Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બે બાંધવો વચ્ચેનું દારુણુ યુદ્ધ
પ્રો. હીરાલાલ ર. કાપડિયા એમ. એ. સાહિત્ય એટલે જાતજાતની વિગતો અને વિવિધ એમાં અને એની વચનિકામાં આ યુદ્ધ વિશે સંક્ષિપ્ત વર્ણના ભંડાર આ વર્ણનમાં યુદ્ધને પણ લખાણ છે જિનસેનને આદિપુરાણમાં અને પુષ્પદન્તને સમાવેશ થાય છે અને એ સ્વાભાવિક છે, કેમકે મહાપુરાણમાં આ યુદ્ધ વિશે ઉલેખ છે કે નહિ
જ્યાં સુધી આ સંસાર છે ત્યાં સુધી યુદ્ધને પૂરેપૂરે તેની તપાસ કરવી બાકી રહે છે, સંભવ છે. આમ હાઈ આપણા આ દેશમાં તેમ જ , કલિકાલસર્વજ્ઞ હેમચન્દ્રસૂરિએ કુમારપાલની વિદેશમાં પ્રાચીન સમયમાં યુદ્ધો થયાં છે. જૈન અભ્યતાથી વા બિછબિયાપક સાહિત્યમાં આ દેશ પૂરતાં કેટલાંક યુદ્ધોને ઉલેખ
(પર્વ ૧)માં પ્રસ્તુત યુદ્ધનું વિસ્તૃત વર્ણન છે.
, જોવાય છે. એ સૌમાં આ ચાલુ ‘હુડા” અવસર્પિણુમાં થયેલું પહેલું ભયંકર-દારાણુ યુદ્ધ તે ઋષભદેવના બે
શાલિભદ્રસૂરિએ વિ. સં. ૧૨૪ મા ભરફેસર
બાહુબલિરાસ રચ્યો છે. એમાં વણિ ૧૧-૧૩ માં પુત્રે નામે ભરત અને બાહુબલિ-એબાંધવો વચ્ચેનું છે. આનાં વર્ણને કેટલાક જૈન ગ્રંથમાં મળે છે.
એમણે આ યુદ્ધ વર્ણવ્યું છે. એ ઉપર્યુક્ત શંત્રુજય
માહાસ્ય (સર્ગ ૪) સાથે સરખાવી શકાય તેમ છે. દીપપ્રજ્ઞપ્તિ)માં ભરતની છ ખંડની સાધનાને- પદ્યમંત્રીની પ્રાર્થનાથી અમરચન્દ્રસૂરિએ હેમએઓ ચક્રવતી થયાને વિસ્તૃત વૃત્તાન્ત અપાય છે ત્રિષષ્ટિને અનુસરીને પદ્માનન્દ મહાકાવ્ય રચ્યું છે. પરંતુ એમનું બાહુબલિ સાથેના યુદ્ધ વિષે કશે એના સર્ગ(સર્ગ ૧૭)માં આ યુદ્ધનું વર્ણન છે. ઉલેખ જણાતો નથી. અન્ય ઉપલબ્ધ આગમ
અહીં દષ્ટિ-યુદ્ધ, વાગ્યુ અને મુછિયુદ્ધને ઉલ્લેખ છે. પણ કઈ પણ આગમમાં આ યુદ્ધ વિશે ઈસાર આ ત્રણે જતનાં યુદ્ધમાં બાહુબલિ ભરતને હરાવે છે સરખે ૫ણુ હોય તે આગમ અને તગત સ્થળની અને અંતે શ્રમણતાને-કેવલલમીને વરે છે. સામસાંધ થવી ઘટે. હાલ તરત તે હું અનામિક અને ચંદ્રમણિએ વિ.સં. ૧૫૦૩ ના અરસામાં જે યુગાતે પણ મુખ્યયા વેતાંબરીય સાહિત્યને જ વિચાર દિશાના રચી છે તેના પાંચમાં ઉરલાસ (પ્લે.
૫૭૦)માં આ યુદ્ધને ઉલેખ છે. ધનેશ્વરસૂરિએ શત્રુંજયમાહાસ્ય રહ્યું છે. એ પજેસવણાકપ ઉપર અનેક ટીકાએ રચાઈ વિ. સ. ૪૭ માં રચાયેને ઉલેખ છે પરંતુ એમાં છે. વૈયાકરણ વિનયવિજય ગણિએ વિ. સં. ૧૬૯૬માં કમારપાળ વગેરેને નિર્દેશ છે એટલે એ નિર્દે શ કહ૫-સુબાધિકા રચી છે. એમાં આ યુદ્ધનું વર્ણન પ્રક્ષિસ ન જ હોય તે આ કાવ્ય રચના સમય છે. જ્યારે ધર્મસાગરણિએ આ પૂર્વે વિ સં. વિકમની તેરમી સદી જેટલે અર્વાચીન ભાન પડે. ૧૨માં રચેલી પરિણાલીમાં નથી. આ આ કાવ્યના ચતુર્થ સર્ગમાં ભારત અને બાહુબલિ -
૨ સમગ્ર ગુજરાતી ઉપલબ્ધ સાહિત્યમાં પ્રથમ દિગંબર આચાર્ય રવિણે વીર સંવત ૧૨૦૪ માં કતિ છે. એને પરિચય મેં “ગુજરાતી જૈન સાહિત્ય : અર્થાત વિ. સં. ૭૩૪ માં પદ્મપુરાણ રચ્યું છે. રાયસન્તાહ” (લેખાંક ૨)માં આપ્યો છે. આ રાસ બે
સ્થળેથી પ્રસિદ્ધ કરાયો છે. તેમાં “છાયા વાળા પ્રકાશનમાં ૧ આની કોઈકે વ્યાખ્યા રચી છે અને રવિકુશલના પ લાલચન્દ્ર ભગાંધીએ “ભરત-બાહુબલિ-સાહિત્ય ”નું શિષ્ય દેવકુશલે વિ. સં. ૧૬૬૭ માં બાલાવબેધ રમે છે. દિગ્દર્શન કરાવ્યું છે. એ આ લેખ તૈયાર કરવામાં પ્રેરક વચ્ચેના યુદ્ધનું વર્ણન છે.
અને સહાયક બન્યું છે.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 533943 |
| Book Title | Jain Dharm Prakash 1964 Pustak 080 Ank 10 11 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publisher | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publication Year | 1964 |
| Total Pages | 16 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Jain Dharm Prakash, & India |
| File Size | 6 MB |