________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ સાત્વિક હોવું જોઈએ. બધી બાબતો સાત્વિકતામાં પરિણમેલી હોવી જોઈએ. તે જ નવા અભ્યાસીને માટે સાચી ઉન્નતિની સંભાવના છે.
આ ત્રણ શબ્દ-ચિત્રોનું મરણ રાખે. ધ્યાનાવસ્થામાં તેને મનમાં જાપ જપ –
(૧) મનની શુદ્ધિ. (૨) મનની એકાગ્રતા. (૩) તલ્લીનતા.
એ ત્રિપુટી છે, તે યાદ રાખે. મનને શુદ્ધ કરે, કામ-ક્રોધાદિ મળને દૂર કરો. નિઃસ્વાર્થ અને નિષ્કામ કર્મ કરો. તેનાથી મન શુદ્ધ થશે. ઉપાસના ધ્યાનથી ચિત્તવૃતિ નિધિ કરે. એનાથી એકાગ્રતામાં સહાયતા મળશે. પછી નિરંતર ગંભીર ધ્યાન કરો. છેવટે મન તલ્લીન થઈ જશે.
એક બીજી ત્રિપુટી છે. એ ત્રણ શબ્દ-ચિને યાદ રાખે. સાધન કરતી વખતે તે મનમાં રાખે. તે ખૂબ મદદ કરે છે.
(૧) ચિન્તન. (૨) મનન. (૩) નિદિધ્યાસન.
આત્મ-ચિન્તન કરે. મનને આત્માથી પૂર્ણ કરે, ત્યારે જ મન ભ્રમરકીટની માફક તદાકાર, તતૂપ, તન્મય, તલ્લીન થઈ જશે. જેવું આપણે ચિન્તન કરીએ છીએ તેવું જ તે બને છે.
જેમ બીજમાં કુલ રહેલું છે તેમ અંતઃકરણમાં–કારણ શરીરમાં વાસના રહેલી છે. હમેશાં નવા કુલ ખીલે છે અને એક બે દિવસમાં કરમાઈ જાય છે, એવી જ રીતે વાસનાઓ એક પછી એક મનની બહાર ખીલી નીકળે છે, જીનાં મનમાં સંક૯પ પિદા કરે છે અને તેને કોઈ વિશેષ વિષયને પ્રયાસ કરવા, અધિકાર કરવા અને ભાગ કરવા ઉશ્કેરે છે. વાસનાથી કર્મ ઉત્પન્ન થાય છે અને કમથી વાસના દૃઢ થાય છે. એ એક ચક્ર છે. સમ્યજ્ઞાનનો ઉદય થતાં બધી વાસનાઓનો નાશ થઈ જાય છે. અંદરની વાસનાઓ જ વાસ્તવિક શત્રુ છે. તેને નષ્ટ કરે, નિમૅલ કરો. તેઓ બધમૂલ છે.
હિન્દુ-દર્શનમાં આપણને ભાતિક અને આધ્યાત્મિક અને પ્રકારના અર્થ મળે છે. તેટલાજ માટે ગુરૂની સહાયતાની જરૂર છે. આધ્યાત્મિક અર્થ હૃદયં ગમ કરે મુશ્કેલ છે. હઠાગના ગ્રંથોમાં તમે જોશે કે “ ગંગા અને યમુનાના
For Private And Personal Use Only
