________________
ખંડ ૪ઃ
લક્ષ્મણથી બે માઈલ દૂર એક સામાન્ય ઊંચી ટેકરી પર આવેલ જિનમંદિરના ખંડેરે પણ આજે વિદ્યમાન છે. એમાંથી પદ્માસનસ્થ અને કાર્યોત્સર્ગસ્થ નાની મોટી અનેક જિનમૂર્તિઓ દૂર કરવામાં આવી છે. લક્ષ્મણની બે માઈલ દૂર થંભ, પબાસન, તોરણ અને ખંડીત જિનમૂર્તિઓ વેરવિખેર થઈને પડી છે. આ બધાને સંગ્રહ કરવામાં આવે તે સુંદર પ્રદર્શન બની શકે. જે આપણું પાસે પુરાતત્વ સંશોધન ખાતું હોત તે આપણે તેનું પ્રદર્શન કર્યું હેત. .
આ બધી પ્રતિમાઓ તથા પ્રાચીન અવશેષો-ખંડેરે જોયા પછી તો એટલું નક્કી કરી શકીએ કે અહીં ભારતનું પ્રાચીન જૈન તીર્થ અને સમૃદ્ધ નગર હતું. ભારતમાંથી અસંખ્ય પ્રવાસીઓ યાત્રા નિમિત્તે અહીં આવતા હશે.
“સુકૃતસાગર' ના રચયિતા શ્રી રનમંડન ગણી નામક એક જૈન શ્રમણ, આ ગ્રંથના આઠમા તરંગમાં લખે છે કે, વિક્રમ સંવત ૧૩૪૦ મહા સુદી ૫ ના દિવસે તપાગચ્છાધિપતિ જૈનાચાર્ય શ્રી ધર્મષસૂરીશ્વરજીના ઉપદેશથી પરમાહંત પેથડ મંત્રીના પુત્ર મંત્રી શ્રી ઝાંઝણકુમારે પવિત્ર તીર્થ શત્રુંજયને સંધ કાઢ્યો હતો. આ સંઘમાં ૨૧ આચાર્ય પરિવાર સહિત હતા. ૧૨ જિનમંદિર, દોઢ લાખ યાત્રિકો, ૧૨ સંધપતિ, ૧ નૃત્યકારનું જુથ, ૧૨ હજાર ગાડા, ૫૦ હજાર પિઠી, ૧૨૦૦ ખચ્ચર, ૧૨૦૦ ઉંટ, ૨ હજાર ઘોડેસ્વાર, ૧ હજાર સુભટ, હજારે અને સેંકડે તંબુઓ, સુખાસન, મશાલચી, નોકર ચાકર પણ હતા. આ આદર્શ સંધ માંડવથી સિદ્ધાચલ અને ગિરનારની યાત્રા કરીને વણથલી, પ્રભાસપાટણ. કર્ણાવતી, ખંભાત, ગોધરા અને બીજા નાના મોટા ગામના મંદિરની યાત્રા કરીને આનંદ સાથે લક્ષ્મણપુર આવ્યો. અહીં સંધને પ્રવેશોત્સવ થયો. અને લક્ષ્મણપુરની યાત્રા કરીને સંધ માંડવગઢ ગયો. । ततो गोध्रादिमध्येन, स लक्ष्मणपुरं गतः । प्रवेशस्य महः शस्यस्तत्रासीदतिरंगतः ॥ ॥ २१८ ॥
-सुकृतसागर
