________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
ન્યાયરત્નાવલિ.
(સૈાકિક ન્યાયાનું રહસ્ય ) લેખક—મુનિરાજશ્રી 'ધવિજયજી.
કેટલાએ શાસ્રીય કે લૌકિક સાદા કે ગહન વિષયે-ન્યાયેથી તેવા પ્રકારના નિયમ વચનાથી સચોટ સમજમાં આવી જાય છે; પરંતુ કેટલાએ ન્યાયે એવા ગહન હાય છે કે જો તે ન સમજાયા હોય તે ઊલટી ગુ`ચ વણ ઊભી થાય છે, માટે તે તે ન્યાયને આશય-રહસ્ય શું છે? તે જાણવુ' જોઇએ.
અમુક ન્યાયેા કુદરતના સ્વભાવામાંથી જન્મ્યા હાય છે, તે અમુક ન્યાયેા વિદ્વાનોએ પેાતાના બુદ્ધિબળે ઊભા કર્યાં... હાય છે, અમુક ની પાછળ સુન્દર કથાઓ જોડાયેલી હાય છે; તે અમુક સ્વાભાવિક રીતે જ સ્પષ્ટ હોય છે. તે ન્યાયેાનું અહિં દિગ્દર્શન કરાવવામાં આવે છે.
અગ્નિના આશ્રયની જરૂરત રહેતી નથી, અને માટીની કેાટી છેડીને સુવર્ણની કટીમાં ભળે છે અર્થાત્ જે પહેલાં માટી કહેવાતી તે ટળીને હવે સુવર્ણ કહેવાય છે. તેથી તે કિંમતી ગણાય છે. તેવી જ રીતે દેહાશ્રિત આત્મા દેહસ્વરૂપ ઇંદ્રિયોના વિષયોની અસર ન થવા દઇને પેાતાના સ્વરૂપમાં બન્યા રહે તે જડસ્વરૂપ કર્મ મેલ અળી જવાથી પોતાના વિકાસ સાધી શુદ્ધ બની શકે છે, જડાત્મક બહિરામ દશામાંથી મુક્ત થઇને પરમાત્મા દશા મેળવી શકે છે. તે સિવાય તે મેાહના
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧ )
चारि सञ्जीवनी चारन्यायः ॥ १ ॥ સજીવની નામની એક દિવ્ય ઔષધિ થાય છે. તેના ચાર એટલું ચરવું. સ્વતંત્રપણે-બીજી વનસ્પતિથી જુદી પાડીને સંજીવની ઔષિધ ન જાણી શકાય તેઃ ચારિએટલે ચારામાં રહેલ તેનુ ગ્રહણ કરવુ એ આ ન્યાયના અર્થ છે.
છે
૪
આ ન્યાય પ્રવક છે. તેના આશય એવે કે-કેટલાએક માણસના સ્વભાવ એવા છે કે સારું ને સુન્દર મળે તે જ તેમાં પ્રવૃત્તિ કરે. ન મળે ત્યાંસુધી કાંઇપણ ન કરે, એમ ને એમ જીવનને ઘણુંા સમય વ્યર્થ ગુમાવે. દાસત્વમાંથી મુક્ત થઇને પેાતાની સંપત્તિ મેળવી શકતા નથી અને સ્વતંત્ર ન બનવાથી દુનિયામાં કહેવાતા જન્મ-જરા-મરણુ આદિના દુ:ખાથી પણ છૂટી શકતા નથી, માટે ટૂંકા જીવનમાં ભાવી જીવનની શરૂઆત ઉચ્ચ કોટીની અનાવી આત્મવિકાસઢારા સંપૂર્ણ સ્વતંત્રતા મેળવવા અને શાશ્વતું સુખ તથા જીવન પ્રાપ્ત કરી સુખ અને જીવનની દરિદ્રતા દૂર કરવા જ્ઞાની પુરુષોના જીવનના અભ્યાસ કરીને તેમના જ માર્ગે ચાલવા પ્રયાસ કરવેા તે જ શ્રેયસ્કર છે.
આ. શ્રી વિજયકસ્તૂરસૂરિજી,
For Private And Personal Use Only
