Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રકાશ અને અંધકાર.
(લેખક–સાહિત્યચંદ્ર બાલચંદ હીરાચંડ-માલગામ) પ્રકાશ એટલે અજવાળું અર્થાત જ્યાં બધું જોઈ શકાય. ખાડા, ખાચિયા કે ઊંચાણ નીચાણ બધું જ છતું થાય અને માર્ગે ચાલતાં ક્યાં પડી જવાય એવું છે કે સરલતા છે, તેને બંધ રહેજે થાય. અને જાળવીને પગલાં નાખતાં આવડે અને આમ હોય, બધું જ જોઈ શકાતું હોય ત્યારે ખલનાની ભીતિ ન હોય અને સીધું આગળ ને આગળ જ વધી શકાય. આ થઈ અજવાળાની કે પ્રકાશની અવસ્થા પણ અંધારું હોય ત્યાં વિપરીત દર્શન થાય. દેરડું હોય તે સર્પ જણાય અગર સપને દોરી કપી લેવાય. પાણીથી ભરેલું ખાબોચિયું હોય તે સુંદર સ્વચ્છ જમીન જણાય. ઝાડનું ટૂંકું હોય તે માણસ છે એવો ભાસ થાય કે ભૂતની બિહામણી ક૯૫ના ઊભી થાય અને પ્રત્યક્ષ માણસ હેય ત્યાં સફેદ પત્થરની કલ્પના પરિણમે. ચળકાટવાળો કાચને કકડે પડેલ હોય તે રૂપું છે એમ ભાસે અને માટીથી અર્ધ ઢંકાએલ સાચું રૂપું તે સફેદ માટીને ઢગલે મનાઈ જાય. પિત્તલ હેય તે સેનું ભાસે અને સાચા સુવર્ણને પીળો પત્થર માની લેવાય. એ બધી વિપરીત અવસ્થા કેવળ વિકૃત પ્રકાશ અને અંધકારને લઈને થઈ જાય છે.
દરેક મનુષ્ય પિતાને અજવાળામાં જ આપણે છીએ એમ માની પોતાના અંધકારને જ અજવાળું માની બેઠેલ હોય છે. અને બીજું કાંઈ અજવાળું હોય એ કલ્પના પણ એને સૂઝતી નથી. ઘૂવડ દિવસના અંધ થઈ જાય છે અને રાતના તેની આંખો ખુલે છે. તેને જો કોઈ સૂર્ય પ્રકાશનું વર્ણન સંભળાવે તો તે સાચું માને પણ નહીં. કારણ એને મન એવી સ્થિતિ શક્ય જ નથી. આપણે પણ જરા આત્મનિરીક્ષણ કરવા માટે બાહ્ય ચર્મચક્ષુ બંધ કરી અંતર્મુખ દૃષ્ટિને ઉપયોગ કરીએ તે આપણને જણાશે કે ઘૂવડ જેવી જ આપણી પણ દૃષ્ટિમાં વિપરીત પણ દોષ ઓતપ્રોત છે. આપણે પણ અંધારામાં જ રખડવા છતાં પિતાને જણાય છે તે વિપરીત નહીં પણ સાચું જ છે, એમ માની બેઠેલા છીએ.
___ या निशा सर्वभूतानां तस्यां जागर्ति संयमी ।
જે પરિસ્થિતિમાં આખું જગત રાત્રિ સમજી ઊંઘ લે છે તે જ પરિસ્થિતિમાં સંયમી જાગૃત હોય છે. આખું જગત જ્યારે ઉંઘમાં પડેલું હોય છે ત્યારે જ સાચા સંયમને ધારણ કરનાર મુનિ જાગૃત હોય છે. અર્થાત જે વસ્તુ સૂર્યપ્રકાશ જેવી ઝળહળતી સંત મહાત્મા જઈ શકે છે તે જ વરતુ સામાન્ય મનુષ્યને ઘુવડની પેઠે જણાતી નથી. સામાન્ય મનુષ્યની ચમચક્ષુને જે વસ્તુ જણાય છે અને જે વસ્તુ સાચી છે એમ ભાસે છે તે જ જ્ઞાનીઓને એક પુગલની ઘટના ભાસે છે. તે પુગલના પર્યાય જણાય છે અને ક્ષણ પછી તે પર્યાય બદલી જવાના છે, એમાં સ્થિરતા જેવું કાંઈ છે જ નહીં અર્થત એના ઉપર ભરોસે રાખવો એ મૂખાંઈ છે. શાશ્વત એવી એ વસ્તુ છે જ નહીં. એવા સંત મહાત્મા
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 533803 |
| Book Title | Jain Dharm Prakash 1951 Pustak 067 Ank 08 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publisher | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publication Year | 1951 |
| Total Pages | 28 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Jain Dharm Prakash, & India |
| File Size | 11 MB |