________________
રા
પ્રતિજ્ઞા યા પ્રત્યાખ્યાન સ્વરૂપ, કંઈ પણ સારું વ્રત ગ્રહણ કરી તેને અખંડ પાળવું. આથી સિદ્ધ થાય છે કે “ જેટલું નિષ્પાપ-પાપરહિત જીવ્યા તેટલું જ. જીવિત લેખે બાકીનું નહિ.' તેજ ધન્ય-કૃતિપુણ્ય કે જે ગૃહીત વ્રતને અખંડ-અણીશુદ્ધ પાળે છે. તેમજ તેજ શરવીર કે જે વિષય પાશને છેદી અન તગુણ નિધાનને હસ્તગત કરી શકે છે. તેજ દક્ષ ચકર કે જે સ્ત્રીના નેત્રકટાક્ષથી વિધાતા નથી. તેણીના ગહન સ્ત્રીચરિત્રથી છેતરાતા નથી. તેણને વશ થઈ અg-મેહ મૂઢની પંક્તિમાં લેખાતા નથી. પરંતુ તેઓ કમનસીબ છે કે જેઓ વિ. જય પાશમાં પડી, સ્ત્રીચરિત્રથી છેતરાઈ પવિત્ર વ્રત ભંગ કરી, લૂહારની ધમ્મણની પેરે શ્વાસે શ્વાસ માત્ર ગ્રહી જીવે છે. જ્ઞાની પુરૂષ આ ચાર બાબતે બનાવવી દુર બતાવે છે. ૧ દરીદ્રી-નિર્ધન-પિતાનું જ મુશ્કેલીથી પૂરૂં કરનારવડે પાત્રદાન, ૨ અધિકારી જને ક્ષમા ધારવી, ૩ સુખી-વૈ. ભવશાળીને ઇચ્છાને નિરોધ-સંતોષ ધારો તથા ૪ તરૂણ વયમાં ઇન્દ્રિયોને જય કરે. આ ચારે વાનાં કરવાં દુષ્કર છતાં આત્મહિતૈષીએ અવશ્ય આચરવા યોગ્ય છે.
ગુણનો પણ ઉત્કર્ષ ( અહંકાર ) કર ગ્ય નથી. કદાચ ઉત્કર્ષ થઈ જાય તો તરત પૂર્વ મહાપુરૂષોનાં પવિત્ર ચરિત્ર સામે દરિ ઈ આત્મ લઘુતા ભાવી સ્વઉકર્ષ શમાવો; અન્યથા હાનિ થાય છે. આત્મશ્લાઘા કરનારને પડવાને માટે ભય છે. માટે આત્મહલાઘા કે પરેનિંદા કરવા કદાપિ પણ પ્રવૃત્તિ કરવી નહિં. આટલું પ્રસંગે પાત કહી પિતાથી સુખે નિવેહી શકાય તેવાં વ્રત-નિયમ અંગીકાર કરવા પહેલાં જરૂર જણાય તે તુલના (અભ્યાસ ) કરીને પણ તે અવશ્ય આદરવાં કેટલાં ઉપયોગી છે તે તરફ આત્માર્થી જનોએ સ્વલક્ષ દેરવું ઉચિત છે. આપણે કેટલાંક વ્રત સંબંધી તેનાં ઉપયોગીપણા માટે વિચાર કરીએ.
૧ હિંસા ત્યાગથી-મન, વચન અને કાયાની દુષ્ટ પ્રવૃત્તિથી અન્ય છવાના ઈષ્ટ પ્રાણ હરવાનો નિશ્ચયથી નિધિ કરવાવડે–આપણા આત્મામાં સહજ અહિંસકભાવ (ગુણ) પ્રગટ થતો જાય છે તે એટલે સુધી કે સર્વ ને આત્મતુલ્ય પોતાની બરાબર) લેખી તેમની જતના (સંરક્ષણ) કરવા પિને પિતાની ખાસ ફરજ સમજી તેને અદા કરવા સદા ઉજમાળ રહે છે. આવા શુભ અભ્યાસના બળથી અંતે ઉક્ત મહાવ્રતની સિદ્ધિ થાય મે છે ત્યારે તેના આત્મપ્રદેશમાંથી અમૃત સમાન શીતલ શાંત ને પ્રવાહ વહે છે, જેથી તેની આસપાસનું વાતાવરણ એવું તે પવિત્ર બની જાય છે !
