Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
પાહનપુર અને પવિહાર કયારે અને કાણે સ્થાપ્યા ?
પાદિકાળે ચક્રત રાજા ભરતે આબૂ ઉપર દેવલ 'ધાવ્યાનું લખ્યુ' છે. પૌરાણિકેએ લખ્યું છે કે અહિ તપ કરતા વસિષ્ઠઋષિની ગાય ખાડામાં પડવાથી ઋષિએ હિમાલયને પ્રાર્થના કરી. પેતાના પુત્ર નદિવર્ધનને વસિષ્ઠઋષિનાં દુઃખ મટાડવા મેલાથી તે અહિં આબ્યા. ખુદ એ આખા પહાડનુ નામ છે અને નવિન એ અચલગઢનુ નામ છે, એવા પૌરાણિક વિચાર છે. અચલ નામ પહાડનું છે, ગઢ કિલ્લાવાચક છે, જેને અથ પહાડી કિલ્લા થાય છે. પહાડના આકાર પેઠિયા જેવા હોવાથી આ વાર્તા લખાઇ છે. નજરે જોનાઃ તેને પારખી શકે છે. પૌરાણિકાના લખવા મુજબ આપેલુ નદિવર્ધન નામ વિચારીએ તે એ નામે ન ંદવંશને પહેલે થયા છે. જે આખા ભારતને રાજા થયેા છે. તેમના મતે ઢાલ કહેવાતુ અચલગઢ તળેટીમાં આવેલા દેવાલયના પાયા તેણે જ નાખી કક્ષ્ા બંધાવેલા હવે જોઇએ. જેના સમય વિ. સ. પૂર્વે ૪૧૦ ગાદીએ આવ્યાના છે. અશ્રુંદ સની વાતને સાર એ છે કેપહાડ ઉપરના દેવાલયે ખુદ જેવા વહુના સૌંયુક્ત પાર્શ્વનાથનાં હતાં. અમુ' શબ્દ સસ્કૃતની દૃષ્ટિએ કપાય છે. પણ ખરા શબ્દ 'બુગઢ એટલે વાદળાં સુધી પહેાંચતા પહાડ, એ અય' સાયક છે. અભેદ શબ્દના અર્થ પણુ વરસાદનાં વાદળાં થાય છે, પછી કવિએ ગમે તે કાપે. દીવિજયજીએ નોંધેલી વાત પરમાર આસરાજે કિલ્લે બંધાવ્યાની છે, પૌરાણિકાના મત પ્રમાણે તે ક્રિલ્લાના પાયે નંદવંશના વખતમાં નખાયા છે. મૌર્યાએ તેને જીવતા રાખ્યા જ હશે અને પછી ઉજ્જૈનના કુરુવંશી યુવરાજ અને ગધðસેને પણ સભાન્ય હશે. તેમના પછી શક રાજાએ પણ એને અગત્યના માન્યા ઢાય એ બનવાજોગ છે. કવિરાજે નોંધ્યા મુજબ પરમારોએ પણ તેનુ' આધિપત્ય ભોગવ્યુ અને તેના જનિયુક્ત પરમાર-વંશપર’પરાએ અચલગઢના કિલ્લાને સમાર્યાં હોય એ બનવા ચૈાગ્ય છે. જો આસરાજને ૮૩૪માં થએલ માનીએ તા તેઓએ જણાવ્યા મુજબ ખસે। વર્ષ સ. ૧૦૩૪માં થાય. આ બાબત
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૯૩
ઉપર વિચાર કરતાં સર્વોપરી સત્તા વિચારવાની નથી, ઉપર જણાવેલ સમય ગુજરાતના રાજા ભીમદેવના વખતમાં આવે છે. આ વખતે અખ઼ુદ્રગઢ એની તળેટી નજીક આવેલી ચંદ્રાવતી નગરના પરમાર રાજા ધંધુકની હતી. ( જીએ રાસમાળા-ફ સંસ્કૃત . ૩ પૃ. ૧૨૩ ભા. ૧) એ જ સમયે ભીમદેવના મંત્રી વિમલશાહના રીસામણુાને લીધે તેના વિશાળ રસાલે જોઇ ચદ્રાવતી છેાડી ગએલા રાજની ચંદ્રાવતીના કબજો મંત્રા વિમળે લીધે હતા, એ વાત પ્રસિદ્ધ છે. તે સિવાય રૃ. ૩૭૪માં લખ્યું છે કે ધારાવર્ષના ભાઇ રસુધીર પ્રહાદનદેવે વસાવેલું પાલણપુર પણ ચદ્રાવતીના રાજવંશને તામે હતું. પાલણપુરના રાજા રાજાધરાજને ભીમદેવ સાથે કાઇ કારણે વિરોધ થવાથી તેણે માળવાના ભેજની સત્તા સ્વીકારી હતી (વિમલ અંબુદગિરિ ચૈત્ય પ્રશસ્તિ લેા. ૬ ) તેથી ભીમે મંત્રી વિમલદારા ચંદ્રાવતી તાબે કર્યુ” હતું. પરમાર રાજા યશોધવલને એ પુત્ર હતા ૧ ધારાવ, ૨ પહ્લાદનદેવ. ધારાવ સ. ૧૨૨૦ થી ૧૨૬૬ સુધી રાજ્ય ઉપર હતા, કે જે પાટણના રાજા કુમારપાલના સમય છે, સ. ૧૭૪૨ એટલે અઢારમી સદીમાં થએલા વાચક વિનયશીલ અને વાચક પ્રેમચ દે પેાતાની ચૈત્યયાત્રા અને સ્તવનમાં કુમારપાલે કરાવેલા શાંતિનાથ ચૈત્યની ત્રણ મૂર્તિ'એ ગાળીને આજ પરમાર પ્રહાદને નાંદિ કરાવવાથી તેને કાઢ થયા અને વાર્તામાં લખ્યા પ્રમાણે રેગ મટતાં તેણે પાલણપુર વસાવ્યુ. હાલ વિદ્યમાન પોઠીયો પિત્તળના જ છે અને તેના ઉપર સ. ૧૪૬૪ના લેખ હાઇ બાજુમાં પિત્તળની જ બનેલી સ. ૧૬૮૬ની ચારણ કવિ દુરાસા આઢાની સ્મૃતિ છે. પાસે જ મંદાકીની કુંડના ઉત્તર કિનારે આરા ઉપર પત્થરના ત્રણ પાડા જેના પેટમાં સળંગ કાણુ છે અને પાસે જ પરમાર ધારાવર્ષની સ. ૧૫૩૬ ક્ા. વ. ૬ માં બનેલી ધનુષધારી પાડા વધતી મૂર્તિ છે, જે શ્વેત આરસતી બનેલી છે. જીએ રાસમાળા રૃ. ૩૭૫-૭૫ ચંદ્રાવતીના પરમાર તથા અચલગઢ ભા. ૩ જો પૃ. ૬૫-૬૬ તથા જાતિ અવલોકન, ( અપૂર્ણ* )
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531621 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 053 Ank 06 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1955 |
| Total Pages | 20 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 3 MB |