Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૦૭
કર્મ વિષયક ગ્રંથનું નામસામ્ય (૧) કમ્મવિવાર, (૨) કમ્પત્યય, (૩) બંધસામિત, (૪) છાસીઈ અને (૫) સયગ. આ પૈકી બંધસામિત્ત ઉપરની પજ્ઞ ટીકા આજે મળતી નથી. -
અર્વાચીન સંસ્કૃત કર્મચન્યવિામની પંદરમી શતાબ્દીના પ્રારંભમાં થયેલા જયંતિલકસૂરિએ નીચે મુજબની જે ચાર કૃતિઓ સંસ્કૃતમાં રચી છે તેને “ સંસ્કૃત ચાર કર્મગ્રંથ' તરીકે ઓળખાવાય છે –
(૧) પ્રકૃતિવિચ્છેદ, (૨) સૂક્ષ્યાર્થસંગ્રાહક, (૩) પ્રકૃતિ સ્વરૂપ અને (૪) બંધસ્વામિત્વ.
આ ચાર કર્મગ્ર શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા-ભાવનગર તરફથી લગભગ ૨૫ વર્ષ ઉપર પ્રસિદ્ધ થયા છે. આ ચારેનું લેકપ્રમાણું ૫૬૯ શ્લેકનું દર્શાવાયું છે.
પ્રાચીન સંસ્કૃત કર્મગ્રન્થ–વિદ્યાવારિધિ ઉમાસ્વાતિકૃત તત્વાર્થસૂત્ર (અ. ૮)ની ટીકામાં સિદ્ધસેનગણિએ કર્મવિષયક અનેક અવતરણે આર્યામાં સંસ્કૃતમાં આપ્યાં છે.
આ ઉપરથી હું એવું અનુમાન કરું છું કે કર્મ સંબંધી કોઈ ગ્રન્થ કે ગ્રન્થ સંસ્કૃતમાં રચાવા હોવા જોઈએ, જો કે આજે એ ઉપલબ્ધ નથી. વિશેષમાં આ ગ્રન્થની પ્રાચીનતા ઇ. સ. ના સાતમા સૈકા જેટલી તો હશે જ એમ લાગે છે.
પ્રાચીન અને નવ્ય કર્મ ગ્રંથોમાં તેમજ અર્વાચીન સંસ્કૃત કમ્રગ્રંથોમાં ૫ણું બંધ. ઉદય, ઉદીરણા અને સત્તા એ ચાર જ વિષય વિશેષતઃ ચર્ચાયા છે. કમ્મપડિ અને પંચસંગહ આથી જુદી ભાત પાડે છે.
કમ્મપડિમાં ઉદય અને સત્તાનું નિરૂપણ છે ખરું, પરંતુ એને મુખ્ય વિષય આઠ કરણ છે. આ તમામ કૃતિઓના તેમજ સિત્તરિના બંધસયગના અને સાથે સાથે આગમોના કર્મવિષયક સાહિત્યના અને તુલનાત્મક દષ્ટિએ કમ-સિદ્ધાન્તને અંગે એક ગુજરાતીમાં પુસ્તક રચવા મારી ભાવના ઘણું વર્ષોથી છે અને એ દિશામાં મેં ડાક પ્રયાસ પણ કર્યો છે.
સૂવાતમક કર્મી -કમના સિદ્ધાન્તને જેને દર્શન સાથેના વ્યાપક તેમજ મહત્ત્વપૂણે સંબંધ જોતાં આ વિશ્વને કઠસ્થ કરવા માટે જેમ “ આર્યા ' છદમાં કર્મગ્રન્થો રચાયા તેમ આ વિષય સૂત્રરૂપે પણ રજૂ થ જોઇતો હતો. આ દિશામાં વિદ્યાવારિધિ ઉમાસ્વાતિએ પ્રસંગવશાત્ તત્ત્વાર્થસૂત્રમાં ચેડાંક સૂત્ર આપી પહેલ તો કરી છે, પરંતુ કઈ ચિરંતન આચાર્યો આ કાર્ય કર્યું હોય એમ જાણવામાં નથી. આગમહારક જૈનાચાર્ય શ્રી આનંદસાગરસૂરિએ નવ્ય પાંચ કર્મગ્રંથના વિષયને સૂત્રરૂપે ગૂગ્યો છે. આ ૨૦૩ સૂત્રોની નાનકડી કૃતિ સવર પ્રસિદ્ધ કરવા એમના શિષ્યવર્ગને તેમજ ધનિક જનને સાદર વિજ્ઞપ્તિ છે.
અંતમાં જે જે કતિના કે એના અંશના કે કૃતિકલાપના નામની પુનરાવૃતિ જોવાય છે તે નામોની હું અકારાદિ ક્રમે નોંધ લઈ વિરમું છે.
કમ્મથ, કમ્મપગ(ય)ડિ, કમ્મવિહાગ, કર્મચન્હ, કસાયપાહુડ, છાસીઈ, પંચસંગહ, બંધસામિત્ત, સત્કર્મનું, (પ્રા. સક્કિમ્મ), સયગ અને સિતરિ..
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 533793 |
| Book Title | Jain Dharm Prakash 1950 Pustak 066 Ank 09 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publisher | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publication Year | 1950 |
| Total Pages | 28 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Jain Dharm Prakash, & India |
| File Size | 10 MB |