Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૭૨
શ્રી જૈન ધમ પ્રકાશ
[ ક
અ યાથાત્મ્ય નિશ્ચયનું જનક કારણ હાઇ બીજા કોઇ કારણની જરૂર ન હાય તે ઉપર બતાવેલ તહુમમ્...એ આકાર સૂત્રને વિધ આવે છે. તે સૂત્રને ઉપાધ્યાયજી અર્થ કરે છે અને પેાતાના અભિપ્રાય દર્શાવે છે કે-“ અયં ચ વિમાને વિષયાપેક્ષા, સ્વરૂપે તુ સર્વત્ર સ્વત વ પ્રામાનિશ્ચય: એટલે સ્વતઃ પરતઃ પ્રામાણ્યના જે ભેદ ખતાવવામાં આવે છે તે જ્ઞાનના વિષયની અપેક્ષાએ છે, જ્ઞાનના સ્વરૂપની અપેક્ષાએ તે! બધું જ્ઞાન પ્રમાણ જ્ઞાન છે. જો જ્ઞાન અપ્રમાણ નીકળે, ભ્રામક નીકળે તેા તેનુ કારણ જ્ઞાનના સ્વભાવમાં નથી, પણ જ્ઞાનની ઉત્પત્તિ વખતે શરીરની ઇંદ્રિયેાના દોષા અથવા જ્ઞાનમાં આવતા જ્ઞાનના વિષયની સ્થિતિ–સચેાગા વિગેરેના બહારના કારણેાથી જ્ઞાન ભ્રામક થાય છે. ચક્ષુઇંદ્રિયમાં કમળે! હાય, છેટે પડેલ પદાર્થોં ઉપર પૂરા પ્રકાશ ન પડતા હાય આદિ અનેક બહારના કારણેાને લીધે જ્ઞાન ભ્રામક નીકળે છે.
જૈનદર્શીનમાં જ્ઞાનનું જે સ્વરૂપ બતાવ્યું છે તે જોતાં આગમિક દૃષ્ટિએ સ્વતઃ પ્રમાણવાદ જ જૈન તત્ત્વજ્ઞાનને અધબેસતા છે, પરત: પ્રમાણુ અપ્રમાણુવાદ તા વ્યવહારનયની દૃષ્ટિથી જ જોવામાં આવ્યે છે. પહેલાં ખતાવ્યુ છે તે પ્રમાણે સ્વપરપ્રકાશક ગુણુ આત્માને અસાધારણ છે. એટલે આત્મા પોતાના સ્વભાવભૂત જ્ઞાન ગુણુથી પેાતાના પર્યાય અને પર વસ્તુના પ્રકાશ કરે છે, જો તેમાં ખીજા આવરણા ન હેાય તેા આત્માના જ્ઞાનના પ્રકાશ જ્ઞાનના વિષયને યથાર્થ સ્વરૂપમાં તાવે છે, તે યથાર્થતા નવી ઉત્પન્ન થતી નથી, પણ પ્રકાશિત થાય છે. જ્ઞાનનુ કામ યથા તા( Truth )ને નવું ઉત્પન્ન કરવાનું નથી, પણ વસ્તુસ્વરૂપની યથાર્થતાને પ્રકાશિત કરવાનુ છે. એટલે મહારના કાઇ કારણુ જ્ઞાનને પ્રગટ કરતા નથી, સાચા જ્ઞાનને અવરાધ કરે છે. આત્માના સ્વભાવભૂત કેવળજ્ઞાનના આવરણામાં પ્રથમ તેા અનાદિકાળથી આત્મા સાથે આતપ્રેત થઈને રહેલ કર્મી છે, જેને જ્ઞાનાવરણીય કર્માં કહેવામાં આવે છે. જ્ઞાનાવરણીય કર્યાં પણ આત્માના સ્વભાવભૂત નથી, એટલે તે કર્મીના આવરણથી થથા જ્ઞાન ન થાય તે પણ આત્મજ્ઞાનના સ્વત: કારણથી નથી, પણ આવરણ કરતા કર્મીના પારકા કારણથી છે. આત્માને જ્ઞાન મેળવવાના કામમાં શરીર-ઢિયા અને મનની મદદ લેવી પડે છે. શરીર-ઇંદ્રિયા કે મનના દોષથી પણુ ઘણીવાર યથાર્થ જ્ઞાન મળતું નથી. આમાં પણ કારણુ આત્માને જ્ઞાન મેળવવાને સ્વભાવ નથી પણ બહારના કારણેા છે. ટૂંકામાં જૈન દન પ્રમાણે આત્મપ્રત્યક્ષ જ્ઞાન ( Intuition )-ઇંદ્રિયા અને મનની મદદ વિનાનું તે યથા-પ્રમાણજ્ઞાન જ હાય છે. તે જ્ઞાનનું સ્વતઃ પ્રામાણ્ય છે. તેનું પ્રામાણ્ય નક્કી કરવા માટે બીજા કોઈ જ્ઞાનની જરૂર નથી. વ્યવહારમાં છદ્મસ્થ અવસ્થામાં આવું જ્ઞાન શકય નથી, માટે જે જ્ઞાન મળે છે તે યથાર્થ છે કે ભ્રામક છે તેના નિર્ણય કરવા માટે સંવાદકખાધક આદિ પરીક્ષાઓ કરવાની જરૂર છે. તેવી પરીક્ષાએ( Tests )ના મૂળમાં પણ જ્ઞાનની
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 533792 |
| Book Title | Jain Dharm Prakash 1950 Pustak 066 Ank 08 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publisher | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publication Year | 1950 |
| Total Pages | 28 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Jain Dharm Prakash, & India |
| File Size | 10 MB |