Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
આગમ-પુરુષ : સમય, અવયવા અને પ્રતિકૃતિ
(લે. પ્રા. હીરાલાલ ૨. કાપડિયા એમ. એ. )
.
પદ-વિચાર– આગમ-પુરુષ ' માં આગમ ' અને ‘ પુરુષ ' એ બે શબ્દો છે. એના ઉપરથી આગમ-પુરુષ · એવા ‘ કર્મધારય ' સમાસ નાવાધે છે. આગમ-પુરુષ એટલે આગમરૂપ પુરુષ. આગમાને પુષ માનવાની કલ્પનામાંથી ‘ આગમપુરુષ' જેવા પ્રયાગ ઉદ્ભજ્યેા છે.
નંદીની ણિતા રચના—સમય—નદી નામના એક જૈન આગમ ઉપર જિનદાસ મહત્તરે સુષ્ણેિ રચી છે. એ શક સંવત્ ૫૯૮ અર્થાત્ વિ. સં. ૭૩૩ માં રચાઇ છે એમ એની વિવિધ હાથપોથીઓ જોતાં જણાય છે અને એથી ઘણાખરા વિદ્યાને આ સુણ્ણિના રચનાસમય તરીકે ૫૯૮ ને નિર્દેશ કરે છે.
આગમાહારક શ્રી આનંદસાગરસૂરિજીએ આ સુષ્ણુિનું સ'પાદન કર્યું છે અને એ “ શ્રી ઋષભદેવજી કેશરીમલજી શ્વેતાંબર સંસ્થા ” તરફથી રતલામથી ઈ. સ. ૧૯૨૮ માં પ્રસિદ્ધ કરાઈ છે. એમાં શક સંવત્ ૧૦૦ તે ઉલ્લેખ છે.? આને આગમાધારકે ગ્રંથકારે દર્શાવેલા રચના-કાલ ગણ્યું નથી એમ એમણે આ મુદ્રિત ચૂર્ણિ'ની આ વૃત્તિના પ્રાર ંભમાં કરેલા નિમ્નલિખિત ઉલ્લેખ ઉપરથી જાણી શકાય છેઃ'નમ્ની વૃગિાજતુ હેલાતિહિતિ વૃત્તિ ન વિશ્વાસા‡:, ન સ પ્રથમઘ્યે પ્રિિલત: इति न बाधः इति ज्ञापयत्यानन्दसागरः ',
66
t
આ સબંધમાં અકલક ગ્રન્થત્રયમ્ ” ના હિંદી " પ્રાસ્તાવિક( પૃ. ૪-૫ )માં જિનવિજયજીએ ટિપ્પણુરૂપે પેાતાનું વક્ત૫ હિંદીમાં રજૂ કર્યુ” છે, તેમ કરતી વેળા એમણે કહ્યું છે કે કઇ વિદ્વાન, નદીની સૃષ્ણુિના અંતમાં રચનાસમયને અંગે જે પંક્તિ છે તેને પ્રક્ષિપ્ત માને છે અને એને અપલાપ
આ મતલબના ઉલ્લેખ કરી એમણે આગમાદ્વારકને અંગે એવા સદૈવ ઉઠાવ્યે છે કે એમણે સાભિપ્રાય નદીચૂણિ ના એ ઉલ્લેખતા નાશ કરવાના પ્રયત્ન કર્યો છે અને તેમ કરીને આપણા એક મહાન પૂર્વાચાયની કૃતિના અને સાથે સાથે એક શકસ'વત્સાર્વજનિક ઐતિહાસિક તથ્યને અપલાપ કરવાને વિશ્વ અપરાધ કર્યો છે.
૧ “ સરાગતો પંચતુ વર્ષશતેપુ સંધ્યયનજૂ समाप्ता इति "
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કરે છે એટલુ' જ નહિ પણ પોતે છપાવેલા ગ્રંથમાંથી એટલા વાક્યાંશને સ્વેચ્છાપૂર્વક કાઢી નાંખવા સુધીના અધિકાર રાખે છે અને કાઇ પણ પ્રમાણ દર્શાવ્યા વિના એમ કહેવા ઇચ્છે છે કે કે કોઇ પ્રતિમાં આ પાઠ મળતા નથી અને એથી એ પ્રક્ષિપ્ત છે. નંદીની ચૂણ' જે છપાપ છે તેમાં આમ જ કરાયું છે.
આ બાબત મે' આઠેક વર્ષોં પૂર્વે આગમાધારકનુ' સાદર લક્ષ્ય ખેંચતાં એમણે મને કહ્યું હતું કે આ સદૈના નિરસન માટે મે કામમાં લીધેલી હાથોથી મારે રજૂ કરવી જોઇએ, પણ એ હાથોથી નાની છે અને એ કાષ્ઠ અન્ય હાથપોથીમાં મૂકાઇ જવાથી કાઈને અપાયા બાદ એમની તરફથી એ પાછી નહિ મળવાથી, હું એ તમને બતાવી શકતા નથી. બાકી એ હાથપોથી મેળવવા માટે આજે વર્ષોથી પ્રયાસ ચાલુ છે. વિશેષમાં હરિભદ્રસૂરિના સમય માટે પણ હું અન્ય સાધતા વિચારું છું.ર
આ પરિસ્થિતિમાં નદીના જિનદાસગણિકૃત ચુણિની હાથપોથીએ જેમની જેમની પાસે એક યા ખીજા કારણથી હોય તેમને મારી વિનય વિન્નિ છે કે તેમની પાસે આગમેાારકે કામમાં લીધેલી દ્વાથપોથી ઢાય તે તે વાત વિના વિલ ંબે જાહેર કરવી, જેથી આ સુરિના કાયતે અંગે
૨ આથી જણાશે કે હરિભદ્રસૂરિના સમય પરત્વેનું પોતાનું મંતવ્ય ગમે તેમ કરીને સિદ્ધ કરવા આગમાહારક ઇચ્છતા ન હતા.
[ ૧૫૧ ]લુ
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531614 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 052 Ank 10 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1954 |
| Total Pages | 20 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 3 MB |