________________
જર
કલ્યાણ ચંચળ પરિણામ, અપ સત્વ, વ્રતમાં પ્રમાદ અને બીજાને બગાડવાની પ્રવૃત્તિ–આ ચારેય વસ્તુઓ પૂર્વે પણ હતી અને આજે પણ સમ્યગ રીતે એ જેનારને સ્પષ્ટ દેખાય છે. આ ચાર વસ્તુઓ વિરલ આત્માઓમાં જ નહિ હોય, એને પણ આજે સાક્ષાત્કાર થાય છે. આ ચાર વસ્તુવાળા આચાર્ય, ઉપાધ્યાય અને સાધુ સંખ્યાબંધ થવાના. પિતે ડૂબે અને સાથે બીજાઓને ડૂબાવે, એવી જાતના આચાર્યો વગેરે ઘણા થવાના. અણસમજુ પાસે તે બચાવની બારી ડી, પણ સમજુ પાસે ઘણી. એને અપવાદને ઉત્સર્ગ બનાવી દેતાં વાર ન લાગે અને પાપને ખેટે પણ બચાવ કરવા ખડે પગે તે તૈયાર રહે.
વાંદરામાં એક બીજો દુર્ગુણ પણ હોય છે. એને કંઈ બગાડ અટકાવવા કેઈ જાય, તે તે સામે દાંતીયાં કરે. ઉપદેશને માટે પણ કેટલાક આત્માઓ નાલાયક હોય છે અને તેવા આત્માઓને ઉપદેશ દેવાથી તેમને કાંઈ ફાયદો થતો નથી, પણ ઉલટું દેખીતી રીતે તે ઉપદેશ દેનારને જ કાંઈક ને કાંઈક નુકશાન થાય છે. જો કે, શુદ્ધ બુદ્ધિથી આજ્ઞાનુસાર ઉપદેશાદિ દેનારાઓને પરમાર્થથી તે એકાન્ત લાભ જ થાય છે. આમ છતાં પણ, એકાન્ત ઉપકારની ભાવનાથી તરબોળ હૃદયવાળા શાસ્ત્રકારોએ પણ તેવા અયોગ્ય આત્માઓને ઉપદેશ દેવાની પણ મના કરી છે.
. વાંદરાને આ દુગુણ પણ ધર્મમાં શિથિલ એવા આચાર્ય વગેરેમાં - આવશે. જે એમને હિતશિક્ષા આપશે, તેનું નિકંદન કાઢવાની પેરવીમાં પેલા પડશે! પહેલી વાત જ એ કે, “મને ઉપદેશ દેનારે એ કોણ? હું ક્યાં ને તે ક્યાં ?” એવાને સારી, સાચી અને હિતકર પણ વાત કડવી જ લાગે. હૈયામાં ગર્વને પાર નહિ, પાપની બીક નહિ અને મોટા તરીકે પૂજાવાની ભૂખ ગળા સુધી, એટલે એવાઓ સારાને અનેક રીતે કલંકિત કરવાના પ્રયત્નો કર્યા વિના રહે નહિ અવસર પામીને, પાંચ પચીસ જુઠ્ઠાં કલ કે જ્યારે સુસાધુને માથે ઓઢાડે, ત્યારે તો એવાઓને કાંક ઠંડક વળે.
આપણે કોઈ વ્યક્તિને વ્યક્તિષથી આંખ સામે રાખીને નથી
