________________
કયાણ :
સંસ્કાર ધન લુંટાતું હોય અને બીજી બાજુ જીવન જીવાતું હોય તો જીવાય છે ખરું પણ મરવાની આળસે. આ સિવાય આપણે કેવળ પારકા સમાજમાં ડાહા કહેવાતા હોઈએ તેની કાંઈ કિંમત નથી.
જન સમાજમાં પણ એક એ વર્ગ છે કે જેને આવા બનાવની કાંઈ પડી નથી. પ્રતિમાજીને માનવામાં પણ જેને શ્રદ્ધા, બહુમાન, કે ભક્તિભાવ નથી; જેની લાગણીનાં પૂર ઓસરી ગયાં છે. અને જેનાં જીવનમાંથી ધર્મ ભૂંસાયા છે આવા વર્ગને આવા બનાવે બહુ ઓછી–નજીવી અસર કરે છે, અર્થાત્ એવાઓને આની કાંઈ અસર નથી થતી એમ પણ કહી શકાય. એ વર્ગ એમ કહેવાને લલચાશે કે “દેવમાં દેવત્વ કયાં રહ્યું છે? નહિતર ખંડિત કરવા આવનારને થંભાવી ન દે!” આ જાતનું મંતવ્ય ધરાવનારાઓ ધર્મનાં રહસ્યને પામ્યા નથી એમ જ કહેવું જોઈએ. કારણ કે દેવમાં દેવત્વ ત્રિકાલાબાધિત છે. બાકી મનુષ્યનું મનુષ્યપણું ગયું છે અને એથી જ મનુષ્યવહીન મનુષ્ય, દેવનાં દેવત્વને પામી શકતો નથી. સેવ્યનું સ્વરૂપ સનાતન છે. સેવક મૂળ માર્ગથી ભૂલે પડે છે ત્યારે સ્વરૂપને જાણ શક્તિ નથી.
શ્રદ્ધા, બહુમાન, ભક્તિભાવ અને સેવાભાવ ઘટે છે ત્યારે દેવના પ્રભાવે પણ અદશ્ય થાય છે. આત્માને નિસ્તાર કરવામાં શ્રી જિનેશ્વર ભગવાનની સ્થાપના એ એક મહાન આલંબન છે. આલંબન વિના આંખ મીંચી ઊંચે ચઢવાની ઈચ્છા રાખનારા અધ:પતનની ભયંકર ઘોર ખોદી રહ્યા છે. સમાજમાં નાસ્તિકપણાનો અંશ જન્મ પામે છે ત્યારે જ આવા બનાવે બનવા પામે છે.
