________________
ખેડૂત આ ક્લેયને દૂર કરીને પછી પેાતાના સત્કાર માટે દહીં વગેરે લઈ આવશે. તે ઉત્સાહુમાં આવીને આણ્યે; . પટેલ ! દરખાર, તે ફારમ પૂરી લે છે; પછી હરામનુ ખાવાને તેના હક્ક ચેા છે? બ્રાહ્મણાને શાસ્ત્રમાં દરેકનુ ખાવાને અધિકાર છેપણુ ખીજા કેાઈને નહીં. એને દંડ દેવામાં અધર્મ નથી.”
માર ખાઈને લથડીયાં ખાતા ખાપુ પોતાના વતન તરફ પાછા જવા ઉપડયા. હજામ અને વાણીયાએ પણ તેમની પાછળ પાછળ ચાલવા માંડયું.
પંડિતજી આમની દશા પર હસતા હસતા ને દહીંના માટલાની રાહ જોતા શેરડી ચૂસી રહ્યા હતા—ત્યાં પાછળથી ખેડૂતની ગર્જના સભળાઇ, આકાશ સુધી પહોંચે તેવી તેમની લાંબી શિખા ખેડૂતના હાથમાં આવી. પંડિત હાહાકાર કરીને ભાગવા માટે ઊઠયા; અરે અરે! આ શુ કરે છે? બ્રહ્મદેવ પર હાથ ઉગામે છે ? તારા વડવા અમારા વડવાના પગ પૂજીને તે સ્વર્ગ ગયા છે. અધ કર મા-નહી તે નવાસ થશે !”
ખેડૂત લાત અને મુક્કા-અતેના વારાફરતી ને એકીસાથે પ્રયોગ કરીને કહેવા લાગ્યુંા; “પાખડી ! ચૂપ રહે. તું બ્રાહ્મણ નથી પણુ ચાર છે. ને ચારની નાત કેવી! ”
બ્રાહ્મણુ ઘણુ કરગર્યો, પણ ખેડૂતે તેને પેટ
• ક્લ્યાણ : અમીલ : ૧૯૫૭ : ૧૧૯ : ભરીને માર્યા પછી જ છેડયા. તે પણ ભાખ્યા. થાડેક દૂર ગયા, ત્યાં તેના ત્રણે સાથીએ હળદર ને તેલ ગરમ કરીને શરીરે માલિશ કરતા હતા. પછી આ પ્રસંગ બનવાના કારણેાની શોધમાં ચ.રે જણ ચર્ચા કરવા લાગ્યા. તેમાં દરેક્ને લાગ્યું કે પેાતાના સિવાયના ત્રણના પાપે આમ અન્યું છે ! ચર્ચા ઉગ્ર બની, ને મારામારી પર આવત, ત્યાં એક માસ ત્યાંથી નીકળ્યે.
કેમ, ભાઇએ ! એક તરફ આ માલિસનું કામ કરે છે, અને બીજી તરફથી નવા માલિશની તૈયારી કેમ ફરે છે ! ”
66
ચારેય જણાએ પોતાની રામકહાણી કહી સંભળાવી. પેલે માણસ હસી પડયા; ભાઈએ
થયું તે યાગ્ય જ થયું છે—અને તેમાં તમે મધાં સરખા જ જવાબદાર છે. એક તે તમે કાઇના ખેતરમાં વગર પરવાનગીએ ઘૂસીને તને નુકશાન કર્યું—તે પહેલી ભૂલ, ને પછી તમારી સ્વાર્થે ભળ્યે; ને સંકટમાં પણ તમારી મેઢાઇના અભિમાનમાં, આવેલ સંકટને તમે તમારા સૌનું સંકટ ન ગણતાં વીંખાઈ ગયા, ચાલાક ખેડૂતે તમને બરાબર પારખી લીધા, ને તમારૂ બલ તાડી નાખ્યું, દરેકે છૂટા છૂટા માર ભલે ખાધે; હવે આ હળદર ને તેલને તે સાથે મળીને માલિશ કરજો ! ” શ્રી મૂળશંકર ભટ્ટ (કેડીયુ)
દુનીયામાં દિન-પર દિન જે અવ્યવસ્થા ફેલાતી રહી છે, તેના આ છે કારણા છે. તે એ કે, મૂર્ખાએ પોતાના અભિપ્રાય ખરાજ એમ જડતાપૂર્વક પકડીને જક્કી બન્યા છે, અને ડાહ્યાએ પોતાન સત્યના પૂરેપૂરા આગ્રહી કે તેની ખાતર ફના થવા તૈયાર નથી.