________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મનુષ્ય ભવની દુર્લભતા.
૧૦ અનેક શાસ્ત્રોનું અવગાહન કરતાં શ્રી ત્રિષષ્ઠિ શલાકા પુરૂષ ચરિત્રાદિ, અનેક ગ્રંથમાં જ્યાં જ્યાં શ્રીતીર્થકર ભગવંતને કે મુનિ મહારાજાઓને કેશના પ્રસંગ આવે છે ત્યાં ત્યાં ભવ્ય ઉદેશીને દેશના આપવામાં આ વેલ છે તેમાં પ્રારંભમાં આ વાકય બહુધા હટિગત થાય છે કે બેભવ્યજનો ! આ સાર સંસારમાં મનુષ્ય જન્મની પ્રાપ્તિ અ. ત્યંત દુર્લભ છે. >> આ વાક્યને દરેક ઉપદેશમાં આદ્યસ્થાન મળવા જેવું એ વાક્યમાં મહત્વ શું છે? અને મહત્વ છે તે તેટલું મહત્વ આપણે સર મજીએ છીએ ? સમજતા ન હઈએ તો તેનું કારણ શું છે? અને જે કારણ છે તે વાસ્તવિક નહેય તે તેના નિવારણું માટે શું વિચારે કરવા યોગ્ય છે? તે વિચારીએ.
પુક્ત વાક્યમાં રહેલું મહત્વ.” આ સંસારમાં પ્રાણી અનાદિકાળથી પરિભ્રમણ કરે છે તેમાં અવ્યવહાર રાશીમાંથી નીકળી વ્યવહાર રાશીમાં આવ્યા પછી પણ સ્થાવરપણામાં અનત કાળ વ્યતિક્રમાવે છે, ત્યારપછી વિકાઁધમાં અને તીર્થંચ પચેંદ્રો વિગેરેમાં અસંખ્યાતકાળ વ્યતિક્રમાવે છે. આ પ્રમાણે સંસારમાં પર્યટન કરતાં, બીજી ગતિએ તે અનુક્રમે પામ્યા કરે છે, પરંતુ મનુષ્ય ભવની પ્રાપ્તિ કાંઈ સહેલાઈએ થતી નથી. મનુષ્યભવની દુર્લભતા સમજવા માટે શાસ્ત્રકારે જુદા, જુલ દશ દષ્ટાંત બતાવેલા છે. જેમાંનું એકજ દષ્ટાંત લઇએ અને પછી તે. ઉપરથી તેની દુર્લભતાને અનુભવ કરીએ.
દશ દષ્ટાંતે પિકી છેલ્લે પરમાણુનું દષ્ટાંત છે તે આ પ્રમાણે–એકદેવતાએ એક મોટા પથ્થરના સ્થંભને વજવડે ચૂર્ણ કર્યો. પછી તેને ખુબ વાટી, મેરૂ પર્વત ઉપર ચડી વાંસની નળીમાં તે ચૂર્ણ ભરી કુંક સાથે તેના સર્વ ૫રમાણુ ઊડાડી દીધા. હવે તે પરમાણુઓ જે દશે દિશામાં વિખરાઇ ગયા તે એકડા થાય અને પાછા સ્થંભ બને ? ન જ બને. કેમકે મેરૂ પર્વત. જેટલી લાખ જનની ઊંચાઈએથી દેવતાની બળીષ્ટ ફુકવડે ઊંડેલા પરમાણુ ભેગા કેમ થાય ? આ પ્રમાણે જે પ્રાણી મનુષ્ય ભવથી, ભ્રષ્ટ થાય છે તેને ફરીને મનુષ્યપણું તેટલું દુર્લભ છે.
આ દૃષ્ટાંતને સારી રીતે મનન કરે કે જેથી મનુષ્ય ભવની દુર્લભ તાને ખરેખરો ખ્યાલ આવશે. જે જે પરમાણુઓનો તે સ્થંભ બનેલ હતા તેને તે પરમાણુઓ એકઠા થાય તેમાં એક પણ પરમાણું કહ્યું
For Private And Personal Use Only
