Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૧૦-૧૧]
પયુ
પર્વ અંગેનું સાહિત્ય
નવ વ્યાખ્યા, ભાદરવા સુદ પાંચમે સંવત્સરી ન માસ્તર ઉમેદચંદ રાયચંદે ઈ. સ૧૯ર૭ માં કરતાં ત્રેથે કરવાની ભલામણ એમ વિવિધ બાબતે પ્રકાશિત દેવવંદનમાળામાં પૃ. ૩૨-૩૨૮ માં લક્ષ્મીદર્શાવાઈ છે.
સાગરના શિષ્ય પ્રમેદસાગરે તેર કડીમાં રચેલું બીજા ચિત્યવંદનમાં કષભદેવને અંગે કેટલીક પયું ષણનું ચૈત્યવંદન છપાયેલું છે. એની શરૂઆત વિગતો અપાઇ છે.
નીચે મુજબ કરાઈ છે – ત્રીજા ચયવંદનમાં જિન પ્રતિમાના પૂજનને “ સકળ ૫ર્વ શૃંગારહાર પર્યુષણુ કહીએ.” નિર્દે શ છે.
આ ચૈત્યવંદનમાં પર્યુષણને અંગેનાં શ્રાવકનાં ચોથાથી છઠ્ઠા ચૈત્યવંદનમાં મહાવીરસ્વામીને કર્તવ્યને નિર્દેશ છે. વિશેષમાં વીરચરિત્ર, પાર્શ્વઅધિકાર, સાતમા માં આંતરા, વિરાવલી, સામા- ચરિત્ર, નેમિચરિત્ર, વડષભચરિત્ર, સ્થવિરાવલી, ચારી, સાદને ઉલેખ અને આઠમામાં કહપસૂત્રનું સામાચારીને કલ્પસૂત્રરૂપ ક૯પવૃક્ષનાં અનુક્રમે બીજ, પરિમાણ, હીરવિજયસૂરિએ કહેલા બાર બેલ અને અંકુર, અધ, પત્ર અને શાખાને સમુદાય, કુસુમને કર્તાને પ્રીતિવિજયના શિષ્ય તરીકે ઉલ્લેખ એમ સમૂહ અને સુગંધની ઉપમા અપાઈ છે. અંતમાં વિવિધ વિગતે રજૂ કરાઈ છે.
નવમા પૂર્વમાંથી ક૯૫મૂત્રનો ઉદ્ધાર કર્યાની વાત નવમા ચિત્યવંદનમાં નીચે મુજબનાં કર્તવ્યો તેમજ કાલકરિએ પાંચમની સંવત્સરીને બદલે ગણાવાયાં છે વડાકપને આગલે દિવસે કપસૂત્ર ઘેર એથની કરી તે બાબત રજૂ કરાઈ છે. લાવવું, રાત્રિ જાગરણ કરવું, ઘોડા કે હાથી ઉપર સ્તવન -૫ર્વતિથિ વગેરેના મૈત્યવંદનાદિને પુત્રને ગુરૂ પાસે લાવ, વડાક૫ને દિવસે મહાવીર- સંગ્રહ (૫ ૧૯૮-૧૯૯)માં બાર કડીનું અને “પ્રભુ સ્વામીનું ચરિત્ર સાંભળવું, છઠ્ઠ અને દ્વાદશ તપ વીર. જિર્ણદ વિચારી ”થી શરૂ થતું એક સ્તવન કરવાં, તેમજ સાધર્મિક વાત્સલ્ય, પૂજા અને પ્રભાવને અપાયું છે એની અંતિમ પંક્તિ નીચે મુજબ છે:કરવાં.
સેવને દાન દયા મહારી ” અંતમાં કહ્યું છે કે એકવીસવાર કઢપસૂત્ર સાંભળે શું આ પંકિતમાં કર્તાએ પોતાનું નામ શ્લેષ તે સંસારસાગર તરી જાય.
દ્વારા સૂચવ્યું છે? જો એમ હોય તે એ નામ શું છે ? દસમાં ચિત્યવંદનમાં મહાવીરસ્વામીએ કરેલી આ સ્તવનમાં પર્યુષણુ પર્વની તેમજ ક૯પસૂત્રની વિવિધ તપશ્ચર્યા અને પ્રતિમાને ઉલેખ છે, સાથે શ્રેતા, જાતજાતનાં તપ કરવાની ભલામણ, નવ સાથે એમણે છમસ્થ અવસ્થામાં ૩૪૯ દિવસ પૂર્વના સાર રૂપે ક૯પસૂત્રને નિર્દેશ, કહપસૂત્રનું આહાર કર્યો એ વાત પણ કહેલી છે.
પૂજન, કલ્પસૂત્રના એકવીસ વારના શ્રવણથી તે જ બીજાથી આઠમ સુધીનાં ચૈત્યવંદના એક જ ભવમાં મુક્તિ ઈત્યાદિ વિવિધ બાબતે નિરૂપાઈ છે. કર્તાની રચના હેય એમ લાગે છે. વળી એ દરેકમાં પંચ પ્રતિક્રમણાદિ સુત્રાર્થ (પૃ. ૪૮૮ )માં ત્રણ ત્રણ કરી છે. આ બાબતો વિચારતાં, બીજાથી આઠ કડીનું અને “ સુણજો સાજન સંત ”થી શરૂ અને તેમ ન જ હોય તો ચોથાથી આઠમા સુધીનાં થતું એક સ્તવન અપાયું છે. એમાં પર્યુષણ પર્વની ચૈત્યવંદને એક જ ચૈત્યવંદનના અંશો હોય એમ ઉત્કૃષ્ટતાનાં વિવિધ ઉદાહરણ પૂર્વક ઉત્તમતા દર્શાવાઈ છે. માનવા હું પ્રેરાઉં છું. જે એ મંતવ્ય સાચું જ તેમ કરતી વેળા નીચે મુજબનાં પર્વ ગણાવાયાં છે. હોય તે ચિત્યવંદનોની સંખ્યા ચાર કે છ ગણાય. અખાત્રીજ, દશેરા, દીવાસ, દીવાળી, બળેવ અને હળી. આ ચૈત્યવંદનમાં ‘તલાધર' ને ઉલેખ છે.
અંતિમ ભાગમાં પર્યુષણને અંગેનાં કેટલાંક
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 533952 |
| Book Title | Jain Dharm Prakash 1965 Pustak 081 Ank 10 11 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publisher | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publication Year | 1965 |
| Total Pages | 16 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Jain Dharm Prakash, & India |
| File Size | 6 MB |