Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હો દંડગ (દણ્ડક) શિ
(લે. પ્રો. હીરાલાલ ર. કાપડિયા એમ. એ.) અનેકાર્થી શબ્દ- દંડગ' એ પાઈય શબ્દ ગણિકૃત વીસ દંડકનું સ્તવન અને ધમચન્દ્રછે. આ શબ્દ ચાર ભિન્ન ભિન્ન અર્થમાં વપરાય છે. કૃત આ જ નામનું સ્તવન એક જ પુસ્તકરૂપે માણે (૧) “ કણકુંડલ' નગરને એક રાજા, (૨) કલાલ મનસુખભાઈએ ઈ. સ. ૧૯૨૭ધ્યાં છપાવ્યું દંડાકાર વાક્યપદ્ધતિ યાને એક જાતને ગ્રંથાંશ છે. આ પુસ્તકના સંયોજક જૈનાચાર્ય શ્રી વિજ(૩) ભવનપતિ વગેરે જેવીસ દંડક અને (૪) દયસૂરિ છે.૧ દક્ષિણ ભારતનું એક પ્રસિદ્ધ જંગલ. અહીં આ દંડકનો ઉલ્લેખ અને એની સંખ્યા-ઉપપછી ત્રીજો અર્થ વિશેષતઃ અભિપ્રેત છે. ‘દડગ’ને યુક્ત દંડગ-પથરણની પહેલી ગાથામાં “દડમ ' બદલે ‘ડય' શબ્દ પણ વપરાય છે, ' શબ્દ વપરાય છે અને એની બીજી ગાથામાં ૨૪
દંડગપરિણ-ગજસાર મુનિએ રચેલું ડગ- દંડકનાં નામ દર્શાવાયાં છે. આ ઉપરથી બે પ્રશ્ન પયરણ (દંડક–પ્રકરણ) “દડક” એ નામથી જૈન ઉદ્ભવે છે. જગમાં જાણીતું છે. જીવવિયાર (જીવવચાર) (૧) “દંડગ” શબ્દ પહેલવહેલ કયાં વપરાય છે ? અને નવતત્ત(નવતર)ને અભ્યાસ કર્યા બાદ (૨) ગની સંખ્યા ચોવીસની કાણે નિયત કેટલાક આ દંડકનો અભ્યાસ કરે છે. આમાં ૪૪ કરી ગાથા છે. “ખરતર” ગછના જિનસ મુનીશ્વરના
જૈન સાહિત્યની દૃષ્ટિએ આ સ્થાન ભોગવનાર રાજયમાં ધવલચન્દ્રના શિષ્ય બજારે ચાવીસ જિને
આગમમાં “દંડગ' (દંડય) શબ્દ મળે છે એટલું શ્વરને વિજ્ઞપ્તિરૂપે આ કૃતિ રચી છે. એના ઉપર
જ નહિ પણ એની સાથે સાથે એની સંખ્યાને કર્તાએ જાતે વિ. સં. ૧૫૯માં પાટણમાં સંસ્કૃતમાં
લાગતે ઉલેખ પણ જોવાય છે. દા. ત. ઠાગુ નામના અવચૂરી રચી છે. વિશેષમાં આ દંડગપયરણ ઉપર ભાનુચન્દ્રમણિના પટ્ટાલંકાર ઉદયચન્દ્રસૂરિના શિષ્ય ૧ વિશેષ માહિતિ માટે જુઓ મારે લેખ રૂપચ વિ. સં. ૧૬૭૫માં સંસ્કૃતમાં વૃત્તિ રચી સંગહણી (સંપ્રહણી). આમાં જે વિવિધ સંગછે. મૂળ, ઉપર્યુક્ત અવચૂરિ અને આ વૃતિ તેમજ હણ ગણાવાઈ છે. તેમાં પંચનિગંઠસંગહણ મૂળના શબ્દાર્થ અને વિસ્તરાર્થ તથા પદ્યવિજય- ઉમેરાવી ઘટે. છે. રૂપ, રસ, ગંધ, વર્ણ, સંસ્થાન આદિ પુદગલ કારણ કે જેમ કાને અવલંબને લેતું જલમાં દ્રવ્યના કોઈ પણ પર્યાયને આપને રંચ માત્ર તરી જાય તેમ હું આપના અવલંબને આ પણ સંશ્લેષ નથી, તેથી આપ પિતાના જ્ઞાન ભયંકર ભવાઈવમાંથી તરી, દેવમાં ચંદ્રમા જન્ય આનંદમાં સદા લીન છે, તદરૂપ છે; સમાન શુદ્ધ સિદ્ધ પરમાત્મ અવસ્થાને પ્રાપ્ત માટે આપનું અવલંબન ધારણ કરું છું થઈશ. (૯-૧૦ )
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531568 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 048 Ank 09 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1950 |
| Total Pages | 22 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 4 MB |