Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
યેાગમીમાંસા
સં. સુ. પુણ્યવિજયજી ( સવિજ્ઞપાક્ષિક ) ( ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૦૧ થી શરૂ. રે
ગાઢ મિથ્યાત્વના ઉદયમાં આગમવચન પ્રત્યે રુચિ થતી નથી, અને એથી જ આગમવચન સમ્યણ રીતિએ પરિણમતુ નથી. એ કારણથી અનુષ્ઠાનનું સેવન અવધિથી થાય છે, વિષય તૃષ્ણાનું પ્રાબલ્ય હોય છે, કષાયનું પણ આધિય હાય છે, તાત્ત્વિક ધર્મ પ્રત્યે અરુચિ હાય છે અને સમાગમ હોતા નથી; એથી જ વિપરીત બુદ્ધિ નષ્ટ થતી નથી અને એથી જ આદરાતુ અનુષ્ઠાન લાભના સ્થાને જ હાનિકર બની જાય છે. એ જીવાની પરલેાક સામે દષ્ટિ હાતી નથી,
કિન્તુ માત્ર આ લેાકના જ વિષયસુખ પ્રત્યે દૃષ્ટિ કેન્દ્રિત થએલી હાય છે; અને એથી જ એવા જીવાને સુખમાં જ સુખની ભ્રમણા થએલી હેાય છે અત: વાસ્તવિક આન્તરિક સુખના શેાધનાથે તેઓને ઇચ્છા પણ પ્રગટતી નથી એટલે આવા અચરમાવતી થવાનું અનુષ્ઠાન હરગીજ ભાવાનુષ્ઠાનના કારણરૂપે બની શકે નહિ. માટે જ એ અનુષ્ઠાન તુચ્છ હાઇ અનાદરણીય ગણાય, જ્યારે અપુનખ ધકા ( આદિ શબ્દે માભિમુખ, માર્ગપતિત ગ્રહણ કરવા જે અપુનમ `ધકની જ
આ હકીકત શંકરાચાર્યે મુખ્યત્વે મીમાંસક સામે કહી છે. મીમાંસકે! ખૂબ ક કાંડ કરવાનુ` કહે છે. વેદાન્તી કર્મ કાંડને અન્યથા સિદ્ધ જણાવી જ્ઞાનની પ્રધાનતા સ્થાપન કરે છે. શંકરાચાર્ય આ ન્યાયમાં અને શબ્દને બદલે અ શબ્દ રાખ્યા છે. અને અર્થ આકડા છે. એ જ પ્રમાણે જૈમિનિસૂત્રના શાયર-હોય ભાષ્યમાં પણ નીચે પ્રમાણે તેના ઉપયોગ છે.
।
तद्यथा पथि जातेऽर्के मधूत्सृज्य नैव पथा मध्वर्थिनः पर्वतं न गच्छेयुस्तादृशं हि तत् अपि चाहु: । अर्कै चेन्मधु विन्देत, किमर्थ पर्वतं व्रजेत् । इष्टस्यार्थस्य संसिद्धौ को विद्वान् यत्नमाचरेत् ।
આ ઉપયાગ વેદાન્તીના પૂર્વ પક્ષ તરીકે થયા છે. વાત તા લગભગ ઉપર પ્રમાણે જ છે.
સાંખ્યસુત્ર ઉપરની અનિરુદ્ધની ટીકામાં, સાંખ્યતવકૌમુદીમાં, વાચસ્પતિમિસ્ત્રે, ન્યાયવાર્તિક તાપ ટીકામાં પણ પ્રસ ંગે પ્રસંગે આ ન્યાયના ઉપયાગ કર્યો છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તન્ત્રવાર્તિકમાં કુમારિલભટ્ટે કર્મની વહે ચણુ કરીને કર્મ એટલે ક્રિયાનુષ્ઠાન એ પ્રકારના જણાવે છે: એક મેટા અને મહાપ્રયત્ન સાધ્ય અને બીજા નાના ને અલ્પ આયાસસાધ્યું. તેમાં એક જ પ્રકારના કાયની સિદ્ધિ માટે જે એ ઉપાય હોય ને તેમાં એકમાં વધારે યત્નની આવશ્યકતા
અને બીજામાં અલ્પ પ્રયત્નથી સરતુ હાય તા અક્ષયત્નમાં પ્રવૃત્તિ થાય. આ રહી તે પંક્તિयद्यल्पान्महतश्च कर्मणः समं फलं जा येत ततोऽक्के चेन्मधु विन्देतेत्यनेनैव न्यायेनाल्पेन सिद्धे महति कश्चित् प्रवर्तेत "
66
સાથેાસાથ આ ન્યાયથી એવી ઊંચી સમ
જણુ લેવાની નથી કે-કાઈપણ કાર્યોંમાં ખળ વાપરવું પડતુ હાય, કષ્ટ આવતાં હોય તા તે કાર્ય મૂકી દેવું. બીજો ઉપાય ન હાય તા પૂ` પ્રયત્ને પણુ કાર્ય તેા કરવું જ.
કાર્યસિદ્ધિને લક્ષ્યમાં રાખી યત્નની એછાવત્તાપણાની વહેંચણુ કરતા આ ન્યાય શિખવે છે,
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531534 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 045 Ank 09 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1947 |
| Total Pages | 24 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 3 MB |