________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧
:
||lliIyega, IlI IIIIl/ITUTIlI SITAMINI film UTIRIJI|E
સજન અને દુર્જન ઉપર કાતર
અને સેય દોરાના ઉપનયવડે
સજજન અને દુર્જનના લક્ષણે. કાતરને સ્વભાવ, એક હોય તેને બે–અભિન્ન હોય તેને ભિન્ન કરવાનો છે. કોઈએ કયારે પણ આથી વિરુદ્ધનો ગુણ કાતરમાં નહીં જ જે હોય; કેમકે અગ્નિમાં જળની અને જળમાં અનિની સંભાવના ક્યાંથી હોય ?
દુર્જને કાતરના સ્વભાવવાળા હોય છે. જ્યાં એક્યતા હોય ત્યાં કુસંપ કરાવી, ઉદીરણ કરીને તે પ્રકારનું વાતાવરણ ઉત્પન્ન કરી, અરસ પરસ લડાવી મારવામાં જ તેની શક્તિ પર્યાપ્ત થાય છે. આમ કરવામાં તેને લાભ મળે છે એમ કાંઈ નથી પરંતુ દુર્જનને સ્વભાવ જ એ હોય છે કે જેથી સારી વસ્તુ પણ તેને સારા રૂપમાં જાય જ નહીં. પરિણામે પિતાની શક્તિને દુર્વ્યય કાતર તરીકેના કાર્યો કરવામાં થાય છે.
વળી એ પણ નિશ્ચિત જ છે કે મકાન ચણવામાં મુશ્કેલીઓ નડે છે અને સમય પણ વધુ લાગે છે પણ પાડવામાં તેમ નથી હોતું. ડુંગર ચડવામાં મુશ્કેલી હોય છે પણ તેટલી મુશ્કેલી ઉતરવામાં નથી હોતી. તેવી જ રીતે ઉચ્ચ જીવન ગાળવામાં,સુસંપ અને ભ્રાતૃભાવથી વર્તવામાં અનેક વિદતે અને અવરોધે હોય છે, પરંતુ ચિરકાળના સ્નેહને પણ તોડી નાખવા માટે એક જ કલહકારી વચન બસ હોય છે. મતલબ કે દુજનો આવા કાર્યમાં જલદી ફાવી શકે છે; કેમકે જનસ્વભાવ તેવા પ્રકારનો હોય છે.
સુભાષિતકારોએ કહ્યું છે કે –
સર્ષના મુખમાં વિલ હેાય છે, વીંછીના ડંખમાં ઝેર હોય છે અને માખીના પુંછમાં ઝેર હોય છે પરંતુ દુર્જનના તો આખા યે અંગમાં ઝેર હોય છે, તેથી જ તો –
दुर्जनं प्रथमं वंदे सज्जनं तदनन्तरम् ॥ દુર્જનને પ્રથમ જ નમસ્કાર કરવો અને સજજનને ત્યાર પછી કરો. કારણ કે
આલોચના-કેવા ગુરુ પાસે કરવી ? આલોચના કરનાર શિષ્ય કે જોઈએ ? કઈ બાબત ગુરુ પાસે આલેચવી ? એ વાત ગુચ્ચમ રૂડી રીતે અવધારી સુવિનીતભાવે નિઃશલ્યપણે જેમ માબાપ આગળ બ ળક સરળ ભાવે પોતાને જણાવવા જેવું હોય તે વગરસંકોચે જણાવે તેમ ભવભીરુ જનોએ દોષની આલેચના તેવા સરળ ભાવે કરી, તેનું પ્રાયશ્ચિત્ત અંગીકાર કરી જેમ બને તેમ જલદી પ્રસન્ન દિલથી તેનો આદર જરૂર કરવાથી સાર્થકતા લેખાશે.
સંગ્રાહક સ. ક. વિ.
For Private And Personal Use Only
