________________
કહે હા હા હા હા હા હા હા હા હક
લટું તરે! લાકડું ડૂબે!
પૂ. આચાર્યદેવ શ્રી પૂર્ણચન્દ્ર સૂરીશ્વરજી મહારાજ --
હાજર રહા હા હા હા હા સાગરમાં કદિક લેતું તરી આવે છે સ્થા જ નાવડું છે, એટલે બંને ચીજ અંતે ને લાકડું ડૂબી જાય છે. હું ડૂબે ને તે એક જેવી જ છે. લાકડું તરે, આ તે અનુભવ-સિદ્ધ વાત આ વાત ધાર્મિક-ક્ષેત્રેય લાગુ પડે છે. છે. પણ હું તરે અને લાકડું ડુબે, આ શાસ્ત્ર કહે છે : અહિંસામાં જ ધર્મ વાત ન મનાય એવી છે. છતાં ઋષી–વાણ નથી. હિંસા અધમ જ બને, એવું ય નથી. આવી છે. એને સમજવા એક ઉદાહરણ ધર્મ તે આજ્ઞામાં છે. આ આજ્ઞા શું છે ? લઈએ :
થગ્ય-વિભાજન જ ને? નાવડાની બનાવટ લોઢાં ને લાકડાંની - સામાન્ય રીતે કહી શકાય કે, જેમ છે. આ બેના સંયોગથી જે સર્જન થાય એકલું લોઢું ડુબે જ, એમ એકલી હિંસા છે, એમાં જ તરવાની ને તારવાની
ડુબાડે જ! પણ હિંસાનું એ લટું જે શકિતનું અવતરણ થાય છે.
આજ્ઞાના લાકડાં સાથે જોડાઈને નાવનું રૂપ એક ખીલી પણ દરિયામાં નાખીએ, તે લઈ લે, તે એનામાં તરવાની જ નહિ, એ અચૂક ડુબી જાય. પણ નાવમાં પણ તારવાની શકિત પણ અવતરે. લે વપરાયું હોય કે એની અંદર લાદ- અહિંસાનું પૂર્ણ–પાલન તે ઘણું ઊંચી વામાં આવ્યું હોય, તોય એ લોઢું તરી કક્ષા છે. જૈનદર્શન તે પૃથવી, પાણી, પવન, જાય ! આ પ્રત્યક્ષ સિદધ વાત છે. પ્રકાશ અને વનસ્પતિ આ બધામાં જીવને
આની પરથી એક વાત સિદધ થાય છે સ્વીકાર-વ્યવહાર કરે છે. ને આ બધાની કે, તારક શકિત ન લેઢામાં છે, તે તે લાક- હિંસામાંથી વિરતિ લેનાર શ્રમણ પણ ડામાં છે. હું પોતે જ જ્યાં ડૂબી જાય, શ્વાસોશ્વાસ વગર જીવી ન શકે. અપ્રતિત્યાં એ બીજાને તરાવે શી રીતે ? લાકડું બદ્ધ વિહારનું તે એના માટે અનુશાસન છે એકલું તરી શકે ખરૂં. એકાદને એ તારી અને એમાં હિંસા તે થઈ જ જાય ! તે શકે પણ ખરું, પરંતુ તારક શકિતને રાજ- આ હિંસામાં તારકતા લાવનાર તાવ કયું? માગે તે નાવડું જ ગણાય. કારણ એનામાં આજ્ઞા જ ને ? આજ્ઞા કહો કે યંગ્ય વિભાલેઢાનું ને લાકડાનું યોગ્ય વિભાજન છે. જન કહ, સરવાળે એક જ ચીજ છે. વધુ ઊંડા ઉતરીએ, તે તારક શકિતને નરી આંખે પ્રભુ પૂજનમાં પણ પાણી અભિષેક આ ગ્ય-વિભાજન ઉપર જ અને ફૂલની હિંસા દેખાય એવી ચીજ છે. કરી શકાય. આ વિભાજનની દેખીતી અવ- પણ હિંસા અધર્મ જ હોય, એવું નથી,
