Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિશેષાવશ્યક મહાભાષ્યની
૫૪ ટીકા.
૧૪૫
આ રીતે વિશેષાવશ્યકમહાભાષ્યની પજ્ઞ અપૂર્ણ અથવા ખંડટીકાનું અસ્તિત્વ અને તેને કેટ્ટાવાદિગણિમહત્તરે પૂર્ણ કર્યાનું જાણ્યા પછી, કોચ્યાચાર્ય કૃત ટીકા સહ મુદ્રિત થયેલી વિશેષાવશ્યક-મહાભાષ્યટીકાના પ્રણેતા કેટ્યાચાર્ય કેણુ અથવા ક્યા ? એ આદિ અનેક પ્રશ્નો આપણું સામે આવીને ઊભા રહે છે. ખાસ કરી મુદ્રિત ટીકાના આધારે પૂજ્યપાદ પ્રવચનિકાચાર્ય શ્રીસાગરાનંદસૂરીશ્વરજી મહારાજશ્રીએ ઉપરોક્ત મુદ્રિત ટીકાની પ્રસ્તાવનામાં અને શ્રીમાન મુનિજી શ્રીજિનવિજયજીએ જીતકલ્પચણિની પ્રસ્તાવનામાં પોત-પોતાનાં મંતના સમર્થનમાં જે અનેકવિધ અનુમાને દેર્યા છે, તેમને તો એ અંગે નવેસર જ ઊહાપોહ કરવાનો ઊભો રહે છે. અસ્તુ, એ ગમે તે હો, અહીં આપણે પ્રસંગોપાત - પzટીકા અંગે કેટલુંક અવલોકન અને વિચાર કરી લઈએ.
મુદ્રિત કેટ્યાચાયય વિશેષાવશ્યક ટીકામાં અને માલધારી આચાર્ય કૃત ટીકામાં - પાટીકાને નામે જે જે ઉલેખો આવે છે તે બધાય પ્રસ્તુત પણ ટીકાઅંશમાં અક્ષરશ: છે. ઉ. તરીકે મુદ્રિત કોટ્યાચાર્ય ટીકાના પત્ર ૨૪પ-૨૬૫-૨૮૨ માંના ક્ષમાશ્રમણકૃત ટીકાના ઉલ્લેખ અનુક્રમે લિખિત પ્રવર્તકજી મહારાજશ્રીની પ્રતિના પત્ર ૩૩-૩૫-૩૮ માં છે. મુદ્રિત પત્ર ૩૫૮ માં શ્રીમાન કેટ્યાચાયે “પૂર્વ ધારાવિયા રૂમwાયાત્રા' દતિ પૂજતા. આ પ્રમાણે ઉદ્ધરેલ પાઠ લિખિત પ્રવર્તક પ્રતિમાં પત્ર ૫૩ માં છે.
આ ઉપરાંત પત્ર ૫૯૪ માં શ્રી નરક્ષમાઝમળપૂજ્યપાવાનામમિકા રકળી તથા આ પ્રમાણેનો પઝટીકા અંશની બ્રાન્તિ પેદા કરતો જે પાઠ છે એ આખો પૂર્વપક્ષ ઉત્તરપક્ષને લગતે પાઠ ક્ષમાશ્રમણ-મહત્તરીય ટીકામાં નીચે મુજબ છે –
__ अथवा कश्चिदाह-मुत्तो करणाभावादित्यादि । अज्ञानी मुक्तः, अकरणत्वात्, आकाशवत् । नन्वेवं धर्मिस्वरूपविपर्ययसाधनाद् विरुद्धः, आकाशवदजीवोऽपि मुक्तः प्राप्नोति, एतस्मादेव हेतोरिति । एवमाचार्येणोक्ते परः किल प्रत्याह-भवतु तन्नाम, नामेत्यभ्यनुज्ञायाम् , अजीवो नाम मुक्तो भवतु, न कश्चिद्दोषः, एषोऽस्याभिप्रायः-विरुद्धोऽसति बाधने तन्नामो( मा )जीवत्वमिष्टमेवेति सिद्धसाधनाद् विरुद्धाभाव इति । ननु चैवमाह-तस्याब्रुवाणस्य स्वतोऽभ्युपगमविरोध इति बाधने सति कथं विरुद्धता चोद्यते ? सर्वत्र च विरुद्धानकान्तिकत्वेषूभयसिद्धस्य परिग्रह इति न्यायलक्षणात्; मा वाऽत्र परिहारगाथा-दव्वामुत्तत्तसहावजातितो तस्स दूरविवरीयं । ण हि त(ज)च्चतरगमणं जुत्तं णभसो व जीवत्तं ॥ इयमप्यसम्बद्धा, यतः परेणैवं चोदिते एषा युज्यते वक्तुम् , न स्वयं चोदिते विरुद्धे, तत् कथमेतद्गमनीयं पूज्यक्षमाश्रमणपादानामभिप्रायो लक्षणीयः ? उच्यते-परस्यापि जीवपदार्थश्वाजीवपदार्थश्चेत्युभयं विद्यते, जीवः संसारी मुक्तश्चेति द्वेधा, तस्य मुक्तस्याजीवत्वापादनमनिष्टमेव परस्यैकान्तवादिनः, पदार्थसंकरापत्तिभयात्, तस्याजीवत्वमभ्युपगम एव विरोधः, तत्तश्चासति बाधने विरुद्धचोदनेति युक्तमेवाचार्येण भण्यते, स्वयमाहतस्याभ्युपगमविरोधाभावात्, परस्य च जीवपदार्थस्याजीवप्राप्तेरनिष्टापादनात् कदाचित् सर्वात्मगुणहाने सिद्धत्व
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531533 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 045 Ank 08 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1947 |
| Total Pages | 28 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 5 MB |