Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
તેમ જ તેનુ શિક્ષણ, જ્ઞાન–પ્રાપ્તિ, કલા-ભકિત વગેરેમાં પણ કોઈ જ પ્રકારના પ્રતિખંધ નથી. તે ઇચ્છે તેમ બ્રહ્મચારિણી ગૃહસ્થી કે સંન્યાસીપણે જીવન ગાળી શકે છે. રાજનીતિમાં પણ જૈન નારી હાવાનાં નાતે બિલ્કુલ ન્યૂનતા નથી. એટલું જ નહી કેટલીક રાજમહિલાએ સુંદર પ્રશાસિકા અને યેદ્ધા પણ બની હતી. ગૃહસ્થજીવનમાં પણ વ્રત–નિયમથી એટલી સુરક્ષિત છે કે તે અતિચાર તરફ પાદ—સંચાર નથી કરી શકતી. જૈન ધર્મ
આત્મોન્નતિના ધમ માનવામાં આવે છે, ફ્ળી એમ પણ કહેવાય છે કે તેના સમાજવ્યવસ્થા વ્યવહાર સાથે કાંઈ જ સંબધ નથી.
સમાજ
અમારું.
મતવ્ય છે કે ધર્મના સમાજ સાથેના જેટલા સમધ હાય તેટલી હદ સુધી સમાજ વ્યવસ્થા પર પણ પ્રભાવ પડે છે. ઉદાહરણા સતીપ્રથા લઇએ. શ્રી સંગ વેએ એ જૈન સ્ત્રીએના સતી થયાના ઉલ્લેખ કર્યાં છે. અન્યત્ર એક સ્થળે એવુ વિધાન છે કે એક રાજ-વિધવા પર સતી થવાના પ્રસંગ આવ્યેા પરંતુ ઘરમાં તેવી પ્રથા ન હોવાથી તે સતી ન થઈ. સાર એ જ કે આ પ્રથા પર પરાથી પ્રચલિત નહીં હાય. તેવુ' કારણ સ્પષ્ટ રીતે એ જ છે કે સાધ્વી અનવાનાં વાતાવરણનું બચપણથી જ સિ ંચન અને અનેક ગૃહસ્થ સ્ત્રીએ દ્વારા સાધ્વી જીવનના સ્વીકાર કરેલ હાવાથી, વિધવાઓ માટે સાધ્વી જીવન અંગીકાર કરવાના માર્ગ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. તો આવા સર્જાગેામાં સતી થવાનું આકર્ષી કેમ અસર કરે અથવા એ પ્રથા સમાજમાં શી રીતે વિકસે ? આપણે માની શકીએ કે સતીપ્રથાને બદલે આ પ્રથા એક શ્રેષ્ઠ વિકલ્પ તરીકે રહી હશે. અર્થાત્ આજ તેના આધાર લઈને વિધવાવિવાહમાં કોઈ વિધ્ન ઉપસ્થિત કરે તે યેાગ્ય ન માની શકાય.
ભારતીય સમાજમાં નિયેાગ પ્રથા પણ છે. હિં'દુઓ માટે તો પુત્ર અને તેના દ્વારા વંશચાલન કે પિંડદાન ખૂબ જ મહત્ત્વપૂર્ણ મનાય છે. ત્યારે જૈનમાં તેનું કોઈ ખાસ મહત્ત્વ નથી. નારીજીવન
૨૨
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સાથે આ પ્રથાનો સીધો સંબંધ નથી. પણ એટલું સ્પષ્ટ છે કે વિધવા થયા પછી જૈન સ્ત્રીને માટે એવું કરવાની કોઇ જ જરૂરત નથી. આવશ્યક ચૂર્ણની કાયાપૂર્ણાંની કથાથી એવું લાગે છે કે કયારેક એવુ કરવુ પડે છે. પણ આ પ્રથા અલ્પ પ્રમાણમાં હશે. આનું કારણ પણ જૈન ધર્મને જ પ્રભાવ છે. ભદ્રબાહુએ તે પિંડદાનનું કંઈ જ મહત્વ નથી. માન્ય સ્ત્રીની કાનૂની દૃષ્ટિએ એ તરફથી ધારણા દેખાય છે.
“ચિત્ પૂર્ણ” સુતા જ્ઞાતા પશ્ચાત્ પુત્રન્તુ ગાયને તંત્ર પુત્રસ્ય શ્રેષ્ઠત્વ' ને ન્યાય નિનામે” ||
આ ઉલ્લેખ બતાવે છે કે પુત્રીને પિતાની સપત્તિની અધિકારીણી માનવા છતાં પણ જો પછીના ભાઈ હાય તેા ભાઈના જ અધિકાર રહેછે .
પરંતુ એક સ્થળે એમ પણ બતાવવામાં આવ્યુ છે કે વિધવાને પતિની સંપત્તિમાં પૂ અધિકારપ્રાપ્તિ છે, ભલે તે પુત્રવતી હોય તે પણ. જો આ વાત સત્ય અને પ્રચલિત હાય તે ખૂબ સુંદર વાત કહેવાય. કારણ વધવા નારીને પુરુષાપેક્ષી નથી બનાવી, ભલે તે પુરુષ ‘પુત્ર’ હેાય. જૈન વિધિકારોની આ મહાન દેન માનવી જોઇએ. જો કાનૂન દ્વારા આ માન્ય ન હેાય તે માન્ય કરાવવુ' આવશ્યક છે. ા અધ્યાત્માધિકારી સાથે સામાજિક અધિકાર દેવાનું શ્રેય પણ જૈન ધર્મ ને જ પ્રાપ્ત થશે.
સામાજિક દૃષ્ટિકોણથી જૈન ધર્મના ચેાગદાનનુ આ પ્રમાણે જ્યારે આપણે નારીની ધાર્મિક અધ્યયન કરીએ તે સ્પષ્ટપણે દેખાય છે કે આ યોગદાન ખૂબ જ ઊજજવલ છે. સિવાય કે જ્યાં જ્યાં પુરુષના સંબંધ છે ત્યાં ત્યાં તેને ગોણું બનાવેલ છે. તેનુ કારણ તત્કાલિન સામાજિક સ્થિતિ પણ છે. ઉદાહરણા જૈના પણ મનુની જેમજ માને છે કે સ્ત્રી ત્રણે અવસ્થામાં પિતા, પતિ કે પુત્રાધીન જ રહેવી જોઇએ, સ્વતંત્ર નહિ
આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531793 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 069 Ank 10 11 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1971 |
| Total Pages | 60 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 5 MB |