Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
અંક ૧૧ મા ]
નટચંરણુ અને નૃત્ત(ત્ય) ગતિ
૨૬૫
અર્થાત્ ચચ્ચાર માત્રાવાળા એ ગણા, બે દીધ અક્ષર, એક ચાર માત્રાવાળા ગણ અને એ ગુરુ અક્ષર દરેક ચરણમાં છે. વળી બારમી માત્રા પછી યતિ છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
રત્નમ જાષા( અ. ૩ )માં આ છંદનું સ્વરૂપ નીચે પ્રમાણે અપાયુ` છે, * નૃત્યતિકું । ૧૧ । મેવાત્ત્વઃ તત્ત્વવિ । ૧૨ । ફિલ્મ્સ | ૨૩ | એ
..
| ૨૪
66
આના અર્થ એ છે કે આ છંદમાં ચાર ચરણા છે. દરેકમાં ચાર માત્રાવાળા પાંચ ગણાં છે. એ પૈકી ત્રીજા તેમજ પાંચમા ગણમાં પણ બબ્બે દી અક્ષરા છે અને તિ ત્રીજા ગણુના અંતમાં છે. આમ આ લક્ષણુ પૂર્વાંત લક્ષણ સાથે સર્જાશે મળતુ આવે છે, 'कर्मविशेषाद् दिव्यो मर्त्यस्तिर्यग्रूपः ।
*
st भवनाटये जन्तुर्नटचरणं ही धत्ते । "
આને અર્થ' એ છે કે આ ભવરૂપ નાટકમાં કર્માવિશેષને લર્જીને દેવ, મનુષ્ય અને તિય''ચરૂપ પ્રાણી નટના આચરતે, અરેરે, ધારણુ કરે છે–તટ પ્રમાણે વર્તે છે. રત્નમપાના ભાષ્ય( પૂ. ૧૨ )માં નીચે પ્રમાણેનું ઉદાહરણ છેઃनटंचरणादपि चपला चलतीयं युवतेति । युवतायां मदमार्याः कुरुत न मो (भोः) कुरुत तपः ॥
""
37
અર્થાત્ નટના ચરણુથી પણુ ચપળ એવી આ જુવાની ચાલે છે–વહી જાય છે. હું આર્યાં! જુવાનીમાં અભિમાન ન કરે; તમે તપ કરા.
હેમચન્દ્રસૂરિએ પત્ર ૨૬ આમાં “નૃત્તગીતિ ”તું ઉદાહરણ નીચે પ્રમાણે આપ્યું છે. "अधुना ध्याना ध्वनति गभीरं मेघमृदङ्गे, चन्द्र्यां? तडिति पुरस्ताश्चित्र पदायांम् ! te किमपि नीलकण्ठः प्रमुदितचिचो गीतगतिं तनुतेऽसौ नृत्तगतिं च ॥
1,
આના અર્થ એ છે કે માં જ્યારે મેરૂપ મૃગ ગભીરપણે ગાજે છે—વિન કરે છે અને સામે ચિત્ર ( વિચિત્ર ) પાળી વીજળી પ્રકાશે છે. (૩) ત્યારે અહીં હૃષ્ટ બનેલા ચિત્તવાળા પેલા માર ગીતની ગતિને તેમજ નૃત્યની ગતિને વિસ્તારે છે.
〃
રત્નમ ંજૂષાના ભાષ્ય( પૃ. ૧૨ )માં * નૃત્યગતિનું ” ઉદાહરણ નીચે પ્રમાણે છેઃ" मर्त्येषु कदाचित् तिर्यक्षु कदाचित् स्वर्गेषु कदाचिच्छ्वश्रेषु कदाचित् । कृत्वा किल जननं श्रुत्वा बहुरूपं नृत्यगतिं जीवो वर्तयति च नित्यम् ॥ અર્થાત્ કાઇક વાર માઁાં એટલે કે મનુષ્યામાં, ચિત્ તિ ચેામ, ક્રાઇક વેળા ૧ આવા પ્રયાગ શેક્સપીઅરે As you like it (Aet II, s. 。. VII. 11. 138–9 )માં કર્યાં છે.
For Private And Personal Use Only
૨ આ પંક્તિના અને ખાસ કરીને પ્રથમ શબ્દને અર્થ . બરાબર સમજાતે નથી. શું અહીં પણ અશુદ્ધ પાઠ છપાય છે ? એમ હાય તો એ તેમજ પૂર્વકત પાઠની અશુદ્ધતા ને અપૂર્ણાંતા દૂર કરવા વિશેષજ્ઞાને વિનવું છું.
| SR No. | 533795 |
| Book Title | Jain Dharm Prakash 1950 Pustak 066 Ank 11 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publisher | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publication Year | 1950 |
| Total Pages | 28 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Jain Dharm Prakash, & India |
| File Size | 9 MB |