________________
પર
કલ્યાણ ઃ
રાગ અવિહડ ઝધમધતા હોય તે, અવિધિને દોષ તથાવિધ હાનિકર બની શકતા નથી, બલ્કે વિધિના રાગ શ્રેયાવહુ બની જાય છે, એથી જ ‘ અવિધિથી ક્રિયાકરણતઃ અનાચરણ જ ઉચિત છે. ' એવી જેએની માન્યતા હાય, તે ભ્રમિત જ છે. કારણ કે શરૂઆતમાં પ્રારબ્ધ ક્રિયામાં અવિધિ તે સંભવિત જ છે. તેટલા માત્રથી ક્રિયાના આચરણથી જ વંચિત રહેવુ તે તે છેક શાંચનીય છે.
પરન્તુ જાણવા કે સમજવા છતાં વિધિ નહિ જાળવતા, જે આડખર, ધામધૂમ, કારકીર્દી કે જાહેાજલાલી પૂરતાં જ અનુષ્કાના સેવાતાં હાય, તુચ્છ ધન–ધાન્યાદિરૂપ ક્લની લિપ્સા માત્રથી જ અચરાતાં હોય, તે અનુષ્ઠાન તા લાભપ્રદ બની શકતા નથી જ. ખકે અવિધિનું દુ:ખ અને વિધિને રાગ નહિ હોવાથી કદાચિત્ હાનિકર પણ બની જાય. એથી જ વિધિ પ્રત્યે લક્ષ્ય દોરવાની ખૂબ જ આવશ્યક્તા છે. સાથે જ જેમ બાહ્ય અનુષ્કાના સેવ્યા છે. તેમ સવિશેષ અન્તર દૃષ્ટિસ્થાપન પણુ આવશ્યક છે. વીતરાગ–કથિત શુભ અનુષ્ઠાનેનુ સેવન કરતાં કરતાં સમતા, કષાય– પરિણતિનો ત્યાગ, વિષય વિરાગ અને આત્માનુલક્ષિતા, ઇત્યાદિ અવશ્ય પ્રાપ્ત થવાં જોઇએ.
આ તત્ત્વ તે પ્રાયઃ નાબૂદ જ થતાં નિહાળાય છે પણ વાસ્તવ મુક્તિ મા આ તત્ત્વા ઉપર નિર્ણીત થયેલ છે. બાહ્ય અનુષ્ઠાને તે આ તાત્ત્વિક માના પ્રાપક છે પણ એ તત્ત્વની પ્રાપ્તિ બહિર્મુખ દષ્ટિ જ્યાં સુધી હાય ત્યાં સુધી શક્ય નથી. એથી જ શુદ્ધ ભાવની પ્રાપ્તિ થઈ શકતી નથી. એથી જ ક`નિત સામગ્રી પરથી દષ્ટિનું ઉત્થાપન કરી સ્વાભાવિક આત્મિકગુણ સાધક સામગ્રી પરત્વે દષ્ટિ કેન્દ્રિત કરવી જરૂરી છે. જેથી વ્યવહાર અને નિશ્ચય દ્વારા વાસ્તવ સાધ્યની સિદ્ધિ થઇ શકે. જો કે, આ વિષય ખૂબ જ લખાણુ વિવેચન માંગે છે, પણ આ પ્રસગે માત્ર દિશાસૂચન કરી હાલ તે વિરમું છું.
