________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નાક,
છ
,
કાન -
-
સત્ય જ્ઞાનનું રહસ્ય. અને જૈન દર્શનની દષ્ટિએ. અને
પ્રકરણ ૨ જુ.
(ગતાંક છઠ્ઠાના પૃષ્ઠ ૧૩૨ થી શરૂ ) વિશ્વમાં આત્માઓની સંખ્યાના સંબંધમાં ભિન્ન ભિન્ન માન્યતાઓ પ્રવરે છે. વેદાન્તની માન્યતા વિશ્વમાં એક જ આત્મા છે એ સિદ્ધાન્ત જગત સમક્ષ રજુ કરે છે. ચેતના સર્વ સામાન્ય હોવાથી ચેતના વસ્તુત: એક જ છે તે જ પ્રમાણે સર્વ આત્માઓમાં એક સરખી ચેતના હોવાથી વસ્તુતઃ એક જ આત્મા છે એવા મતનો વેદાન્ત પુરસ્કાર કરે છે. ચેતના એ જ એક ખરે આત્મા છે એમ વેદાન્તીઓ સ્પષ્ટ રીતે માને છે. વિશ્વ અને સ્વપ્ન વચ્ચે વેદાન્તીઓને સંપૂર્ણ સામ્ય જણાય છે. સ્વપ્નમાં નિરખેલાં પ્રાણીઓને આત્મા ન માની શકાય તે જ પ્રમાણે વિશ્વનાં માયારૂપ સ્વપ્નમાં દશ્યમાન થતાં વિવિધ પ્રાણીઓને આત્માઓ ન માની શકાય એવો એક મહત્ત્વનો મુદ્દો વેદાન્તીઓ અવારનવાર ઉપસ્થિત કરે છે. એ મુદ્દાથી આત્માઓનાં બાહુલ્યના પ્રશ્નનું વેદાન્તીઓ નિરસન કરે છે. સ્વપ્નમાં દશ્યમાન થતાં પ્રાણીઓને તત્વતઃ સ્વીકાર નથી થતો. સ્વપ્ન પૂરું થતાં દુષ્ટ થયેલી વસ્તુઓ અને પ્રાણીએને લય થાય છે. બધું જાણે કે શૂન્યવત્ ભાસે છે. સ્વપ્નદૃષ્ટાને આત્મા જ વિદ્યમાન રહે છે. ચેતનાની જાગૃત સ્થિતિમાં, આ જ પ્રમાણે વિશ્વમાં વસ્તુતઃ એક જ આત્મા છે એમ વેદાન્ત કહે છે. ચેતના અનંત છે, પરમા
ત્મા એક છે એવું વેદાન્તનું સ્પષ્ટ મંતવ્ય છે. પરમાત્મા વિશ્વની અંદર અને વિશ્વની બહાર સર્વત્ર વ્યાપી રહેલ છે અને તેથી બીજા કેઇ પરમાત્માને વિશ્વમાં સ્થાન નથી એવો નિર્દેશ વેદાન્ત કરે છે. સ્વામી વિવેકાનંદે વેદાન્તના પ્રસ્તુત મંતવ્યનું સમર્થન કરતાં યથાર્થ જ જણાવ્યું છે કે –
“વિશ્વમાં એક જ આત્મા છે. તેનું આગમન કે ગમન નથી થતું આત્માને પુનર્જન્મ કે મૃત્યુ પણ ન જ હોય. આત્માને પુનર્જન્મ કેવી રીતે સંભવે? આત્માનું મૃત્યુ કેમ થઈ શકે? મૃત્યુ થાય તે આત્મા કયાં જાય ?”
પ્રત્યેક ચિત્તમાં ભિન્ન ભિન્ન વિચારો હોય છે. એવી ઉ૫૫ત્તિને પુરરકાર
For Private And Personal Use Only
