Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
થઇ ગયા.
દાસી ચકાર અને ચાલાક હતી, જોકે સ્ત્રી જાતિના માટે આતા સામાન્ય ગુણા કહેવાય છે. દાસી જાણતી હતી કે આદર્શ પતિનું ધડતર હું મેશા આદર્શ પત્ની દ્વારા જ થઈ શકે છે. લગ્ન પહેલાં પુરુષ તે પાસા પડ્યા વગરના હીરા જેવા હોય છે અને પત્નીએ જ, પાતાની આવડત દ્વારા તેના પર પાસા પાડી સાચા હીરા ખનાવવા પડે છે. યેગાશ્રમ અને વાનપ્રસ્થાશ્રમ પહેલાં ગૃહસ્થાશ્રમની યાજના ભૂતકાળના ઋષિમુનિઓએ કદાચ આ દૃષ્ટિએ જ કરી હશે.
સ્ત્રીઓની પ્રકૃતિ ભારે વિચિત્ર હાય છે. પુરુષાના માટે તે જ મુંઝવણ ઊભી કરે છે, અને મુંઝવણમાંથી મુક્ત થવાના માગ પણ તેએ જ બતાવે છે. કપિલને મુંઝાયેલા જોઇ પેલી દાસીએ તેના માગ બતાવતાં કહ્યુંઃ આ નગરમાં ધન નામના શેઠ પ્રાત:કાળે પ્રથમ આશાર્વાદ આપે તેને બે માસા સુવણું આપે છે, તે તમે આવતી કાલે પ્રભાતમાં વહેલા જજો અને આશીર્વાદ આપી એ માસા સેાનું લઇ આવશેા.'
'
વહેલી પ્રભાતે સૌથી પ્રથમ પહોંચવાના ઇરાદાથી રાત્રીના મધ્યભાગે કપિલ તેા ધનશેઠને ત્યાં જવા નીકળી પડચે, પરંતુ માર્ગ'માં નગર રક્ષકે તેને ચાર માની પકડી લીધા અને રાજા પાસે રજૂ કર્યાં. કપિલની મુખમુદ્રા જોતાં રાજાને લાગ્યું કે આ માજીસ ચાર હાય તેવું દેખાતું નથી. રાજાએ કપિલને સત્ય હકીકત કહેવા કહ્યું એટલે જ્વાબમાં કપિલે તેના જીવનનેા સવિસ્તર ઈતિહાસ કહી દીધા. કપિલની સત્ય અને કરુણ કહાણી સાંભળી રાજા તેની પર બહુ પ્રસન્ન થયા, અને તેને જે જોઇએ તે માગી લેવા કહ્યું. કપિલે વિચાર કરવા વખત માગ્યા, એટલે રાજાએ તેને મહેલની નજીકના ઉદ્યાનમાં વિચાર કરવા મેકક્લ્યા.
કપિલ ઉદ્યાનમાં જઈ વિચાર કરવા લાગ્યા કે એ માસા સુવણ તે કયાં સુધી ચાલવાનું ? પછી તેા તેની વિચારસૃષ્ટિ આગળ વધી, અને એમાંથી હજાર, હારમાંથી લાખ અને લાખમાંથી ક્રોડ ભાસા સુત્ર માગવાના વિચાર આવ્યો. પણ તેથીયે સ ંતોષ ન થતાં,
૧૪
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અધુરૂં રાજ્ય માગવા વિચાર કર્યો અને પછી તા થયુ કે જે જોઇએ તે માગી લેવા કહ્યુ છે, તે પછી, આખુ રાજ્ય શા માટે ન માગી લેવું? શાસ્ત્રોમાં સાચુ જ કહ્યું છે કેઃ ‘નદ્દા જાહો તફા હોદ્દો, જાદા હોદ્દો પટ્ટુરૂ ' અર્થાત્ જેમ જેમ લાભ થાય છે, તેમ તેમ લેાભ વધતા જાય છે.
કપલ મા ભ્રહ્યા હતા, પણ તેનું હૃદય તે સ્ફટિક જેવું શુદ્ધ અને નિર્મળ હતું. સ ંજોગા, પરિસ્થિતિ અને વાતાવરણને કારણે તે સાચા માર્ગે જવાને બદલે ઉધા માર્ગે ચડી ગયા હતા, પણ રાજા પાસેથી શું માગવુ ? તે પર વિચાર કરતાં કરતાં તેની જ્ઞાનદષ્ટિ જાગ્રત થઈ. તે વિચાર કરે છેઃ ‘ રાજ્ય પ્રાપ્ત કર્યાં પછી પણ તૃપ્તિ કયાં થવાની છે ? ઉભુંટું પાડેશના રાજ્યાને ભય લાગશે. ’ કપિલની વિચારધારા હવે પલટાવા લાગી. તેને વિચાર આપ્યા કે તૃણ અને કાષ્ટાદિક વડે અગ્નિ કદી પણ તૃપ્ત થતો નથી. અનેક નદીઓના મિલન વડે પણ સમુદ્ર કદી પૂર્ણ થતા નથી, તો રાજ્યની પ્રાપ્તિ થયા પછી પણ મને વળી તૃપ્તિ કયાંથી થઇ શકવાની ? ’
આમ વિચારતા હતા, એવામાં કપિલે એક કૌતુક જોયું. તેનાથી ઘેાડે દૂર પડેલા અળખા પર એક એ મચ્છર બેઠા અને ત્યાં ચાંટી ગયા. ઘેાડીવાર પછી વળી ત્યાં એ માખીએ બેઠી તે તે પણ ત્યાં ચોંટી ગઈ. એવામાં ત્યાંથી એક હાથી પસાર થયા અને હાથીના પગ તળે પેલી માખીએ અને મચ્છરે! કચડાઇ ગયા. કપિલે બળખામાં કામભેગાની કલ્પના કરી, મચ્છર અને માખીમાં નબળા જીવાની કલ્પના રચી, અને હાથીમાં સબળ જીવની સ્થાપના કરી વિચારવા લાગ્યા કે જે જીવે આત્માથી ભિન્ન એવા પદાર્થો દ્વારા સુખ ભોગવવા ગયા એજ જીવાનેા ભાગના ક્ષુલ્લક આનંદમાં નાશ થયે, એનાથી દૂર રહ્યા હાત તા મરણને શરણુ ન થય! હોત. એના અર્થ એમ થયા કે સુખ ભાગમાં નથી. પણ ત્યાગમાં છે. ત્યાગ એજ સુખ તે ભાગ એ જ દુ:ખ, એ વાત એના મનમાં બરેાબર બેસી ગઈ. જ્યાં જેટલા ત્યાગ ત્યાં દુ:ખનેા તેટલે અભાવ. ભાગની સાથે જેમ દુ:ખ જોડાયેલુ છે તેમ ત્યાગની સાથે સુખ
આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531729 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 064 Ank 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1966 |
| Total Pages | 21 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 3 MB |