Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
પરમાત્માનું અધિરાજ્ય
છે. પાપી અને દુષ્ટ મનુષ્યાને અજ્ઞાન અને દુરાચારને કારણે, સચ્ચિદાનંદમય વિશુદ્ધ સ્વરૂપના પ્રાદુર્ભાવ નથી થતા. તેમની અશુદ્ધિએ કાયમ રહ્યા કરે છે. આથી પમ સુખની પ્રાપ્તિ તેમને માટે અત્યંત દુટ થઇ પડે છે.
ઇંદ્રિય–લાલસાજનક વસ્તુઓના મેાહના સર્વથા પરિત્યાગ એ જ સ્વાતંત્ર્ય અને સુખના પરમ માર્ગ છે. ઇંદ્રિય—લાલસાએથી આત્માનાં બંધન વધે છે, આત્મા અનેક પ્રકારના સંભ્રમમાં પડે છે. સ્વપ્નવત્ છે એવું વેદાન્તનું મંતવ્ય અસત્ય હોવા છતાં વૈરાગ્યભાવ ઉત્પન્ન કરવાની દ્રષ્ટિએ તે અત્યંત ઉપર્યુક્ત છે. વિશ્વને અસત્ય, ભ્રમ કે સ્વપ્નરૂપ
વિશ્વ
માનતાં આત્માની ઉન્નતિ સંભવી શકે છે. સ્વપ્નમાં
[ ૨૫૫ ]
હાય છે અને બહાર પણુ હાય છે. સ્વપ્નમાં સુખ, દુઃખ, ભય આદિ જે વિવિધ ભાવા થાય છે તે ચિત્તની વિચિત્ર સૃષ્ટિનાં પરિણામજન્ય છે. સ્વપ્ન સામાન્ય રીતે રુચિકર લાગે છે. એટલે સ્વપ્નના ઉત્પાદક પેાતાનું મન જ છે એ વાતનું વિસ્મરણ થાય છે. સ્વપ્નમાં દૃશ્યમાન થતી અપ્સરા,
સુંદર સ્ત્રીઓ, પાપી મનુષ્યા, મિત્રા, આપ્તજના વગેરે ખરાં લાગે છે. આથી તેમના પ્રત્યે પ્યાર કે ધણા ઉત્પન્ન થાય છે. આ પ્રકારના પ્રેમ કે ધૃણાભાવને લઇને અનેકવિધ શુદ્ધ અશુદ્ધ ભાવાના ઉદ્ભવ થાય છે. મનુષ્યની ઉત્પાદક શક્તિ સ્વપ્નમાં પણ
મનુષ્યની સમીપ જ રહે છે. પણ સ્મૃતિ—શક્તિના દોષને લઇને, ઉત્પાદન શક્તિનું સ્મરણ નથી થતું, સ્વપ્નનાં હસ્યા અને પેદ્મના આત્મા એક જ હાય, અને એક બીજાને અનુરૂપ હાય એવા જ ભાસ થાય છે. આ રીતે વિચારતાં, મનુષ્યનું આત્માનું) ગૌરવ ધટે છે. સ્વમ એ પાતાની જ કૃતિ છે એ સત્ય હકીકત ભૂલાઈ જવાથી સ્વપ્નનું દશ્ય પ્રભાવશાલી અને બલવાન લાગે છે. સ્વપ્નનાં દશ્યથી મનુષ્ય પ્રાયઃ
અત્યંત વ્યાકુલ અને છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જેમ કાલ્પનિક કાર્યો થયાં કરે છે તેમ જીવનરૂપ મહાન સ્વપ્નમાં અનેક કાર્યો થયાં કરે છે, પણુ તે વસ્તુતઃ ભ્રમરૂપ છે એવુ વેદાન્તનું કથન છે. સ્વમમાં દશ્યમાન થતી વસ્તુઓ, મનુષ્ય આદિ તે સમયે સત્ય લાગે છે. સ્વપ્નદષ્ટા તેમની સાથે વિવિધ પ્રકારના આનંદનો આસ્વાદ પણ કરે છે. સ્વપ્નમાં દૃશ્યમાન થતી વસ્તુએ વિગેરે અદશ્ય થાય ત્યારે તેમના વિયેગથી દુઃખ થાય છે. સ્વપ્નમાં દરેક પ્રકારના ભાવના અનુભવ થાય છે. સુખ, દુ:ખ, ભય આદિ દરેક પ્રકારના ષ્ટિ અનિષ્ટ ભાવે સ્વપ્નમાં સંભવી શકે છે. કટ્ટર હિંસક શત્રુનાં દૃશ્યથી
સત્ય અંતરાત્માનું વિસ્મરણુ એ જગતનાં વિવિધ દુ:ખાનું પ્રધાન કારણુ છે. સત્ય આત્મા પ્રાણી માત્રમાં સદાકાળ વિરાજે છે. આમ છતાં તેની ખેાજ બહાર જ થયા કરે છે અને એ રીતે સ્વપ્નદષ્ટા ચમકી પણુ ઊઠે છે. કાઇ વાર ક્રાઇ ભયા-પ્રાણી માત્રને દુ:ખની પરિણતિ થાય છે. અંતરાત્મા પોતે જ શાશ્વત સુખનુ નિષ્પત્તિ-સ્થાન છે. સંસારસુખની અત્યંત લાલસા અને મેાહથી એ સુખની પ્રાપ્તિમાં અનેક પ્રકારના અતરાયે। સદાકાળ ઉપસ્થિત થયા કરે છે. સંસારનાં કાલ્પનિક સુખના વ્યામાહમાં સર્વ પ્રાણીઓ દુ:ખી રહે છે.
નક દ્રશ્યથી બૂમબરાડા પણુ પાડે છે. આ સર્વાં સ્વપ્ન પૂરું થતાં ભ્રમરૂપ લાગે છે. સ્વપ્નમાં જોયેલું સર્વ કંઈ સાવ મિથ્યા જણાય છે. મનુષ્ય પાછા જેવા હતા તેવાજ બની જાય છે.
સ્વપ્નનાં વિવિધ દસ્યાનું રહસ્ય સમજવા જેવું છે. એ દૃસ્યા ચિત્તની અનેક પ્રકારની પ્રવૃત્તિનાં પરિણામરૂપ છે. ચિત્તની કલ્પનાશક્તિરૂપ ઉત્પાદકનમાં શક્તિથી સ્વપ્નનાં વિવિધ દશ્યા પરિણમે છે. કલ્પનાશક્તિ એ વસ્તુતઃ સ્વપ્નની સમક અને અવધારક છે. આથી તેનું અસ્તિત્વ સ્વપ્નસૃષ્ટિની અંદર પણ
ઉત્પાદક ઇચ્છાશક્તિથી આ દુનિયામાં મહામહાન કાર્યો થઇ શકે છે. દરેક મનુષ્ય ઇચ્છા શક્તિથી ગમે તેવાં આશ્રકારી કાર્યો કરી શકે છે. મનુષ્યના સ્વકીય સ્છિા—શક્તિ ઉપર્ સંપૂણ્ નિબંધ ચાલી શકે છે. ચ્છિાશકિત જે તે
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 531450 |
| Book Title | Atmanand Prakash Pustak 038 Ank 09 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publisher | Jain Atmanand Sabha Bhavnagar |
| Publication Year | 1940 |
| Total Pages | 32 |
| Language | Gujarati, Hindi |
| Classification | Magazine, India_Atmanand Prakash, & India |
| File Size | 4 MB |