Page Text
________________
છે. મંત્રવિદ્યા અને ચમતકાર એ
(લેખક:-શ્રી બાલચંદ હીરાચંદ-માલેગામ) વિજ્ઞાનવાદીઓની માન્યતા
ધર્મકથાઓ કે એવી બીજી માન્યતાઓમાં અગર મંત્રરૂપ ગણાતા તેગો વિગેરેમાં જ્યારે ચમત્કારની વાત આવે છે ત્યારે આપણો આધુનિક કેળવાએલો વર્ગ તે તરફ કેવળ ઘણું અને તિરસ્કારની નજરે જુએ છે. ચમત્કાર કે મંત્રમાં માનનારાઓ જાણે કેાઈ ભદ્રંભદ્રો, અભણ, ભેળા કે જૂના જમાનાના અવશેષરૂપ કઈ દયાપાત્ર છે એવી નજરે જોવા માંડે છે. અને ચમત્કાર કે મંત્ર જેવી વસ્તુ જગમાં નહીં છતાં કેવળ પિતાના અજ્ઞાનની એ વહેમેલી કલ્પના છે, એવી ભાવના પ્રગટ કરે છે. અર્થાત એવું લખી મૂકનારા આપણું જેવા કેળવાએલા નહીં પણ વિજ્ઞાનજ્ઞાનહીન, ભેળા કે ભોળાઆને મજાલમાં નાખનારા સામાન્ય લેખકે હશે. અર્થાત એવા લેખકો તરફ આપણે કેવળ કપોલકલિપત કાદંબરી લેખકે હોવા જોઈએ એવી દષ્ટિથી જોવું જોઈએ. એની પાછળ એવી પણ વિચારપરંપરા શરૂ થાય છે કે, એમનું લખેલું બધું જ એવું અજ્ઞાનજન્ય કે ભેળપણમાં ખપે તેવું હોવું જોઈએ. એટલે આપણે એમનું અનુકરણ કે અનુસરણ કરવું એ આપણું ભેળપણુ ગણાય, માટે આપણને ઠીક લાગે તેટલું જ માની બાકી મકી દેવું જોઈએ. એવા પ્રકારની વિચારપરંપરા આપણા કેળવાએલા વર્ગમાં ફેલાયેલી છે. એટલા માટે જ ચમત્કાર એ શું વસ્તુ છે અને મંત્રવિદ્યાને ચમત્કારો સાથે કેવો સંબંધ છે એ વિષય પર થોડી ચર્ચા કરવાનું આ લેખમાં મેં ઉચિત ધાર્યું છે.. ચમત્કારની વ્યાખ્યા
ચમત્કાર એટલે કોઈ ઘટના એવી થઈ જાય છે કે, પૂલ દષ્ટિથી જોતાં તેને કાર્યકારણ સંબંધ જોવામાં કે જાણવામાં ન આવે અને ઘટના તો પ્રત્યક્ષ થાય એવા પ્રસંગે આપણે તેને ચમત્કાર કહી શકીએ. જાદુને ખેલ કરનાર જયારે માટીને રૂપીઓ બનાવી આપે છે અગર સ્ટેજ ઉપર એવા જુદા જુદા ખેલ૦ કરી બતાવે છે કે, જેનો ઉકેલ સામાન્ય માણસના મનમાં ન આવી શકે તેને તે ચમત્કાર ગણે છે, પણ તેના કાર્યકારણને સંબંધ જેઓ સમજી શકે છે તે તેને સામાન્ય અને નિત્ય બનતી નિસર્ગસિદ્ધ ઘટના ગણે છે. ચમત્કાર બતાવનાર ઘટના બતાવતી વેળા વચમાંના કેટલાએક અંકાડી પ્રક્ષકાને બીજી તરફ ધ્યાન આપવા લગાડી ગુપ્ત ૨ાખે છે. અને એવી રીતે સામાન્ય જનતા ભોળવાઈ જાય છે, પણ ચાલાક પ્રેક્ષક તેનું અંતરંગ સમજતે હેવાથી તેને લોકેનું ભેળપણુ જ ગણે છે. ,
- બળદ કે ઘેટા જોડ્યા વગર લાખો મણને બોજ એંજીન તાણે છે, અગર હવામાં વિમાન સુખેથી પ્રવાસ કરે છે ત્યારે ગામડીઆઓ તેને ચમત્કાર માને એ સ્વાભાવિક છે, પણ જેને વરાળની શક્તિ કે વાયુચક્રના નિયમની ખબર હોય એવા વિજ્ઞાન
| SR No. | 533746 |
| Book Title | Jain Dharm Prakash 1947 Pustak 063 Ank 09 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publisher | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publication Year | 1947 |
| Total Pages | 32 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Jain Dharm Prakash, & India |
| File Size | 3 MB |