________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જળ-વિહેણ સરોવરની માટીમાં જેમ અનેક તડ-ફાડ પડે છે તેમ માનવતા-વિહેણા ધર્મમાં પણ અનેક તડ-ફાડ પડે છે. –ચિત્રભાનુ. વિદ્વાનને ધર્મની ચર્ચા કરવા બેસાડીએ તે કદાચ દિવસના દિવસે સુધી તેને ત નહિ આવે. સામાન્ય માનવીને જે પૂછીએ કે તમે ધર્મનું આચરણ કરો છો તો બે પણ પોતે જે ધર્મનું જે રીતે આચરણ કરે છે તેની વાત કરતા પાકશે નહિ, પણ ધર્મ એ ચર્ચા કરવાને વિષય નથી કે વાત કરવાનું ક્ષેત્ર નથી. એ તે છે જીવનમાં ડગલે ને પગલે આત્માની સાથે વણી લેવા જેવું આચરણ.
આ વાત આજે સમજે છે કેટલા? કોઈ કહેશે ધમથી મોક્ષે જવાય માટે ધર્મ કર. કાઈ કહેશે તેનાથી સદગતિ મળે, આનંદ મળે માટે ધર્મ આચર. કેઈ કહેશે તેનાથી સૈતિક સુખ અને મોજશોખ મળે માટે ધર્મ આચર. પણ એ બધા ધર્મની વાત કરનારા કે તેના બાળ સ્વરૂપમાં રસ લેનારા જ નજરે ચડે છે. આ પ્રશ્ન એ થશે કે ધર્મનું હાર્દ શું? ધર્મને આમા કય? ધર્મનું મૂળ શેમાં? આ પ્રશ્નને તમે કદી વિચાર્યું છે ખરો ? જો આ પ્રશ્નને શાતિથી વિચાર કરવામાં આવે તે ધર્મને નામે થતા જણાતા અનેક ઝઘડા અને મતભેદોને સહેલાઈથી અંત લાવી શકાય. પણ મૂળમાં ઊંડું ઉતરવું છે જ કોને ? સૌને જોઈએ છે આડંબર, માત્ર આબર, ધર્મના આત્મા વગરનું ખોળીયું. તે આત્મા વગરનું ખેળીયું ઉદ્ધાર કઈ રીતે કરે ? આમાં વમર પાળીયાન શું થાય ? એ કહેવાની જરૂર નથી. જળ વગર સરોવરની માટીની શી દશા થાય છે એવી જ ખરાબ દશા ધર્મના આત્મા વગરના ખેાળીઆની થાય છે; માટે એ આત્માને આપણે પીછાણુ જોઈએ.
ધર્મને આત્મા કે તેનું મૂળ છે:માનવતા. માનવતા વગર કો ધર્મ ટકી શકે? જેમાં માનવતા નથી એ ધર્મ નથી પણ અધર્મ છે, તો પછી આજથી હવે તમે જે કંઈ ધર્મ આચરે તે “માનવતા ”ને પહેલે વિચાર કરશે. અમુક આચરણમાં માનવતા કેટલી છે અને અમુક આચરણ માનવતા-
વિધી કેટલું છે તેની ઉપરથી જ હવે ધર્મ કે અધર્મને નિર્ણય કરશે.
આટલું જે કરશે તે તમારા મનમાં ધર્મ અંગે કદાપિ ગુચવણ ઊભી થશે નહિ. ધમના કાર્યોમાં આ કરું કે પેલું કરું એવી મુકેલી તમને પડશે નહિ. “ માનવતા ” ની ચાવી લગાવે અને “ધર્મ' અંગેની મુશ્કેલીઓ કે કાયડાએ તે તરતજ ઉકેલાઈ જશે.
હવે “ધર્મકરણી ” માં માનવતાને મોખરે રાખશે. એ સિવાય એક ડગલું પણ ભરશે નહિ.
કાંતિલાલ જ, દેશી
For Private And Personal Use Only
