Page Text
________________
UHURSDSBURSTUJERUSESSIST આ સકાયવાદ માં
[l
લેખક–આચાર્ય શ્રી વિજયકસ્તુરસુરિજી મહારાજ
( ગતાંક પૃષ્ઠ ૨૧૩ થી શરૂ ) જમાલીને દર્શનમેહનું દબાણ થવાથી જાણવા છતાં પણ પ્રભુના ક્રિયમાણ કૃત સિદ્ધાંતને ખોટો ઠરાવીને પોતાના ક્રિયમાણ અકૃત સિદ્ધાંતને સ્થાપન કર્યો અને નિહર કહેવાયા. દિયમાણ કત અને ક્રિયમાણ અકતને તાત્વિક દૃષ્ટિથી વિચાર કરતાં ઘણે જ વિરોધ આવે છે. છતું થાય છે અને અછતું થાય છે, બંનેની દિશા જ જુદી છે. આકાશ પુષ્પની જેમ અસત હોવાથી વિદ્યમાન ધટાદિ કાર્ય થઈ શકે નહિં. અને જે અવિદ્યમાન થતું હોય તે ખરશંગ અવિદ્યમાન છે તે પણ થવું જોઈએ, માટે સત-વિદ્યમાન હોય છે તે થાય છે અને જે વિદ્યમાનની ક્રિયાને નિત્યતા-અપરિસમાપ્તિ તથા નિષ્ફળતા આદિના દોષોથી દૂષિત કરવામાં આવી છે, તે દે અસત-અવિદ્યમાનની ક્રિયાને માટે પણ - સરખા જ છે એટલું જ નહિં પણ અછતું તે શશાંગની જેમ અસત્ હોવાથી બની શકતું જ નથી એટલે તેના માટે ક્રિયાની અત્યંત અનાવશ્યકતા છે. પણ સત-વિઘુમાન માટે તે અવસ્થાંતર પ્રાપ્ત કરાવવાને ક્રિયા કરાય છે; જેમ કે-બે જણ બેઠા હોય ત્યાં ત્રીજે માણસ આવીને કહે કે જગ્યા કરો, એટલે બેઠેલા જરા ખસીને કહે છે કે–લે, જગ્યા થઈ ગઈ, બેસે. કોઈ માણસ ઊભો હોય કે બેઠો હોય તેને કહેવામાં આવે કે પીઠ કરો એટલે તે માણસ સન્મુખ ઊભે હોય તો માં ફેરવી લે છે વિગેરે અહિં જગ્યા અને પીઠ વિદ્યમાન
છે છતાં અવસ્થાંતર પ્રાપ્ત કરાવવાને માટે ક્રિયાને અવકાશ હોય છે. આવી જ રીતે તે . વ્યવહારમાં છતી વસ્તુને માટે ક્રિયા કરવાના અનેક પ્રસંગ જેમ દષ્ટિગોચર થાય છે તેમ અછતી વસ્તુને માટે ક્રિયા કરવાને એકેય પ્રસંગ કયાંય પણ દૃષ્ટિગોચર થતો નથી.
જમાલી, કુંભાર માટી લાવે છે ત્યારથી ઘડો બનવાની શરૂઆત માને છે અને જ્યાં સુધી ઘડે દેખાય નહિં ત્યાં સુધી થાય છે એમ માને છે, પણ ઉપર કહ્યું તેમ ઘડો બનવાની ક્રિયાની શરૂઆત જે સમયે ઘડે દેખાય છે તે સમયે જ થાય છે. તેના પહેલાં તો પ્રત્યેક સમયમાં થવાવાળા કાર્યોની ક્રિયાની શરૂઆત થાય છે કે જેની સમાપ્તિ તે જ ક્ષણે કાર્યોત્પત્તિની સાથે જ થાય છે. આ પ્રમાણે ઘડે દેખાતા સુધીમાં અસંખ્યતા કાર્યો થઈ જાય છે. અને તે તે કાર્યની ઉત્પાદક ક્રિયા પણ ભિન્ન હોવાથી અસંખ્યાતી થાય છે કે જેને નિઝાકાળ ( સમાપ્તિ ) એક જ સમયનો હોય છે. આ નિયમને અનુસરીને જ અંતિમ સમયમાં ઘટત્પત્તિની ક્રિયા અને ઘટોત્પત્તિ થાય છે.
ક્રિયાના સમયમાં કાર્ય ન માનીને ક્રિયાની સમાપ્તિ થયા પછીના સમયમાં કે જ્યાં કિયાનો અભાવ હોય છે ત્યાં કાર્ય માનવામાં આવે તો ક્રિયાની શરૂઆત પહેલાં કાર્ય દેખાવું જોઈએ, કારણ કે ક્રિયાની સમાપ્તિ પછી અને શરૂઆતના પહેલાં ક્રિયાને અભાવ સરખે જ છે, છતાં ક્રિયાની સમાપ્તિ પછી કાર્ય દેખાય અને શરૂઆત પહેલાં ન દેખાય
( ૨૬૫ ) માંડ
| SR No. | 533748 |
| Book Title | Jain Dharm Prakash 1947 Pustak 063 Ank 11 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publisher | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publication Year | 1947 |
| Total Pages | 32 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Jain Dharm Prakash, & India |
| File Size | 3 MB |