________________
શ્રી જૈન ધમ પ્રકાશ.
ચાલનારાઓનુ` રાષ્ટ્રિય ભાવી સુન્દર થઇ શકે. આમાં પણ હૃદયના વિકાસની અને નિખાલસતાની આવશ્યકતા છે; એટલે આપણુ રાષ્ટ્રિય ભાવી આપણાં રાષ્ટ્રિય નેતાએજ રચી શકે છે.
સાહિત્ય ભાવી—આપણું સાહિત્ય ભાવી હાલના માસિકો અને પત્ર ઉપર છે, એટલે તેમાં આવતા વાંચન ઉપર છે; તેમજ પ્રગટ થતાં પુસ્તકા ઉપર છે. એટલે અધિપતિ તેમજ તન્ત્રી સાહેબે અને કવિ તેમજ લેખક સાહેબે ઉપર છે. સાહિત્ય ભાવી એટલે સાહિત્યનું ભાવી સુધારવું એ પણ સાહિત્યપ્રિય બન્ધુઓના હાથમાં અને હૃદયમાં છે. સાહિત્યની ષ્ટિએ સાહિત્ય જીવનનું ભાવી સુધારવું તેઓશ્રીના લખાણુ, શૈલી, જીવન અને હેતુઓમાં છે, એટલે એ માટે તેઓ જવાબદાર છે.
૫૪
આર્થિક ભાવી—આપણું આર્થિક ભાવી વ્યાપારી અને રાજાના હાથમાં છે. જે શહેર તેમજ દેશના વ્યાપાર નકર અને નીતિવાળા હોય તે દેશનું આર્થિક ભાવી સુન્દરજ હાઈ શકે. દલાલે આમાં સ્હેજ જવાબદાર છે. વ્યાપારીઓમાં એકતા હાય, ન્હાના મ્હોટાઓને મદદ દેવાની લાક્ષણિક વૃત્તિ હોય તે આર્થિક ભાવી આબેહુબ થઈ શકે. રાજા-ઠાકોરસાહેબ-જમીનદાર–કલેકટર-રેવન્યુ એફીસર વિગેરે, વ્યાપારી દૃષ્ટિએ પ્રજાને તેમજ ખેડુતને હેરાન કરે નહીં, દુભાવે નહીં, લુંટે નહીં, તા તેઓના જીવનવિકાસથી હૃદયવિકાસથી દરેક પ્રકારના પ્રમકાજ ઘણીજ ખંતથી, ઉદારતાથી અને શાન્તિથી થઇ શકે. આમ થવાથી વ્યાપારમાં વિશેષ લાભ રહે, અને તેની ખીલવણીથી આર્થિક ભાવી અવશ્યમેવ ખીલેજ.
જાપાન, જમની, ઇંગ્લાંડ વિગેરેનું આર્થિક ભાવી તપાસીશુ તે આપણે જાણી શકીશું કે, તે દેશમાં હુન્નરની ખીલવણી બહુજ થયેલી છે. જ્યારે આપણા દેશમાં તેની સદંતર ખામી છે અને આ ખામીથી આપણે આપણું આર્થિક ભાવી નમાલું, ક્રમ વગરનું અને કિસ્મત રહિત કરી બેઠા છીએ. આમ શા માટે હાવું જોઇએ? શા માટે “ જાગ્યા ત્યાંથી સવાર” ગણીને આર્થિક ભાવી સુધારવા તત્પર ન થવુ જોઇએ ? કાણુ (Customs), વેઠ (Veth,) વિગેરેમાં સારી રાહત મળવી જોઈએ, હુન્નરશાળાએ કાઢવી જોઈએ, દેશ પરદેશ પેઢીએ જમાવવા જવુ જોઇએ, દેશ વિદેશે હુન્નર અભ્યાસ ઈત્યાદિ શીખવા માટે શીખવાની ઇચ્છાવાળાઓને મેકલાવવા જોઇએ. જ્યારે આવું આવું કરવામાં આવશે ત્યારે આપણું આર્થિક ભાવી સુધારી શકાશે. મીલના માલેકે એ પણ ઘણી ખામતામાં રાહત આપવાની, ઉદાર થવાની અને અનીતિ ત્યાગવાની વૃત્તિ ધારણ કરવાની આવશ્યકતા છે.
