________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૭
વિષય કપાય વિરક્તતા, સગવાને ખાધીન થઈ જઈ ક્રોધાદિકને જ આપવું તે પણ કેટલેક દરજે આ ઈદ્રિયને વિષયની આસક્તિનું જ પરિણામ છે. પ્રથમ તો પ્રિય છે અને પ્રિય જે શબ્દો કવિવરમાં પડે તેના પર સમભાવે વિચાર કરે જોઈએ અને પછી રે પ્રદર્શિત કરવાની આવશ્યકતા જાય તો આત્માને પિતાના સ્વભાવમાં સિથત રાખી માત્ર ઉપરથી રોજ તેષાદિ બતાવવા જોઈએ જેથી આત્મા પુષિત ન થાય અને કર્મને બોજો ન વધે. વળી કોઇના અપવાદળી–દારોપણની ગુહ્ય વાત શ્રવણગત થાય તો તેને હૃદયમાં એટલી બધી ઉંડી ઉતારી દેવી જોઈએ કે જે શોધી પણ ન જડે, પરંતુ પામરજનની જેમ એની દશા ધારણ ન કરવી જોઈએ કે સાંભળેલી વાતમાં ટકા ચડાવી તરતજ રિચાનું સારવાદન કરતો હોય તેમ રસિકો બીજાઓની પાસે તેને પ્રકાશિત કરી દેવામાં આવે. આ દશા મારની છે કે જેના પેટમાં ભીર ટકતું નથી; ઉત્તમજનો તે એવા ગંભીર હોય છે કે તેના હૃદયનો કઈ પારજ પામી શકે નહીં અને કોઈના અપવાદવાળી હકીકત પોતાની ખાવવાળી હોય તો પણ તે જોવાને માટે જન્મથી મૂકની જેવા તેઓ મુંગા હાય છે. પારકા ના અથવા છતાં અપવાદ સાંભળી તેના પર વિપાર કરશે અને તે કહેવાથી સામા માણસને હાનિકારક થશે એવી શંકા રાખ્યા સિવાય બીજા પારા પ્રકાશિત કરવા એ સજનનું ભક્ષણજ નથી. આ શ્રવણેદિયન પ્રાસંગિક વિષય છે. મારાંશ એ છે કે-જીભને જેમ સારા સારા સ્વાદ ચખાડી તૃપ્ત કરવાની ધારણા પરિણામે નિષ્ફળ જાય છે તેમ શ્રીને પણ મનેz શબ્દોનું શ્રવણ કરાવી તૃપ્ત કરવાની ધારણા નિકૂળજ જવાની છે એમ માની ઉત્તમ પ્રાણીઓએ તેવા પ્રકારને પ્રયત્ન છેડી દેવો અને સહેજે કર્ણમાં આવી પડતા શબ્દોનું સહજ બુદ્ધિએજ ગ્રહણ કરી તેને વિકારને અનુભવો નહીં. જેઓ એવી વૃત્તિ ધરાવે છે તેઓ ખરેખરા ધન્ય છે. તેઓ તે મહાન પુરૂષોના ગુણાનુવાદ સંભળાવી સંભળાવીને શ્રવણેકીને એવી તૃપ્ત કરી નાંખે છે કે જેથી પારકા અવર્ણ
૬ શ્રવણું કરવાની રૂચિ પણ તેને ઉભવતી નથી; તે સાથે શંગારીક શબ્દોનું છે તેવા ગાયનાદિકનું શ્રવણ તો તેને વિષપાન જેવું લાગે છે. જેઓ આવી વૃત્તિથી વિપરીત વર્તન ધરાવનારા છે તેઓ ખરેખરા અધન્ય અને અકૃતાર્થ છે.
ઉપર પ્રમાણે પાંચે ઈક્રીએના વિષય સંબંધી વિવરણને લક્ષમાં
For Private And Personal Use Only
