________________
ખંડ : ૧ :
છતાં હિંસા એટલે બીજાને દુઃખ દેવાની ક્રિયાથી “ધર્મ અને અહિંસા” એટલે બીજાને સુખ દેવાની ક્રિયાથી “અધમ' થાય છે એમ કઈ શાસ્ત્ર, કે કોઈ શાસ્ત્રકાર (કોઈ એક સ્થળે ભૂલથી પણ) નિરૂપણ કરે છે તે તે અજ્ઞાની, અસત્યવાદી, અને અશ્રધેય ઠરે છે. તે જે શાસ્ત્રોમાં એવા એક નહિં પણ અનેક નિરૂપણ આલેખાએલાં હોય તે શાસ્ત્રોમાં કહેલી છે અને બીજી વાતે “સમ્યજ્ઞાન” ના અર્થને માન્ય થઈ શકતી નથી. ત્રિકાળજ્ઞાની, અને સર્વ જગહિતૈષી (સર્વજ્ઞ અને વીતરાગ) પુરૂષોનાં કહેલા શાસ્ત્રોમાં “હિંસા” એ અધર્મ અને ‘અહિંસા ” એ જ ધર્મ હોય. એ સલ્લાસ્ત્રોની બીજી કોટી છે...
પરંતુ વિશ્વનું સ્વરૂપ સમજવા માટે “સ્વાદાદ’ ન્યાયને આશ્રય લીધા સિવાય જેમ ચાલતું નથી. તેમ અહિંસાનું શુદ્ધ સ્વરૂપ સમજવા માટે પણ “સ્યાદ્વાદ” ન્યાયને આશ્રય લીધા સિવાય ચાલતું નથી. કારણ * અહિંસા ” પણ બે વિભાગમાં વહેંચાએલી છે. એક જીવવધની ક્રિયા રૂપે (Injury)બીજી છવ વધના પરિણામરૂપે, (Intention) ઝવ વધની ક્રિયા અનેક પ્રકારની હોય છે. અને જવ વધને અધ્યવસાય પણ અનેક પ્રકારના હોય છે. તેથી જેવા જેવા પ્રકારના જીવોનો વધ અને તેની પાછળ રહેલે જે જેવો વધ કરનારનો અધ્યવસાય, તે મુજબ તેને હિંસા ” અને “અહિંસા ”નું ફળ મળી શકે છે. એ રીતે હિંસા અને અહિંસાને સર્વાગીણ (“Perfect”) અને સૂક્ષ્મતમ ( Minutest) વિચાર જે શાસ્ત્રમાં રહેલો છે, તે શાસ્ત્ર ત્રિકાળ જ્ઞાની અને સર્વ જગહિતૈષી પુરૂષોનાં રચેલાં આપોઆપ સાબીત થઈ જાય છે.
એવાં શાસ્ત્રોમાં ભક્ષ્ય, અભક્ષ્ય, પય, અપેય, ગમ્ય, અગમ્ય, કૃત્ય, અકૃત્ય, કે સત્ય, અસત્યનું જે નિરૂપણ કરેલું છે, તે સત્ય જ હોય છે અને તેને અનુસરીને જીવન જીવવું એ સૈકાલિક હિતને. માર્ગ છે.
આથી એ સિદ્ધ થયું છે કે, જે શાસ્ત્રોને વિષય “સ્યાદવાદ” અને જે શાનું વિધાન “અહિંસા ” તે શા ત્રિકાળ જ્ઞાનીનાં ચેલાં છે, એમ આજે પણ સૌ કઈ (ઈચ્છે તે) જાણું અને સમજી શકે છે. આ
