં. મોટાના ગુણ જાણવા માટે પણ મોટાઈ હોવી જોઈએ આપણામાં,
આપણને મોટાની વાતોમાં ડૂબે તેવી ચાંચ મળી નથી તેથી આપણે મોટાને નગણ્ય માનીને તેમની શ્રેષ્ઠતાને પડકાર્યા કરીએ, તેમના ગુણોને ખોટા પાડતા રહીએ તે આપણી માનસિક નીચાઈ છે. ભણેલા માણસોનું ભણતર સમજી શકવા માટે ભણવાની મહેનત કરવા
સુધી લંબાવું પડે. ભણવાની મહેનત કર્યા વિના જ ભણતરની ટીખળ કરનાર આપોઆપ મૂરખ કરે. વાંઝણી બાઈ જો પુત્રના પ્રસવની વાતોની ઠેકડી ઉડાવે તો કિંમત કોની થાય છે ? માટે હે વહાણ, તું પહેલાં કક્ષા કેળવ પછી વાત કર !'
સદાબહાર કડીઓ :
ગિરૂયાના ગુણ જાણે જે હુઈ ગિરૂઆ લોક હલુઆને મનિ તેહના ગુણ સવિ લાગે ફોક, વાંઝિ ન જાણે વેદના જે હુઈ પ્રસવતાં પુત્ર મૂઢ ન જાણે પરિશ્રમ જે હુઈ ભણતાં સૂત્ર ૨.૧૦ -અપૂર્ણ
ગણે નહિ ગંભીરજન, દુર્જનના અવાજ શ્વાસ ભસે સો સામટા, ગણે નહિ ગજરાજ.
૭
અશક્ત પણ શક્તિ ધરે, કરે સંપ-સંબંધ જાય કાશીએ આંધળો, ધરી લૂલાને સ્કંધ.
૭
સત્યવાદી સાચું વદે, હૃદયે ન ધરીએ દોષ નાક વિના નકટા દીસે, એમાં દર્પણનો શો દોષ ?
૭
સાત વેંતના સર્વજન, કિંમત અક્કલ તુલ્ય, સરખા કાગળ હૂંડીના, આંક પ્રમાણે મૂલ્ય.
૦
દુર્જનને ગુણ દીજીએ, ઉલટો દુશ્મન થાય, વાથ પૂરેલો પાંજરે, કાઢનારને ખાય.
૭
પાંપ છૂટાયા નવિ છુપે, છુપે ન મોટે ભાગ દાબીદુબી ના રહે, રૂએ લપેટી આગ..
- કલ્યાણ વર્ષ : ૫૧ (૬૦૭) અંક : ૯ - ડિસેમ્બર : ૧૯૯૪ -