________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધમ, પ્રકાશ.
इंग्रेजी चौद महा मुद्रालेखोनुं विवेचन.
( અનુસંધાન પૃષ્ઠ ૩ થી ) ( લેખક-સન્મિત્ર કપૂરવિજયજી. )
વિચારીને વદે વીર! વાણી એવું અવિચારી વચન તમે કદાપિ ઉચરશો નહિ કે જે તમે પાછું ગળી શકે નહિ-વિચારીને એવું જ વચન વદે કે જે તમારે પાછું ખેંચી લેવાની જરૂર પડે જ નહિ.”
અવિચારી વચન પ્રાણીઓને કેટલું અહિત-નુકશાન કરે છે તેનું ભાન ભાગ્યેજ બોલનારને તે વખતે હોઈ શકે છે. એ તો જ્યારે તેનું કયું પરિણામ પિતાને તેમજ પરને થયેલું જોવામાં આવે છે ત્યારે તેને કંઈક ખ્યાલ કદાચ આવી શકે છે. ઉપદેશમાડામાં કહેલું છે કે “દુર્જનના મુખરૂપી ધનુષમાંથી એવાં વિષમ વચનરૂપી બાણ છેટે છે કે તે વાગતાં જ મામાનાં મર્મરથાને વીંધી નાંખે છે. ” એવાં અવિચારી-વિષમ વચનોનો પ્રહાર કદાપિ કેઈ પણ શાણા માણસે કોઈના ઉપર કર જોઈએ નહિ. તેથી બહુજ ખરાબ પરિણામ આવે છે. કહ્યું છે કે બીજા બધા ઘા રૂઝાઈ શકે પરંતુ વચનને ઘા (માર) રૂઝાઈ શકે નહિં.” બીજાં બધાં શલ્ય કરતાં વચનનું શલ્ય વધારે વ્યથા કરે છે. બીજો શલ્ય કાઢી શકાય છે ત્યારે વચનનું શલ્ય કોઈ રીતે કાઢી શકતું નથી. માટેજ શાસ્ત્રકારે “વિચારીને જ બીજને પથ્ય અને પ્રિય એવુંજ સત્ય વચન બેલવા” વારંવાર ઉપદેશ કરે છે. તે વાતને લક્ષમાં રાખી વિવેકસહિત તાળીને સામાને હિતકર અને પ્રિય એવું સત્ય વચન જે શાણા માણસે બેલે છે તેમને બધી રીતે શક્તિ મળે છે. પરંતુ એ ઉપયોગી વાત તરફ દુર્લક કરી જે રવેચ્છા મુજબ સામાને અપ્રિય લાગે અને અહિત કરે એવું અવિચારી વચન વદે છે તેમને પાછળથી તેનું અનિષ્ટ પરિણામ જોનાં પશ્ચાત્તાપ કરવાનો વખત આવે છે. માટે જ “પાણી પહેલાં પાળ બાંધવાની પરે” દીર્ઘદર્દીપણું દાખવીને સ્વપને અશાન્તિ-હંગ ન ઉપજે, પરંતુ સુખ શાંતિ પ્રસરે એવુંજ હિત, મિત, મધુર અને વિચારીને ડહાપણભરેલું રાજ વચન શાંતિથી બોલવાની ટેવ પાડવી એ યુક્ત છે. તેમ કરવામાં અનેક લાભ સમાયેલા .
સદવર્તન ૯ તમારી વાભાવિક શક્તિઓને નકામી ખચી નહિ નાખતાં જેમ તે શક્તિની સારી રીતે ખીલવણી થાય તેમ કરવા ખ્યાલ રાખે. જોકે જ્ઞાની મહાત્મા
For Private And Personal Use Only
