________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનટ પ્રકાશ વર્ષ: ૧, અંક: ૧
એપ્રિલ - ૨૦૦૫
૫. આગમપ્રજ્ઞ મુનિશ્રી અંવિજયજી મ.સા. દ્વારા સંપાદિત
શ્રી સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનું શાસનમ્
૪૧
૬૫
૧૧૮
૪૬૦
૧૦૮
૯૪
૧૨૩
૧૪૫
૨૧૯
અનંત ઉપકારી પરમકૃપાળુ અરિહંત પરમાત્મા તથા પરમ ઉપકારી પૂજ્યપાદ સદગુરૂદેવશ્રી ભુવનવિજયજી મહારાજની અનંતકૃપાથી, તાડપત્ર ઉપર લખેલી જુદી જુદી લગભગ ૨૪ પ્રતિઓને આધારે સંપાદિત થયેલા, પરમ વિદ્વાન આચાર્ય ભગવાન શ્રી દેવચંદ્ર સૂરીશ્વરજી મ.સા. ના શિષ્ય રત્ન, કલિકાલ સર્વજ્ઞ, આચાર્ય ભગવાન શ્રી હેમચંદ્ર સૂરીશ્વરજી મહારાજે રચેલા સ્વપજ્ઞ લઘુવૃત્તિ ભૂષિત શ્રી સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનું શાસનને પ્રકાશિત કરતાં અત્યંત આનંદનો અનુભવ થાય છે.
સિદ્ધહેમના આઠ અધ્યાયો છે. પ્રત્યેક અધ્યાયમાં ચાર પાદ છે. દરેક પાદમાં ન્યૂનાધિક સૂત્રો છે. તે નીચેના કોષ્ટકથી જણાશે.
પાદ -૧ | પાદ -૨ | પાદ -૩ | પાદ -૪ | કુલ સુત્ર સંખ્યા પ્રથમ અધ્યાય ૪૨
૨૪૧ દ્વિતીય અધ્યાય
૧૨૪ ૧૦૫ ૧૧૩ તૃતીય અધ્યાય ૧૬૩ ૧૫૬
પર૧ ચતુર્થ અધ્યાય
૧૨૧ ૧૧૫ ૧૨૨
૪૮૧ પચમ અધ્યાય
૧૭૪ ૧૪૧
૪૯૮ ષષ્ઠ અધ્યાય ૧૪૩
૧૮૫
૬૯૨ સપ્તમ અધ્યાય ૧૯૭ ૧૭ર ૧૮૨ ૧૨૨
૬૭૩ અષ્ટમ અધ્યાય
ર૭૧
૨૧૮
૧૮૨ ४४८ ૧૧૧૯ એકંદરે સૂત્ર સંખ્યા ૪૬૮૫ છે. તેમાં સાત અધ્યાયમાં સંસ્કૃત ભાષાનું વ્યાકરણ છે અને આઠમાં અધ્યાયમાં પ્રાકૃત – શૌરસેની - માગધી – પૈશાચી – ચૂલિકા પૈશાચી અપભ્રંશ એમ છ ભાષાઓનું વ્યાકરણ છે, કે જે પ્રાકૃત વ્યાકરણના નામથી સુપ્રસિદ્ધ છે. એટલે સંસ્કૃત વ્યાકરણના ૩૫૬૬ સૂત્રો છે. બાકીના ૧૧૯ પ્રાકૃત વ્યાકરણના સૂત્રો છે.
આ વ્યાકરણનાં પ્રકરણો વિષય રચનાનો ક્રમ આ મુજબ છે: 1. સંજ્ઞા પ્રકરણ અધ્યાય - ૧ પાદ - ૧
આગમપજ્ઞ પૂજ્ય સ્વરસંધિ પ્રકરણ અધ્યાય - ૧ પાદ - ૨
મુનિશ્રી જંબૂવિજયજી વ્યંજન સંધિ પ્રકરણ અધ્યાય - ૧ પાદ - ૩ મહારાજ સાહેબ ૪. નામ પ્રકરણ
અધ્યાય - ૧ પાદ - ૪ આદિઠાણાનું વિ.સં. અધ્યાય – ૨ પાદ - ૧
૨૦૬૧ નું ચાતુર્માસ કારક પ્રકરણ અધ્યાય - ૨ પાદ - ૨
ખંભાત (જિ.ખેડા) પcણત્વ પ્રકરણ અધ્યાય - ૨ પાદ - ૩
મુકામે નક્કી સ્ત્રી પ્રત્યય પ્રકરણ અધ્યાય - ૨ પાદ - ૪
થયેલ છે. ૮. સમાસ પ્રકરણ
અધ્યાય - ૩ પાદ ૧ - ૨
૮
E
For Private And Personal Use Only