________________
કયાણ :
વક્ષ જેમ જેમ ફલ, ફૂલ, શાખા-પ્રશાખાઓની સંપત્તિથી સમૃદ્ધ બને છે તેમ તેની આજુબાજૂ અથજનોના ટોળા તેને ગૂંગળાવી નાંખે છે. નમ્ર, ઉદાત્ત અને સ્થિતિ પ્રજ્ઞા વૃક્ષની એ જ મહત્તા છે કે તેને સહુ કઈ શોધતા આવે છે અને આવનારનાં માનાપમાનને વૃક્ષ એક સરખી રીતે ગળી જઈ સમચિત્તે તે પોતાની છાયામાં સમાવી દે છે. છતાં એ હોય છે એકલ, અડોળ અને એકાન્તજીવી.
કલ્પકની બુદ્ધિમત્તાના ગુણગાને રાજા નન્દની રાજસભામાં થવા લાગ્યા. મહારાજાને કલ્પકની કુશલતા તેમજ સદાચારિતા માટે ખૂબ જ આદરભાવ જાગૃત થયો. “કલ્પક જેવો બુદ્ધિશાળી બ્રાહ્મણ પિતાની રાજવ્યવસ્થાનું સુકાન હાથમાં લઈ અમાત્યપદ સ્વીકારે તે કેવું સારું?” આવી આવી વિચારણાએ મહારાજા નન્દને ઘણું ઘણું વેળા ઉઠતી, પણ કલ્પકની નિઃસ્પૃહ, નિડર તેમજ અક્કડ પ્રકૃતિ માટે એણે ઘણું સાંભળ્યું હતું.
એક અવસરે કલ્પકને રાજદરબારમાં બોલાવી લાવવાને રાજા ન આદેશ કર્યો. રાજાના આદેશને માથે ચઢાવી તે રાજસભામાં આવ્યો. મગધના માલીકે કલ્પકને ખૂબ નરમાશથી જણાવ્યું: “ભદ્ર ! મગધના વિશાલ રાજતંત્રને વહીવટ તમારા જેવા બુદ્ધિમાન ધર્માત્માની અપેક્ષા રાખે છે. મારો આગ્રહ છે કે, ક૯૫ક જેવા ધીર, ગંભીર, અને પ્રાજ્ઞ પુણ્યવાનના હાથે જ મગધના રાજસિંહાસન પર નન્દ વંશને વિધ્વજ ફરકતો રહે.' 'મહારાજાના શબ્દોમાં નમ્રતા હતી. વાણીમાં મીઠાશ ભરી હતી. સત્તાને સ્થાન પર હોવા છતાં બાળકના જેટલી જ કમળતા નન્દ અત્યારે ભાષા દ્વારા વ્યક્ત કરી. કલ્પના અન્તરમાં નન્દના શબ્દોએ વિજળીવેગે એક પળમાં અસર પાડી પણ બીજી પળે એને પિતાનું પવિત્ર નિર્દોષ અને એકાન્તપ્રિય સાધુ જીવન સહામે તરવરતું થયું. . એના હૈયામાં મૂંઝવણને સાગર હિલેળે ચઢતે એને જણા. “એની ધાર્મિકતા, પાપભીરુ પ્રકૃતિ અને બાલ્યકાળથી જૈન શ્રમણ નિર્ચની ઉપાસનાથી જન્મેલી નિષ્પાપ જીવન જીવવાની અભિલાષાઓ 'આ
