________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૪૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. સાસુ-સસરાની કલ્પના જ એને ત્રાસદાયક લાગે છે. ટૂંકામાં જે કઈ પરિચિત છે, જાણીતું છે એ બધું છોડીને છેક અપરિચિત-અજાણ્યા પ્રદેશમાં જવું એ કઈ ઓછું ભયંકર છે ?
બે-પાંચ વરસ વીત્યા પછી એ આખુયે પ્રકરણ પલટાઈ જાય છે. માંડ માંડ માતપિતાથી વિખુટી પડેલી બાલિકા હવે મા-બાપ પાસે જવાને વિચાર પણ ભાગ્યે જ કરે છે. એક વખત જે અતિ ભયંકર ભાસતું હતું તે હવે એને સ્વાભાવિક બને છે.
એક તે જેની ઉપર મોહ-મમતા-માયા હોય એ બધું તજી દેવું પડે અને ન માર્ગ સાવ અપરિચિત-અજાણ્યું હોય એટલે ભયંકરતા બેવડાય એ સ્વાભાવિક છે. એ રીતે મૃત્યુ બેવડું ભયંકર બને છે.
સંસારની અનિત્ય-ક્ષણિક સામગ્રી ઉપર મૃત્યુની ભયંકરતાને દવજ લહેરાય છે. અનિત્ય વસ્તુઓ વિષેને મનુષ્યનો મેહ જેમ જેમ ઉડતું જાય છે તેમ તેમ મૃત્યુની ભયંકરતા પણુ ક્ષીણુ પામતી જાય છે. એટલે જ એ ભયંકરતાને જીતવા સારૂ શાસ્ત્રકારોએ કહ્યું છે કે “અનિત્યને મૂકી નિત્ય એવી આત્મવસ્તુ ચિંત (આત્માના આનંદ) સામર્થ્ય અને જ્ઞાનની જેમ નજીક પહોંચાય તેમ કરે. એ જ નિત્ય અને શાશ્વત છે, અનિત્ય અને ક્ષણિકમાંથી વૃત્તિ ઉઠાવી લે અને આત્મહિતમાં પર; પછી તે મૃત્યુ પણ પરમરમણીય રૂપ ધરી રહેશે.”
નિત્ય અને અનિત્ય એ બેમાંથી એકની પસંદગી કરી ત્યો. એક ઉત્તમ અને એક હલકી એવી બે વસ્તુઓ વચ્ચે પસંદગી કરવાની હોય તે કોણ હલકી વસ્તુ પસંદ કરે ? જેને ત્યાં જ સારા ગવૈયા આવીને મનેહર ગીત સંભળાવી જતા હોય તે એકાદ શીખાઉ માણસના બસુરા ગીત સાંભળવાનું શું પસંદ કરે ?
પણ નિત્ય અને અનિત્યને ભેદ ઓળખ એ સામાન્ય વાત નથી. બન્ને વચ્ચેનો ભેદ જાણ્યા પછી અનિત્ય વિષેની મમતા ઉતારી, નિત્યને વિષે સ્થાપવી એ બહુ કઠિન છે, એ કાઠન માગને સહજ બનાવવાનો એક રાજમાર્ગ પૂર્વાચાર્યોએ પ્રબે છે. એ સંબંધે વિશેષ વિચાર આપણે હવે પછી કરીશું.
(ચાલુ)
For Private And Personal Use Only
