Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
જૈતાનું યાગદર્શન
卐
ષપણે પડયા છે. આ બંને દર્શાનાનુ` સામ્ય અધિક પ્રમાણમાં (૧) શબ્દ, (૨) વિષય અને (૩) પ્રક્રિયામાં સામ્ય દેખાય છે. જૈન તત્ત્વજ્ઞા નમાં નિવૃત્તિનું તત્વ પ્રધાનપણું મનાયું છે. મહાયેાગી શ્રી મહાવીરસ્વામીએ ખાર વરસ સુધી મૌન ધારણ કરી ચેાગ કરી આત્મચિ ંતન કર્યું હતુ. ત્યારથી જૈન ત્યાગીઓમાં યાગને પ્રાધાન્ય અપાયું છે. જૈનાના આગમામાં પાંચ મા, તપ, સ્વાધ્યાયને પ્રાધાન્ય અપાયું છે. ચેાગનું મુખ્ય અંગ ઇન્દ્રિયવિજય જૈન ધર્મનું મુખ્ય અંગ છે, પ્રત્યાહાર જૈન સાધુઓના જીવનમાં વણાયલું છે. જૈન ધર્મ યાગની એકાગ્રતાને પેાતાના ધર્મમાં સ્થાન આપે છે, પરંતુ જૈન ધર્મ અહત્વ, મમત્વના ત્યાગ એ યાગની ખરી ભૂમિકા ગણે છે, એને જ પારમાર્થિક યોગ દેખાડે છે. યાગ જૈન આચાર શાસ્ત્રમાં વર્ણવેલા છે.
જ
26
જૈન શાસ્ત્ર આત્મચિંતનને જીવનનુ મુખ્ય ધ્યેય ગણે છે. નિવૃત્તિમાં પ્રવૃત્તિ બેધે છે. એને જ જૈન ઉત્તરાધ્યયનમાં “ અષ્ટ પ્રવચનમાતા ” કહેલ છે. સ્વાધ્યાય અને ધ્યાન જૈન સમ્યક્ દનમાં ઉપયાગી છે. ધ્યાન એ ચેના પર્યાય છે.
જૈન આગમ પછી જૈન નિયુક્તિમાં યોગનું સ્પષ્ટીકરણ છે. વાચક ઉમાસ્વાતિરચિત તત્ત્વાસૂત્રમાં ધ્યાનના જુદા જુદા અ ંગે સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યા છે. જિનભદ્રંગણી ક્ષમાશ્રમણુની અનાવેલ પુસ્તિકા ધ્યાનશતક ધ્યાન ઉપર જ રચાઇ છે.
જૈન યાગશાસ્ત્રમાં હવે હરિભદ્રસૂરિએ મહત્વના પ્રકાશ આપ્યા. એમણે યાબિંદુ, યાદૃષ્ટિસમુચ્ચય, યાગવિશિકા, ચેાગશતક રચ્યા છે. ાડશક એ પણ એમના ગ્રંથ છે. શ્રી હરિભદ્રસૂરિ યાગી હતા. એમણે પાતંજલ યોગદનના પાયા ઉપર સરસ ઈમારત ઊભી કરી છે. હિરભદ્રસૂરિ ઉદાત્તાત્મા છે. પાત ંજલ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧
યોગદર્શનનુ રૂણ મુક્ત કંઠે સ્વીકારે છે. ચેાગપ્રક્રિયાના રૂઢ શબ્દોની સાથે જૈન સકેતાનુ સુંદર સંમિશ્રણ કરે છે. તે સિવાય યાગની આઠ દૃષ્ટિનું નવીન સરસ વન આપે છે.
જૈન આગમમાં હેમચંદ્રસૂરિ સૂર્ય હતા. એમની વિદ્વત્તા, સર્વગ્રાહી શક્તિ, એમની સૂક્ષ્મ શાસ્ત્રદૃષ્ટિ, એમની વ્યાપક બુદ્ધિમત્તા ખરેખર અનુપમ છે એ જમાનામાં સૂરિજી આખા ભારતમાં સર્વ શ્રેષ્ઠ વિદ્વાન હતા. કાઇ પણ સાહિત્યના વિષયને ન્યાય આપવા એમની પ્રખર વિદ્વત્તા પ્રકાશિત રહે છે. સૂરિજીએ યાગની વ્યાખ્યા જૈન સકેતા અને શૈલી મુજબ કરી છે. સૂરિજીએ મનની ચાર અવસ્થાએનું વર્ણન કર્યું છે. (૧) વિક્ષિપ્ત, (૨) યાતાયાત (૩) શ્લિષ્ટ ( ૪ ) સુલિન.
યોગશાસ્ત્રના ક્ષેત્રમાં સૂરિજી પછી શ્રીજી નામ ઉપાધ્યાય યશવિજયજીનું છે. એ પણ સમર્થ વિદ્વાન અને યોગી હતા. જૈન અને જૈનેતર યાગનુ એમને વ્યાપક જ્ઞાન હતું આથી એમના અધ્યાત્મસાર, અધ્યાત્માપનિષદ અને બત્રીસીએ સર્વે દર્શીનેાના જિજ્ઞાસુએને સમાન ભાવે ઉપયાગી છે. ઉપાધ્યાયજી યાગના અનુભવી હતા. કાઇ પણ જૈન સાધુને હઠયોગ ઉપર પક્ષપાત નથી. આત્મચિંતન માટે જ યાગવૃષ્ટિ સ્વીકારે છે. યશોવિજયજી જૈન યાગ મંતવ્યેાની પરિભાષાનેા જૈનેતર દર્શોના સાથે સુયેાગ્ય મિલન કરી પેાતાની સભ્યદ્રષ્ટિ દેખાડે છે. એમણે મહર્ષિ પતજલિકૃત યાગદર્શન ઉપર લઘુવૃત્તિ લખી છે એમાં ચેાગ સાથે સાંખ્ય પ્રક્રિયા પણ વણુ - વી છે. જૈન અને જૈનેતર પિરભાષાના છૂટથી ઉપયાગ કર્યો છે. ઉપાધ્યાયજી સૂક્ષ્મતત્ત્વવેત્તા અને ગુણગ્રાહક હતા. શ્રી ભગવદ્ ગીતાના પણ એમણે સર્વગ્રાહી દૃષ્ટિથી ઉપયોગ કર્યો છે.
શ્વેતાંબર જૈન સહિત્યમાં ચેાગસાર નામના
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531494 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 042 Ank 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1944 |
| Total Pages | 10 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 1 MB |