Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ: ૩ અંક ૪, ૧૬ ફેબ્રુઆરી ૨૦૦૩ ]
[૨૧
નડી જાય એ માટે શ્લોક કારે લખ્યું છે કે | જીવો પાસે કેવા હલકા દુષ્કૃત્યો કરવે છે. કષાયોની
/
ભાવનાથી અમમત્વ ભાવની સિદ્ધિ સદંતર શક્ય બને છે. અને અમમત્વ આવે એટલે સમતા આવી જાય. કારણ કે રાગદ્વેષ હવે શા માટે કરવાના રહ્યા! સમતા માટે જે મનની વિશુદ્ધિ આવશ્યક હતી, તે પણ રાગાદિ ભાવોની મલિનતા ટળી જવાથી સહજ થઈ જાય છે. મનોવિશુદ્ધ અર્થાત્ કષાયોની પરિણતિ તોડી નાખવી, સહજ આત્મસ્થ બની જવું ઇત્યાદિ પ્રકારની વ્યાખ્યાઓ પ્રવર્ત છે, જેને મનોવિશુદ્ધિ કરવા તરફ લક્ષય બન્યું છે તેના માટે જિતેન્દ્રિય પણ આવશ્યક મનાય છે. કેમકે જિતેન્દ્રિયતામાં પાંચ ઇન્દ્રિયોનું દમન કરવું પડે. ઇષ્ટ અને અનિષ્ટના ત્યાગ સ્વરૂપ એક પ્રકારની સહજ આત્માદશાનું નિર્વાણ થવા સંભવે. સંસાર લંબ્યમાન થતો હોય તો વિશેષયતા ઇન્દ્રિયના કારણે થાય છે. મનુષ્ય ઇન્દ્રિયના સુખ માટે જે તરાપ સંસારમાં લગાવી રહ્યો છે. એનો તો તાગ મેળવવો પણ અઘરો છે. ઇન્દ્રિય ખાતર જીવન અને મરણ વચ્ચે ઝોલા ખાનારાઓની સંખ્યા પણ અસંખ્ય છે. જેનો જોટો આ મોહ મહારાજના સામ્રાજયમાં નથી. ખરેખર! જિતેન્દ્રિયત્વ આવે તો અર્ધા ભાગની સાધના સમાપ્ત થયાનો અનુભવ જણાય છે. ઇન્દ્રિયનું દમન કરવા માટે મોટા ખૈરનારો, ઋષિઓ–મહર્ષિઓ પણ સંચલિત થઈ ગયાના પુરાવાઓ આપણે ત્યાં સંગ્રહાયેલા છે.
કાલિમા કાજળ જેવી ઘોર-અંધારરૂપી અજ્ઞાનની કોટડીમાં જીવને પુરી રાખે છે. કયારેય આત્માને સાચુ જ્ઞાન થવા દેતું નથી. જેને અનુભવ છે એ કહેશે કે કષાયોનો ઉદ્રેક જ્યારે ચાલુ થાય ત્યારે આત્મા ભાન ભૂલી જાય છે. કર્તવ્ય અકર્તવ્ય, હેય—ઉપાદેય ઇત્યાદિકનો વિવેક પણ એનામાંથી ચાલ્યો જાય. જ્યારે કષાય ઓછા થાય ત્યારે એને સમજાય કે મેં આ શું કર્યું? મારાથી આમ કેમ થઈ ગયું? મને કોઈએ કેમ રોક્યો નહિ? કષાયની તાકાત અખિલ બ્રહ્માંડને હચમચાવી મુકે તેવી છે. વિશ્વનો વિનાશ સર્જવો તેના માટે ડાબા હાથનો ખેલ છે. સૌથી વધુ જો કોઈ દુ:ખી હોય તો કષાયની ઉદ્રેકતાવાળો જીવ છે. આત્મહત્યા થવા પાછળ પણ કષાયની અધિકતા છે. વિશ્વ એક જમીનના ટુકડા માટે લડી મરે છે. સેકડો મનુષ્યોનો સંહાર થાય છે. તેમાં કષાય નહિ તો બીજુ કારણ ક્યું છે? શ્રમણ ભગવંતની અનેક આજ્ઞાને એક આજ્ઞારૂપે કોઈ પુછે તો કષાયને મુળમાંથી ઉખેડી નાખવા રૂપ છે. જીવ તે સિવાય સુખોની સાનુભુતિ કરી શકે તે કોઈ કાળમાં જ્ઞાનીઓની દૃષ્ટિએ શક્ય
|
|
|
|
નથી. આજ સુધી વિશ્વ શોધી શક્યું નથી કે આટ આટલી શોધો થયા પછી પણ હજુ જગત દુઃખી કેમ છે? આ તત્વ શું છે? જેનો હજુ ક્યાસ પણ નથી કાઢી શક્યા? જેને ઓળખવા માટે દિવ્ય
|
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હવે જો ઇન્દ્રિયોની કુદાકુદનું કારણ મેળવવું | જ્ઞાનની જરૂર તો અવશ્ય રહેશે. અથવા તો સર્વજ્ઞ હોય તો સંશોધન કરતા શ્લોકકારે શોધ્યું કે કષાયનું | પ્રણિત વચનોનો પ્રકાશ જોઈશે. આજે પણ સુજ્ઞ રુંધન કરવું અનિવાર્ય છે. કષાયોની જવાળા | પુરુષો સ્પષ્ટ સંવેદન કરી રહ્યો છે કે કષાય એ ભડભડ આત્માને બાળ્યા કરે છે. કષાયોનો જેટલો | દુઃખાત્મક છે અને એને વારવા માટે વિવિધ ઉદ્રેક વધારે તેટલી ઈન્દ્રિયની ગુલામી વધારે પગલાઓ લઈ રહ્યા છે.
વેઠવાનો વારો આવે. ઇન્દ્રિય એ કષાયનો કમાન્ડ ઝીલનારી, એના ઇશારે નાચનારી નાયિકા છે. માટે મૂળ ટારગેટરૂપે તો કષાયનો જ કડાકો બોલાવવો જોઈએ. કષાયની પરાધિનતા ખરેખર દયામણી છે.
|
સુખનો તત્કાલીન ઉપાય રૂપે આ સિવાય ભગવાને કોઈ જ જોયો તમે પણ કષાયને રોકીને જોઈ શકો છે કે કેવું સંવેદન થાય છે?
ය
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 532081 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 100 Ank 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pramodkant K Shah |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 28 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 4 MB |