________________
આશીવાદ
[માર્ચ ૧૯૬૭ यततो ह्यपि कौन्तेय पुरुषस्य विपश्चितः।
इन्द्रियाणि प्रमाथीनि हरन्ति प्रसभं मनः ॥ ७ ॥ હે અર્જુન, એ વાત ખરી છે કે ઈોિની રસવૃત્તિઓને પદાર્થો પ્રત્યેથી પાછી ખેંચી લેવાનો પ્રયત્ન કરનારની ઇન્દ્રિો પણ ખૂબ બળપૂર્વક એના મનને સુબ્ધ કરીને વિષય પ્રત્યે ખેંચી જાય છે.
तानि सर्वाणि संयम्य युक्त मासीत मत्परः।
वशे हि यस्येन्द्रियाणि तस्य प्रज्ञा प्रतिष्ठिता ॥ ८ ॥ પરંતુ હે અર્જુન, જેનું મન ઈદ્રિ દ્વારા હરાઈ જાય છે તેને આત્મા, તેને પ્રકાશ અથવા તેનું વ્યક્તિત્વ પણ એટલું હરાઈ જાય છે. એથી માણસ એટલે શુદ્ર, અસ્થિર, નિર્બળ અને તુચ્છ બનતો જાય છે. માટે એ બધી ઈન્દ્રિયોને, ઈન્દ્રિયની રસવૃત્તિઓને સંયમિત કરીને વશમાં રાખ્યા સિવાય માણસને કદી ઉદ્ધાર થઈ શકતો નથી. જેની ઇન્દ્રિયે વશ છે એ માણસની જ બુદ્ધિશક્તિ, જ્ઞાનશક્તિ, ક્રિયાશક્તિ સ્થિરતાપૂર્વક દઢતાથી પ્રગતિ કરી શકે છે. એવો માણસ જ ભરોસાપાત્ર છે. અને તે જ સ્થિર બુદ્ધિવાળે છે.
એની ઝુંપડીમાં થાય વેદના વિધાન એની ઝૂંપડીમાં, થાય ભાવિનાં નિદાન એની ઝૂંપડીમાં. થાય શાનિત-સુધાનાં પાન એની ઝૂંપડીમાં, થાય શત્રુનાં સન્માન એની ઝૂંપડીમાં. અપાય માનવતાનાં દાન એની ઝૂંપડીમાં, થાય એકતાનાં ગાન એની ઝૂંપડીમાં. સાર દેશનું સુકાન એની ઝૂંપડીમાં, રા–રક છે સમાન એની ઝૂંપડીમાં. ગવાય કર્મગીતાગાન એની ઝૂંપડીમાં, થવાય દેશના દીવાન એની ઝૂંપડીમાં. પુરાય પથ્થરમાં પ્રાણ એની ઝૂંપડીમાં, દેખાય અંધને ભગવાન એની ઝૂંપડીમાં. મહાપુરુષ તે બહુ થયા પણ શું અજબ ગાંધી થયે, જાતાં જાતાં પ્રેમરે એ અજબ બાંધી ગયે. તાર તૂટયા ભારતીના એ અજબ સાંધી ગયે, શાન્તિનાં નૈવેધ એ નિજ રુધિરથી રાંધી ગયે.
–શ્રી કનૈયાલાલ દવે છે.
