________________
ક૯યાણ :
મુત્સદ્દિતા હતી, દંભથી એનું હદય તરબોળ હતું. સજજન કેવળ કુમારને ઠગવાની જ મેલી રમતો ખેલવાને સજજ હતે.
એક સમયે અવસરને જોઈ દક્ષ એવી રાજકુમારીએ પિતાના પતિ લલિતાગને નમ્રભાવે અને મમતાવશે જણાવ્યું, હે સ્વામિન ! સ્ત્રીઓ તે અબળા છે. હું મતિમન્દ દાસી છું પણ મને દેખાય છે કે, આ સજજનને તમેએ વિશ્વાસુ તરીકે રાખ્યો છે. પણ સ્વભાવથી આ દુર્જન અને વિશ્વાસઘાતી જણાઈ આવે છે. આની સંગતિ અનિષ્ટ છે. સર્પને પયપાન વિષવર્ધક જ બને છે. એ ભૂલવા જેવું તો નથી. પુષ્પાવતીના કહેવાથી કુમારે તેની સંગતિ ઓછી કરી. પણ દાક્ષિણ્યથી તે સમૂલત્યાગ ન કરી શકો.
રાજા જિતશત્રુએ એક સમયે સજજનને પૂછયું, “સજજન તહારે અને લલિતાંગકુમારને પરસ્પર પ્રાંતિનું શું કારણ? કુમારને દેશ, જાતિ, કુલ, પિતા, માતા, વગેરે તમે જાણતા હો તો જણ ! તમે ક્યાંથી, અહીં આવ્યા છો ?”
ગંગાનાં નિર્મલનીરમાં સ્નાન કરવા છતાં ય કાગડાઓ ધેળા ન જ થાય, શર્કરા ભેગી વાટેલી નીમ્બકલિ કડવાશને ન જ મૂકે, તેમ સજજનના ઉપર લલિતાંગકુમારે અસાધારણ ઉપકારને મેઘ વર્ષાવ્યો પણ તે પિતાની દુરાત્મવૃત્તિને નજ છેડી શકો. રાજાને શંકિત કરવા કુમારનું કાસલ કાઢવાની કુમતિથી રાજા જિતશત્રુને મીઠાશ અને નરમાશથી અણે ધૂર્તકલાકારા જણાવ્યું કે, “એ વાત પૂછશે જ નહી. પુનઃ પુનઃ રાજાએ શપથસહિત પૂછતાં તે દુર્મતિએ એવું ચોગઠું ચીવટથી ગોઠવ્યું કે, “મહારાજ હું શ્રીવાસનગરના રાજા નરવાહનને પુત્ર છું. આ મારો અધમ સેવક હતો. પિતાજીના અનાદરથી હું રાજ્ય છોડી બહાર નીકળી પડે છું. તેમજ લલિતાંગ કઈ સિદ્ધપુરૂષની સેવાથી વિદ્યાવાન બની પિતાની જાતિને છુપાવવા અન્ય દેશમાં ફરે છે. હું એને ઓળખું છું. આથી મને એ આ રીતે સાચવે છે.”
આ વિચિત્ર અને અસંભાવ્ય વાત સાંભળતાં રાજા સ્તબ્ધ જ થઈ
