________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
પાનક
જવન કારા
હાય છે તે તે પાંચે ઉપર પશુ સમાન પ્રીતિભાવ હેતે નથી. જે કમાઉ હોય તે વધારે વહાલો લાગે છે. ઘરમાં સા તેને વધારે સન્માન આપે છે, સારાંશ—એ મધા મનના ફેરફાર છે. તેટલા માટેજ ત્યારપછીની ગાથામાં કર્તા કહે છે. કે—તિ અને અતિ ને મન કલ્પિત છે, તે કેઇ સત્ય પર્યાય એટલે વસ્તુગત ભાવ નથી, કેમકે એક વખત જેના પર પ્રીતિ હેય છે તેની ઉપરજ કેઇ પણ પ્રકારના ફેરફાર થયે-અથવા ફેરફાર થયા વિના પણુ અપ્રીતિ થાય છે. જુએ એક વસ્તુ-મકાન-ઘરેણું વિગેરે પેતાને અત્યંત વહાલું હોય તેજ વેચી નાખ્યા પછી તેનું ગમે તે થાય-ગમે તે પ્રકારે વિનાશ પામે તે પણ મનમાં કાંઈ પણ અતિ થતી નથી. તેનું કારણ માત્ર એજ છે કે પ્રથમ તેના પર મનથી માલેકી માની હતી તે માન્યતા હવે પલટાઇ ગઇ છે. સારાંશ એ છે કે રતિ ને અતિ મન કલ્પિતજ છે તેથી તેને આધીન થવુ’-તેમાં લીન થવુ સજ્જતાને ચગ્ય નથી.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જે રતિ અતિને ગણે નહી' અર્થાત્ તિના કારણથી આનંદ અને અરિતના કારણથી શેક કરે નહીં, સુખ દુઃખમાં-સુખ દુઃખ ઉત્પન્ન કરે તેવા પ્રસંગમાં સમાન ભાવ રાખે-મનને ડામાડોળ થવા ન દે, તે પ્રાણી સુખ સ ંપત્તિ, યશ કીિ અને આત્માન્નતિને પ્રાપ્ત કરે અને જગતમાં પણ તેનુ' માન વધે. અર્થાત્ તે ચેાગ્યતાવાન્ મનુષ્ય ગણાય. આ ગાથામાં કર્તાએ પેાતાનુ' નામ સૂચવ્યું છે અને તેમાં આખી સઝાયનું રહસ્ય સમાવ્યું છે. સુખ દુઃખમાં સમાન રહેવુ એ વાક્ય ટુંકું છે પરંતુ ઘણુ મુશ્કેલીવાળુ છે. એવી વૃત્તિ રહેવી ઘણી મુશ્કેલ છે. પણ જો આત્માત કરવીજ હાય અને આ પાપસ્થાનકથી અલગ રહેવુ હાય તે તેને અમેધ ઉપાય એજ છે. મનને કાજીમાં રાખવાને અભ્યાસ કરનાર માણુસજ્જ પિરણામે સુખ દુઃખમાં સમાન વૃત્તિ રાખી શકે છે. તેમાં પ્રથમ મન નચાવે તેમ ન નાચતાં પોતે કહે તેમ મન નાચે તેવી સ્થિતિ મેળવવાની આવશ્યક્તા છે. સુખ આવે ત્યારે આનંદમાં લીન થનારા અને પાછું તે સુખ નાશ પામે ત્યારે અથવા અન્ય કાઈ પ્રકારનું દુઃખ આવી પડે ત્યારે માથે હાથ મુકીને શેક કરનારા મનુ ધ્યે!તે આ સઝાયનું રહસ્ય ખાસ ધ્યાનમાં લેવા ચેગ્ય છે. આ વિષયમાં જેટલે વિસ્તાર કરીએ તેટલે થઇ શકે તેવું છે પરંતુ આટલું રહસ્ય ધ્યાનમાં લેવાશે તો પશુ ઘણું છે એમ મની વિવેચન સમાપ્ત કરવામાં આવે છે.
For Private And Personal Use Only
